رایزنان ضعیف بازرگانی

گروه بازرگانی- حضور ضعیف رایزنان بازرگانی و تجاری ایران در کشورهای هدف صادراتی، یکی از عوامل مهمی است که باعث شده از ظرفیت‌های اقتصادی کشور آن‌طور که باید و شاید استفاده نشود. در این میان البته موضوعاتی همچون تحریم‌های آمریکا و تبعات ناشی از شیوع کرونا نیز در این زمینه تاثیرگذار بوده است اما واقعیت این است که به دلیل بی‌توجهی دولت نسبت به انتخاب رایزنان بازرگانی مناسب در کشورهای هدف در راستای ارائه اطلاعات درست و دقیق از ظرفیت‌های تجاری ایران، در موارد بسیاری فرصت‌های صادراتی ایران از دست رفته یا نصیب رقبای ایران همچون ترکیه شده است به طوری که شاهد این هستیم که به طور مثال ظرفیت ۳۰ میلیارد دلاری تجارت ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا به دلیل عدم شناخت مناسب طرفین از یکدیگر تاکنون محقق نشده است.
سهم تجارت خارجی در تولید ناخالص دنیا از رقم پنج درصد در سال ۱۹۵۰ به بیش از ۲۰ درصد در سال‌های اخیر رسیده است که همین موضوع نشان می‌دهد کشوری که توان صادراتی بالایی داشته باشد، از قدرت اقتصادی بالاتری نسبت به سایر کشورها نیز برخوردار است به شکلی که می‌توان گفت میزان صادرات یکی از معیارهای اصلی برای سنجش قدرت اقتصادی هر کشور است. بر اساس شواهد در حالی که حجم واردات سالانه ۱۵ کشور همسایه ایران ۱۱۶۰ میلیارد دلار است اما ایران طی هشت ماه نخست سال جاری (بدون احتساب نفت خام) حدود ۳/۱۳ میلیارد دلار به ۲۰ کشور همسایه صادرات داشته که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، حدود ۱۴ درصد کاهش داشته است یعنی سهم ایران از بازار کشورهای همسایه کمتر از ۲ درصد است.
عدم شناخت مناسب طرفین از یکدیگر
بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند یکی از عوامل زمینه‌ساز این امر، ضعیف عمل کردن رایزنان بازرگانی و اقتصادی در کشورهای منطقه است چراکه وجود اطلاعات بازارهای هدف و شناسایی چگونگی ورود به آنها و تسهیل توافقات دوجانبه از مهم‌ترین عوامل توسعه تجارت خارجی در کشورهاست و رایزن بازرگانی وظیفه دارد به توسعه روابط تجاری، روابط دو‌جانبه و تعامل با اتاق‌های بازرگانی بپردازد. اهمیت نقش رایزنان بازرگانی در سهولت تجارت را می‌توان در توجه کشورهای مختلف به این حوزه مشاهده کرد. به عنوان مثال تعداد رایزنان در کشورهایی نظیر سوئد ۲۳۵ نفر، چین ۲۲۱ نفر، آلمان ۲۱۳ نفر، هند ۱۹۸ نفر، فرانسه ۱۵۶ نفر و آمریکا ۱۵۰ نفر است. این در حالی است که هم‌اکنون ایران فقط دو رایزن بازرگانی در دو کشور عراق و افغانستان دارد. بر همین اساس شاهد این هستیم که تجارت ایران با کشورهایی مثل کشورهای عضو در اتحادیه اوراسیا قابل قبول نبوده است که در این زمینه به طور حتم انتخاب رایزنان بازرگانی و برگزاری برخی از نمایشگاه‌های تخصصی می‌تواند به توسعه تجارت ایران با این کشورها کمک کند.
جدیدترین گزارش اتاق بازرگانی تهران نشان می‌دهد که کاهش تجارت کل کشور در دوره کرونا بر تجارت مشترک ایران و اتحادیه اوراسیا نیز تاثیر گذاشته است. بر اساس این گزارش، در ۱۰ ماهه سال ۱۳۹۹ کل تجارت ایران با اوراسیا حدود ۸/۱ میلیارد دلار بوده که سه درصد از کل ارزش تجارت ایران بوده است. این سهم نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود ۴/۸ درصد کاهش یافته است.در این رابطه مدیرکل دفتر اروپا و آمریکای سازمان توسعه تجارت ایران گفت: ظرفیت مبادلات تجاری ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا ۲۷ تا ۳۰ میلیارد دلار است که به دلیل عدم شناخت مناسب طرفین از یکدیگر تاکنون محقق نشده است. بهروز حسن‌الفت با بیان اینکه به دنبال اجرای موافقتنامه تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا در آبان سال گذشته، بیش از حدود ۸۲ درصد از اقلامی که از اتحادیه اوراسیا ترجیح گرفته بودیم افزایش صادرات داشتیم بنابراین روند تجاری ما با این منطقه از جهان مثبت بوده است.وی بیان کرد: تاکنون حدود ۷۸۰ قلم کالا بین ایران و کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در قالب تثبیت یا تخفیف تعرفه مبادله شده است و با آغاز مذاکرات جدید که از بهمن‌ماه امسال آغاز شده به جز حدود ۲۰ درصد از کالاها که در اصلاح به آنها فهرست منفی گفته می‌شود کنار گذاشته می‌شود و در مورد مابقی اقلام در قالب تجارت آزاد مذاکره می‌شود تا تعرفه‌ها طی چند سال برداشته شود.
نیاز به برنامه‌ریزی برای رقابت با ترکیه
حسن‌الفت افزود: اولین نمایشگاه اختصاصی اوراسیا در تهران که در اردیبهشت سال ۱۴۰۰ برگزار می‌شود اولین گام جدی بعد از اجرای موافقتنامه برای شناخت طرفین از یکدیگر است و امیدواریم نمایشگاه در کنار سایر رویدادهای تجاری، شناخت بیشتری از یکدیگر را برای طرفین ایجاد کند. وی بیان کرد: ۸۰ درصد از کالاها براساس این توافق شامل تخفیف یا صفر شدن تعرفه می‌شود که این اتفاق در یک بازه زمانی ۱۰ ساله به صورت پلکانی انجام می‌شود بنابراین ما نیز در این زمینه ریل‌گذاری کرده‌ایم.حسن‌الفت گفت: ارمنستان یکی از اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیاست و زمینه خوبی نیز برای توسعه تجارت با ایران دارد.
وی با اشاره به مشکلات ایحادشده در روابط ترکیه و ارمنستان بیان کرد: گفته می‌شود حدود ۲۳۰۰ قلم کالا از طریق ترکیه به ارمنستان صادر می‌شد که اکنون با توجه به مشکلات مطرح شده تا بخشی از این کالا از طریق ایران به ارمنستان صادر شود اما برای اتمام این کالا مزیت صادراتی برای ایران وجود ندارد.
مدیرکل دفتر اروپا و آمریکای سازمان توسعه تجارت ایران گفت: ارزش بخش‌هایی که برای صادرات به ارمنستان ظرفیت داریم حدود ۶۰ میلیون دلار است. وی افزود: باید برای اقلامی که تاکنون به ارمنستان صادر نمی‌کردیم و ترکیه این صادرات را انجام می‌داده، برنامه‌ریزی کنیم تا در سال آینده در این خطوط کار کنیم.
