31 - 12 - 2019
راه‌حل‌های قدیمی برای مشکلات تکراری
الهام بیگی- باز هم با نزدیک شدن به فصل تابستان دغدغه تامین آب شرب و آشامیدنی تهران و سایر کلانشهرها از جمله مسایلی شده است که کشور را درگیر خود کرده است. تمرکز جمعیت از یک سو و کاهش منابع آب و خشکسالی از سوی دیگر، از جمله عوامل ایجاد این مشکل است اما باید دید مسوولان کشور و بخش آب چه راه‌حل‌هایی را برای حل این مشکل در کوتاه‌مدت و بلندمدت در نظر گرفته‌اند.
ایران به‌طور طبیعی جزو مناطق کم باران جهان محسوب می‌شود و کاهش سالانه بارش‌ها نیز مزید بر علت شده و این شرایط دشوار را تشدید می‌کند و در صورت تداوم شرایط موجود و استفاده بی‌رویه و هدر دادن منابع آبی، کشور با بحران خشکسالی مواجه می‌شود.
آمارها و ارقامی که از سوی مسوولان ارائه می‌شود نشان از وخامت اوضاع دارد اما با این وجود هنوز عزم جدی برای کنترل مصرف در بخش‌های مختلف وجود ندارد و درباره بحران آب چنان سخن گفته می‌شود که چندان موضوع جدی نیست اما با تاسف باید گفت که تنش آبی تا حدی واقعی است که باید به‌طور اضطراری برای آن چاره‌ای بیندیشیم.
در این میان با توجه به اینکه بارش‌های سال آبی جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهشی ۴۳ درصدی داشته است مسوولان بازهم به سیاست خواهش و تمنا برای کاهش مصرف مردم روی آورده‌اند.
خشکسالی شدید
در همین حال شاهین پاکروح معاون نظارت بر بهره‌برداری شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور نیز در این خصوص گفت: «سال گذشته ۲۸۹ شهر کشور دچار تنش آبی شده بودند؛ با اجرای پروژه‌های مختلف در تلاشیم تا امسال تنش آبی را در شهرهای مختلف کشور به حداقل برسانیم. سال گذشته در ساعتی از شبانه‌روز به ویژه بین ساعت ۱۴ تا ۱۶ و بسته به نوع اقلیم و درجه حرارت مناطق مختلف میزان تولید ما کمتر از میزان مصرف مردم بوده است که بخشی از این کمبود را با مدیریت فشار در شبکه و ذخیره آب در سدها مدیریت می‌کردیم.»
معاون نظارت بر بهره‌برداری شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور تاکید کرد: «طبیعتا امسال هم با توجه به کاهش جدی نزولات آسمانی موضوع مهم مدیریت مصرف و تقاضا در دستور کار قرار خواهد گرفت و در این بین تجهیزات کاهنده مصرف را در اختیار مردم به ویژه مشترکین منازل و اماکن عمومی که مصرف آنها بیش از حد مجاز و غیرمتعارف است قرار خواهیم داد.»
پاکروح خاطرنشان کرد: «مردم با مصرف درست منابع آبی می‌توانند به ما کمک کنند تا تنش آبی را به حداقل برسانیم. امیدواریم مشترکین با تعامل مناسبی که در قالب مدیریت تقاضا با مجموعه وزارت نیرو خواهند داشت بتوانیم این تنش را مدیریت کنیم.»
این مقام مسوول سازگاری با کم‌آبی را دارای چارچوب مشخصی دانست و افزود: بیش از ۱۰ سال است که کشور ما گرفتار خشکسالی شدید است بنابراین این مهم نه یک پدیده بلکه یک اصل و چارچوب واقعی است و باید آن را بپذیریم. طبیعتا در این چارچوب زمانی که بارش‌ها کمتر از سال نرمال است، باید مصارف خود را نه تنها در بخش شرب بلکه در تمامی بخش‌ها از جمله صنعت و کشاورزی منطبق با این اقلیم کنیم.
اینکه مسوولان مهم‌ترین راهکار را مدیریت مصرف می‌دانند صحیح است اما سوال اصلی در چگونگی مدیریت مصرف است. آیا راه‌حل این است که مسوولان آبی کشور عاجزانه از مردم این درخواست را مطرح کنند؟
این در حالی است که در موضوع آب شیوه‌های مختلفی پیش روی دولت قرار دارد که می‌تواند با استفاده از آن میزان مصرف کردن را مدیریت کند اما از اعمال آنها غافل شده است.
در این میان یکی از این موارد واقعی نبودن قیمت آب است. به‌طور متوسط در حال حاضر هزینه تمام شده هر متر مکعب آب از قیمت فروش آن بالاتر است که مسلما اگر قیمت آب به قیمت واقعی خود نزدیک شود خود به خود بسیاری از مردم به فکر کاهش مصرف و اعمال روش‌های کاهش مصرف می‌افتادند.
از طرفی تجربیات جهانی نشان می‌دهد که در صورت افزایش قیمت آب صرفا برای پرمصرف‌ها، می‌توان الگوی مصرف آب را به صورت دائمی و بدون ایجاد فشار به عموم مردم اصلاح کرد.
علاوه بر این درآمد شرکت آب و فاضلاب نیز افزایش می‌یابد که می‌توان بسیاری از قسمت‌های شبکه توزیع آب را که به علت فرسودگی موجب پرتی و هدررفت آب می‌شود از بین برد.
این در حالی است که امسال وضعیت متفاوت است. از ابتدای سال آبی جاری تاکنون ۶/۱۰۳ میلیمتر بارش در کشور داشته‌ایم، این درحالی است که در مدت مشابه سال قبل ۱/۲۰۶ میلیمتر و در مدت مشابه به صورت درازمدت ۷/۲۰۳ میلیمتر بارش در کشور ثبت شده است.
کاهش ۷/۴۹ درصدی بارش‌های سال آبی جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته و کاهش ۱/۴۹ درصدی بارش‌ها نسبت به متوسط مدت مشابه به صورت درازمدت، نشان از وضعیت ویژه کم‌آبی امسال دارد.
در یک دهه اخیر، بدترین و کم بارش‌ترین سال آبی، سال آبی ۸۷ – ۸۶ بود که در طول این سال در مجموع ۳/۱۴۳ میلیمتر بارش داشتیم. در سال آبی ۸۷ – ۸۶ نیز در مدت مشابه گذشته از سال آبی جاری، بارشی ۷/۱۲۱ میلیمتری به ثبت رسیده بود.
مقابله با کم‌آبی
با توجه به شرایط ویژه کم‌آبی و خشکسالی امسال که در نیم قرن اخیر بی‌سابقه بوده و همچنین رویه مصرف آب در کشور که با هیچ منطقی نمی‌توان مصرف بی‌رویه و غیربهینه آب در بخش‌های شرب، کشاورزی، صنعت و آبیاری شهری را توجیه کرد. نباید به راحتی اجازه داد منابع آب، به هدر برود.
در همین حال پایگاه خبری تحقیقاتی پروگرس نوشت، در برخی کشورها مردم ۲ برابر بیش از آبی که سالانه با بارش باران تامین می‌شود، آب مصرف می‌کنند و این یعنی تضمینی برای داشتن منابع پایدار آب در این کشورها وجود ندارد.
پایگاه خبری یاد شده اعلام کرد، در سال ۲۰۲۵ یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون نفر در مناطقی از جهان زندگی می‌کنند که با کمبود شدید آب مواجه هستند.
کمبود آب اکنون یک نگرانی جدی برای همه نقاط جهان است و شهر «کیپ‌تاون» واقع در آفریقای‌جنوبی در خط مقدم این بحران آب قرار دارد. مطابق اعلام مجله نشنال جئوگرافیک، تا اواخر بهار ۱۳۹۷ چهار میلیون نفر در دومین شهر پرجمعیت آفریقای‌جنوبی ممکن است برای به دست آوردن ارزشمندترین کالای این منطقه یعنی آب آشامیدنی در محاصره نگهبانان مسلح قرار گیرند.
آمار ذخایر آبی
احتمال رویارویی با روز صفر اکنون از نظر مقامات این شهر قطعی و اجتناب‌ناپذیر است. روز صفر روزی است که مسوولان کیپ‌تاون می‌گویند مجبور به بستن شیرهای آب به روی خانه‌ها و کسب و کارها هستند، زیرا ذخایر آب شهر کم شده است.
