راهکار چینی‌ها برای احیای میراث روستایی

نادر نینوایی- روستای «آژکه» در چین که زمانی با فقر دست و پنجه نرم می‌کرد، از طریق یک طرح توسعه جامعه‌محور به یک مقصد گردشگری شناخته شده در سطح جهانی تبدیل می‌شود.
روستای آژکه، واقع در استان خودمختار Honghe Hani-Yi ، با مناظر روستایی خیره‌کننده خود شناخته می‌شود. مزارع پلکانی چشم‌اندازی متفاوت به روستا بخشیده است و طراحی سنتی کلبه‌های روستا نیز عموما طرف توجه گردشگران قرار می‌گیرد. در سال 2024، سازمان جهانی گردشگری سازمان ملل، آژکه را به عنوان یکی از بهترین دهکده‌های گردشگری به رسمیت شناخت.
قبل از دریافت این تقدیرنامه، آژکه مدت‌ها با فقر دست و پنجه نرم می‌کرد. در ژانویه 2018، «یانگ بینگ»، دانشجوی دانشکده مدیریت گردشگری از آژکه بازدید کرد و آن را در وضعیت نامناسبی دید؛ خانه‌ها در حال فرو ریختن، گودال‌ها پر از زباله و تنها رستوران محلی روستا به ندرت بازدیدکننده‌ای داشت.
«یانگ» در قالب بخشی از یک سفر تحقیقاتی به رهبری استادش پروفسور بائو جیگانگ به این روستا سفر کرده بود. مطالعه میدانی آنها نشان داد که درآمد سرانه سالانه آژکه در آن زمان تنها 2785یوآن (12/‏‏382دلار) بود که آن را در رده یک روستای فقیر طبقه‌بندی می‌کرد.
با کاهش سود‌دهی کشاورزی سنتی، بسیاری از روستاییان برای یافتن کار راهی شهرهای بزرگ شده بودند و مزارع پلکانی، خانه‌های سنتی و فرهنگ روستا در معرض فراموشی قرار گرفته بود.
طرحی برای احیای روستا
برای حل این مشکل تیم تحقیقاتی طرح Azheke را کلید زدند تا از تخصص دانشگاهی برای حمایت از توسعه گردشگری روستا، بهبود معیشت ساکنان و حفظ میراث فرهنگی بهره بگیرند.
برخلاف شرکت‌های گردشگری تجاری که بیشتر سوددهی را ملاک عمل قرار می‌دهند، طرح پروفسور بائو و همراهانش متفاوت بود. آنها یک تعاونی گردشگری جمعی روستایی ایجاد کردند که در آن روستاییان 70‌درصد سهام شرکت را در اختیار داشتند، در حالی که دولت اختیار 30‌درصد سهام را برای پوشش هزینه‌های توسعه بر عهده داشت.
قرار بر این شد که درآمد این شرکت براساس مدل خاصی توزیع شود و بر این اساس 40‌درصد درآمد به روستاییانی که خانه‌های سنتی را حفظ می‌کنند، اختصاص می‌یافت و 20‌درصد به ساکنانی که همچنان به سکونت در روستا ادامه می‌دهند.
این سیستم نه‌تنها مزایای مالی ارائه کرده بلکه ساکنان را تشویق می‌کند که بمانند و فعالانه در حفظ میراث طبیعی و فرهنگی روستا مشارکت کنند.
چشم‌انداز روشن روستا
در ژوئن 2018، یانگ اولین داوطلبی بود که در Azheke اقامت و به مردم محلی کمک کرد تا این طرح را اجرا کنند.
در ابتدا روستاییان در مورد این فرد غیربومی بدبین بودند. حتی پس از تاسیس شرکت جمعی روستا، تنها تعداد کمی از خانوارها در آن حضور یافتند اما یانگ تسلیم نشد. او کاملا در زندگی روستایی غوطه‌ور شد، در کنار ساکنان کار می‌کرد و درگیر کارهای روزمره آنها بود. او می‌گوید: «احتمالا فکر می‌کردند که من یک ماه دوام نمی‌آورم. در کمال تعجب اما من هشت ماه بعد هنوز آنجا بودم.»
در ماه مارس 2019، این شرکت اولین سود سهام گردشگری خود را توزیع کرد. روستاییان با دیدن مزایای مالی ملموس، به صداقت و فداکاری «یانگ» پی بردند. ساکنان بیشتری تشویق شدند تا به این تلاش بپیوندند و گردشگری محلی و حفظ میراث فرهنگی ملموس و ناملموس را تقویت کنند.
یانگ همچنین مهارت‌ها و شیوه‌های سنتی را که روستاییان قبلا بدیهی می‌دانستند، احیا کرد و آنها را به تجربیات گردشگری مانند میوه‌چینی، ماهیگیری، بافندگی و میزبانی ضیافت‌های خانوادگی ترغیب کرد. روستاییان این فعالیت‌ها را رهبری می‌کردند و در سود سهیم بودند و اقتصاد محلی پایدار و پویایی را ایجاد کردند.
یانگ در این خصوص گفت: «این فعالیت‌ها به مهارت‌های پیشرفته نیاز ندارند و روستاییان را برای انجام کارهای نیمه‌وقت و انعطاف‌پذیر در دسترس قرار می‌دهند.»
این ابتکارات همچنین منابع درآمدی جدیدی ایجاد کرده و روستاییان شاغل در مناطق دیگر را برای بازگشت به خانه در فصول اوج گردشگری مشتاق کرده است.
با رونق گردشگری، یانگ متوجه تغییر در طرز فکر روستاییان شد. وی گفت: خانه‌های سنتی بهتر حفظ شدند و آداب و رسوم مردمی که مدت‌ها فراموش شده یا ساده شده بودند، احیا شدند. در نتیجه این وضعیت روستاییان به میراث جهانی خود بیشتر افتخار بیشتری می‌کنند و سعی در حفظ آن دارند.
شرکت تعاونی روستا تاکنون 10مراسم تقسیم سود را برگزار کرده است. از زمان اولین پرداخت در مارس 2019، همه 65خانوار دهکده مجموعا بیش از 33/‏2‌میلیون یوآن سود سهام دریافت کرده‌اند و هر خانوار به طور متوسط بیش از 35885یوآن درآمد دارد.
نگاه به آینده
همانطور که با گذشت زمان روستاییان بیشتر درگیر این پروژه شدند، یانگ از رهبری به تلاش برای ارائه پشتیبانی تغییر مسیر داد. در سپتامبر 2019، پس از بسترسازی برای طرح ‌Azheke، او اقامت خود را در روستا به پایان رساند.
از آن زمان، تیم تحقیقاتی در هر سال تحصیلی دو دانشجوی داوطلب را برای کمک به روستاییان جهت مقابله با چالش‌های جدید به روستا می‌فرستد.
یانگ هونگنی، 33ساله که از آگوست2021 تا ژوئن2022 در آژکه اقامت داشته است، گفت: «حتی پس از ترک روستا، ما فقط نمی‌رویم بلکه یک گروه WeChat برای به اشتراک گذاشتن ایده‌ها و راه‌حل‌ها داریم که به فعالیت ادامه می‌دهد و با جامعه محلی در ارتباط است.»
یانگ هونگنی توضیح داد: بیشتر روستاییان بالای 35سال ماندارین صحبت نمی‌کردند. این امر گاهی باعث می‌شد گردشگران بدون رضایت آنها از روستاییان فیلم بگیرند و زندگی روزمره آنها را مختل کند. با کمک داوطلبان، روستاییان خط‌مشی فیلمبرداری استانداردی را تدوین کردند که نرخ‌های پرداخت ثابتی را برای شرکت‌های فیلمبرداری تعیین می‌کرد، تابوهای فرهنگی را فهرست می‌کرد و روستاییان جوان‌تری که زبان ماندارین صحبت می‌کردند را تشویق می‌کرد تا در برقراری ارتباط بین جامعه محلی و گردشگران کمک کنند.
ایجاد این سیاست نمونه‌ای از این است که چگونه طرح آژکه از فقرزدایی و حفظ میراث برای توانمندسازی روستاییان در خودگردانی فراتر رفته است.
براساس این طرح، تصمیمات مدیریتی کلیدی از طریق جلسات روستایی گرفته می‌شود و به عنوان مقررات اجتماعی رسمیت می‌یابد. سپس این قوانین در یک گروه آنلاین عمومی برای اطمینان از شفافیت به اشتراک گذاشته می‌شود. علاوه بر این، شرکت گردشگری روستا به طور مرتب سوابق مالی خود را منتشر می‌کند و به همه اجازه می‌دهد تا بر درآمد و هزینه‌ها نظارت داشته باشند.
یکی دیگر از دستاوردهای قابل ‌توجه بهبود آموزش کودکان است. یانگ هونگنی گفت: فعالیت‌هایی مانند جلسات کتابخوانی، نمایش فیلم و رویدادهای فضای باز برای کودکان روستا ترتیب می‌دهیم. این تیم همچنین یک کتابخانه روستایی ایجاد و یک برنامه تشویقی آموزشی را معرفی کرده است که برای موفقیت‌های تحصیلی پاداش‌های مالی ارائه می‌دهد.
افزایش اشتغالزایی برای زنان
لانگ یوتونگ 25ساله در جولای 2024 وارد آژکه شد و قرار است کار داوطلبانه خود را در فوریه تکمیل کند.
او در طول اقامت خود به بررسی این موضوع پرداخته است که چگونه گردشگری فرصت‌های شغلی را برای زنان محلی ایجاد کرده است و به رشد شخصی آنها کمک می‌کند.
لانگ گفت: بسیاری از زنان به دلیل فقدان تحصیلات هنوز به کارهایی مانند خانه‌داری محدود هستند. این روستا به قدری منزوی و سنتی است که برخی از مردان وقتی زنان‌1شان بیشتر از آنها درآمد دارند، احساس ناراحتی می‌کنند.
او ماجرایی را به یاد آورد که در آن به یک زن محلی که به زبان ماندارین مسلط بود، موقعیتی در شرکت گردشگری پیشنهاد شد. شوهرش با ایفای نقشی عمومی از جانب او مخالفت کرد و او در نهایت مجبور شد این فرصت را رد کند.
حتی با وجود این چالش‌ها، لانگ مشاهده کرد که با بهبود اقتصاد محلی و قرار گرفتن روستاییان در معرض دنیای بیرون، بسیاری از زنان شروع به ایجاد حس استقلال قوی‌تری کردند.
او زنی با نام‌خانوادگی «وو» را به یاد آورد که با وجود نداشتن تحصیلات رسمی، سرشار از ایده بود و با گسترش گردشگری در روستا به طور فعال تجارت خود را مدیریت می‌کرد. با گذشت زمان، «وو» در تعاملات خود با بازدیدکنندگان اعتمادبه‌نفس بیشتری پیدا کرد.
امروز این طرح روستای آژکه به یک الگوی موفق تبدیل شده است و اکنون در روستاهای مختلف چین به کار گرفته می‌شود.
به نظر می‌رسد در صورت توجه مسوولان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و دولت به طرح‌های این چنینی، می‌توان از این روش برای احیای روستاهای تاریخی و گردشگری ایران نیز استفاده کرد.