کاهش ۴ درصدی صادرات
آمارها نشان می‌دهد میزان صادرات ایران به اوراسیا در این مدت ۸۲۴ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهشی چهار درصدی داشته است. از نظر وزنی نیز میزان صادرات ۲/۲ میلیون تن بوده که در این حوزه نیز کاهش ۱۸ درصدی داشته است. در حوزه واردات نیز ایران ۷/۲ میلیون تن کالا از اوراسیا خریداری کرده که نسبت به مدت مشابه سال قبل هفت درصد افزایش یافته است. از نظر ارزشی اما با کاهش ۱۲ درصدی، میزان کل واردات ایران حدودا ۹۵۶ میلیون تن تخمین زده می‌شود. صادرات ایران به دو کشور روسیه و ارمنستان از سایر کشورهای این اتحادیه بیشتر بوده است (به ترتیب۳۸۷ میلیون دلار و ۲۶۵ میلیون دلار) و نسبت به ۱۰ ماهه ۱۳۹۸ به ترتیب افزایش ۲۹ درصدی و کاهش ۲۷ درصدی را تجربه کرده است.طی مدت مورد بررسی، مقدار وزنی صادرات ایران به دو کشور بلاروس با افزایش ۴۴ درصدی و به کشور روسیه با افزایش ۲۶ درصدی همراه بوده و صادرات ایران به مقصد سایر کشورهای ارمنستان، قرقیزستان و قزاقستان با افت وزنی مواجه شده است. همچنین به جز کشورهای ارمنستان و قرقیزستان، صادرات ایران به سایر کشورهای اتحادیه اوراسیا از لحاظ ارزشی با افزایش همراه بوده است.میانگین قیمت صادرات ایران به اوراسیا طی ۱۰ ماهه ۱۳۹۹ برابر با ۳۷۵ دلار در هر تن و میانگین قیمت واردات ایران از این منطقه برابر با ۳۵۱ دلار در هر تن است. بالاترین میانگین قیمت صادراتی ایران به مقصد بلاروس با رقم ۲۹۸۸ دلار در هر تن، قزاقستان با رقم ۵۲۷ دلار در هر تن و به مقصد روسیه با رقم ۴۷۸ دلار در هر تن است.
اعزام ۵ رایزن بازرگانی جدید تا پایان سال
از مزایای پیوستن ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا می‌توان به ایجاد پل ارتباطی برای اتصال به بازار با بیش از ۱۸۰ میلیون نفر و بازار بالقوه‌ای برای افزایش صادرات کشور اشاره کرد. همچنین تنها روسیه یعنی بزرگ‌ترین کشور اتحادیه اوراسیا بازاری ۱۴۰ میلیون نفری پیش‌روی تجار ایرانی قرار می‌دهد و ارمنستان نیز بازار جذابی برای کالاهای ایرانی خواهد بود.
در همین رابطه معاون سازمان توسعه تجارت گفت: پنج رایزن به کشورهای روسیه، عمان، آذربایجان، ارمنستان و چین آماده اعزام هستند که تلاش داریم تا قبل از سال جدید این افراد به محل ماموریت خود اعزام شوند.سیدمجتبی موسویان اظهار داشت: در حال حاضر دو رایزن بازرگانی در دو کشور افغانستان (کابل) و عراق (بغداد) داریم و پاسپورت پنج رایزن دیگر نیز برای اعزام به کشورهای روسیه، عمان، آذربایجان، ارمنستان و چین تهیه شده و این افراد آماده اعزام هستند که تلاش داریم تا قبل از سال این افراد به محل ماموریت خود اعزام شوند.وی افزود: تنها مشکلی که وجود دارد مربوط به ویروس کرونا و لزوم واکسینه شدن این افراد و خانواده‌هایشان است و از آن طرف نیز برخی از کشورها قرنطینه‌های سفت و سختی دارند که ممکن است مدتی این افراد در کشور مقصد قرنطینه شوند. همچنین باید تامین مالی مناسبی برای این افراد انجام شود.
موسویان ادامه داد: برای سه کشور ترکیه، هند و پاکستان نیز برنامه اعزام رایزن داریم که رایزن ترکیه انتخاب شده و منتظر تایید صلاحیت امنیتی این فرد هستیم. برای پاکستان و هند نیز کاندیداهایی در نظر گرفتیم که روند تایید صلاحیت و… تا مرداد ماه سال آینده انجام می‌شود که امیدواریم پس از طی این مراحل، نیمه نخست سال آینده رایزنان بازرگانی به ترکیه، هند و پاکستان نیز اعزام شوند. در نتیجه تعداد رایزن‌های بازرگانی ایران به ۱۰ نفر خواهد رسید. معاون توسعه بازارهای صادراتی سازمان توسعه تجارت ایران افزود: برخی از کشورها درجه اهمیت بالایی برای ما دارند و جزو شرکای اصلی تجاری ما محسوب می‌شوند. در واقع اولویت تجارت ما ۱۵ کشور همسایه به اضافه چین و هند است.