به گفته هلن زیل شهردار سابق کیپ‌تاون گفت: سوالی که اکنون مطرح است، اینکه در روز صفر چطور به مردم آبرسانی کنیم که هرج مرج و اغتشاش پیش نیاید؟
اگر چه ۷۰ درصد زمین را آب تشکیل می‌دهد اما تنها سه درصد این مقدار، آب تازه است که ۷۵ درصد آن در یخچال‌های طبیعی به صورت یخ است. به غیر از خسارتی که کمبود آب برای کشاورزی دارد، تجربه نشان می‌دهد، خسارات انسانی آن در کشورهای در حال توسعه بسیار بالاست به‌طوری که ۸۰ درصد بیماری‌ها ناشی از منابع آب غیربهداشتی یا سیستم‌های غیرمجاز فاضلاب است.
شرکت استرالیایی «واترلاجیک» که با همکاری شرکت آمریکایی «گرگیچ» کمبود آب در سراسر جهان را بررسی و اینفوگرافی (نمایش داده‌ها و اطلاعات به صورت جدول و نمودار) کرده است، کمبود آب را دسترسی ناکافی به منابع آب که برای بقای یک منطقه لازم است، تعریف کرده است و تاکید می‌کند که کمبود آب می‌تواند بر فعالیت‌های بشری و اکوسیستم‌ها اثر بگذارد.
این شرکت، خسارت کمبود آب بر فعالیت‌های انسانی را به دو بخش کمبود فیزیکی آب که کمبود واقعی آن است و کمبود اقتصادی آب که ناشی از فقدان منابع کافی اقتصادی برای حفظ جریان پایدار آب تازه است، تقسیم می‌کند.
این مطالعه شش عامل اولیه شامل: تغییر آب و هوا، آلودگی آب، کشاورزی صنعتی، تولید انرژی به شیوه ناپایدار، اقدام‌های صنعتی و رشد جمعیت جهان را برای کمبود آب معرفی می‌کند. با این حال، با توجه به خشک شدن سریع منابع آب در همه شهرهای جهان، تغییر آب و هوا بحث‌برانگیزترین عامل در این مورد است.
موافقتنامه پاریس که تازه‌ترین توافق بین‌المللی در مورد گرمایش زمین است نیز هشدار می‌دهد؛ کمبود آب، شکل دیگر تغییر آب و هوا و اثر آن بر جهان است.
مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۶ می‌گوید، دوسوم جمعیت جهان هم‌اکنون دستکم یک ماه در سال با کمبود آب دست به گریبان هستند.
اقتصادهای آسیب پذیر
این مطالعه همچنین تعدادی از اثرات بالقوه کم‌آبی که در شهرهای جهان تجربه شده است را برمی‌شمرد که مهم‌ترین آنها، فقدان دسترسی به آب پاک، کاهش دسترسی مردم به غذا و اکوسیستم‌ها و اقتصادهای آسیب‌پذیر است.
کاهش دسترسی به غذا یک تهدید جدی است، زیرا هزینه تولید مواد غذایی به دلیل کاهش منابع آب تازه به شدت افزایش می‌یابد.
مطالعه اخیر همچنین نشان داده است با تشدید کم‌آبی، احتمال تنش بر سر آب افزایش می‌یابد و هزینه مصرف کالاها نیز بیشتر می‌شود.
خوشبختانه برای شهرهایی که در حال دست و پنجه نرم کردن با کمبود آب هستند، راه‌هایی برای مقابله با کم‌آبی و کاهش دسترسی به آب تازه وجود دارد.
خطر کاهش تولید غذا با آنچه به عنوان کشاورزی شور شناخته می‌شود، قابل درمان است؛ نوعی روش آبیاری محصولات کشاورزی با آب شور که وابستگی بشر به آب تازه را کاهش می‌دهد و در مناطقی که منابع آب تازه محدود است، آبیاری را تسهیل می‌کند.
همچنین یکی از ساده‌ترین کارهایی که می‌توان انجام داد، توسعه استفاده از سیستم‌های تصفیه آب است که برای مردم آب تمیزتر فراهم می‌کند.
این شامل استفاده از دوش‌های کوتاه‌تر، نصب توالت‌هایی که با جریان کمتر آب یا مصرف کمتر آب در فلاش‌تانک کار می‌کنند است که از جمله روش‌هایی است که اتلاف آب را کاهش می‌دهد.
استفاده مجدد از آب خاکستری (آب استفاده شده توسط خانوارها یا ساختمان‌های اداری به استثنای فاضلاب توالت) نیز از تالاب‌ها که سیستم‌های تصفیه آب طبیعی هستند محافظت می‌کند، کارایی آبیاری و ذخیره‌سازی آب در مخازن را افزایش می‌دهد و نمک‌زدایی آب را تسهیل می‌کند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد