18 - 12 - 2022
راه‌حل شطرنج پات شده مناقشه اتمی
نادر کریمی‌جونی
پرسش اصلی این است؛ آیا ایران و غرب می‌خواهند بر سر پرونده مناقشه‌برانگیز اتمی تهران به توافق برسند؟ هر دو طرف پاسخ‌های تقریبا یکسانی به این پرسش می‌دهند، در طرف اروپایی، دیپلمات‌ها از دستیابی به راه‌حلی مرضی‌الطرفین برای پایان دادن به این مناقشه مزمن صحبت می‌کنند. آمریکایی‌ها هم اخیرا اظهاراتی امیدوارکننده‌تر بیان کرده‌اند؛ اظهاراتی که احتمال تبلیغاتی بودن آن تقریبا صفر است. در این اظهارات اوباما تصریح کرده که باید راهی داشته باشد تا خواست ایران تامین شود. رییس‌جمهور آمریکا در حالی این سخنان را بر زبان می‌آورد که در انتخابات پیروز شده و نیازی به توسل به بیان سخنان تبلیغی ندارد. این گفته او که به دنبال راهی است تا ایران به انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای دست پیدا کند و در همان حال تضمین بدهد که به دنبال سلاح اتمی نیست در میان حرف‌های متواتر سیاستمداران اروپایی و آمریکا حرف جدیدتری محسوب می‌شود. در طرف ایرانی هم اظهارات کمابیش بر حل مساله از راه‌های دیپلماتیک تاکید دارد. از نظر ایرانی‌ها اگر حق ایران برای انجام فعالیت‌های صلح‌آمیز به رسمیت شناخته شود و رسمیت یافتن این «حق» مبنای گزارش‌ها و بازرسی‌های آژانس قرار گیرد آن وقت بسیاری از سوءتفاهم‌ها مرتفع می‌شود و مناقشه به سمت حل و فصل پیش خواهد رفت.
اما خارج از گفت‌وگوهای دیپلماتیک و در عرصه عملی اوضاع چندان امیدوارکننده نیست. اروپا و آمریکا همچنان بر حربه استفاده از تحریم‌ها برای به زانو درآوردن ایران اصرار می‌ورزند و برنامه‌هایی برای تکمیل این تحریم‌ها در دستور کار دارند. ایران نیز همچنان به نصب و راه‌اندازی سانتریفوژها ادامه می‌دهد و اخیرا برخی مقامات کشورمان از لزوم غنی‌سازی بالای ۲۰ درصد برای استفاده در سوخت موتورهای اتمی (مانند زیردریایی) صحبت کرده‌اند و به این وسیله ایران به طور تلویحی تقاضای خویش را برای ارتقای سطح غنی‌سازی از ۲۰ درصد به حدود ۸۰ درصد اظهار کرده است. روشن است که اگر این تقاضا به طور رسمی اعلام شود، شرایط پرونده را به شدت پیچیده خواهد کرد و بر سوءتفاهم‌های موجود خواهد افزود.
در این میان گزارش آژانس که از برخی اقدامات مشکوک ایران در پارچین سخن گفته و تاکید کرده از نوامبر ۲۰۱۱ تاکنون اطلاعاتی به دست آورده که احتمال فعالیت‌های نظامی هسته‌ای از سوی ایران را بیشتر مورد تایید قرار می‌دهد، در حقیقت توازن اوضاع را مجددا به نفع غرب برهم زده است.
بنابراین شاید بهتر باشد که به سوال ابتدایی پاسخ منفی داده شود؛ چه نه فقط غرب که ایران نیز راهی را دنبال نمی‌کند تا این مناقشه به‌گونه‌ای غیرنظامی به پایان برسد. البته در غرب امیدواری آن است که تحریم‌های هوشمندانه که اکنون به تحریم‌های فلج‌کننده تبدیل شده‌اند، روزی ایران را به زانو درآورد و مجبور به عقب‌نشینی کند. در ایران هم که مدت‌هاست دندان‌های غرب شمرده شده، امیدوارانه پایان تحریم‌ها- که راه‌های گوناگونی برای دور زدن آن وجود دارد- انتظار کشیده می‌شود.
مقامات ایرانی تقریبا مطمئن هستند که برای مهار برنامه هسته‌ای‌شان، غرب به جنگ و در نهایت اشغال ایران متوسل نمی‌شود و حمله موشکی یا هوایی هم- از هر جانب که صورت گیرد- نتیجه ملموس و امیدبخشی به دست نخواهد داد.
در این صورت شطرنج پات شده مناقشه اتمی ایران چگونه پایان خواهد یافت؟ شاید تنها راه عملی تداوم گفت‌وگوهای مستقیم و عدول از مواضع متصلب و لجوجانه باشد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد