رایزنی‌ نفس‌گیر دیپلمات آرژانتینی

گروه سیاسی- مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بالاخره پس از نزدیک به ۲سال از آخرین سفر خود به تهران، بار دیگر وارد خاک ایران شد و علاوه‌بر شرکت در سی‌امین کنفرانس ملی هسته‌‌ای ایران و نخستین کنفرانس بین‌المللی علوم و فنون هسته‌ای در اصفهان، در دیدارهایی جداگانه با شماری از مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی دیدار کرد. رافائل گروسی که آخرین‌بار پیش از سفر اخیر، نیمه اسفندماه‌۱۴۰۱ به تهران آمده بود تا مگر در آن سفر که چهارمین سفر این دیپلمات ارشد بین‌المللی از زمان آغاز به کار دولت انقلابی در ایران بود، زمینه را برای گشایش نسبی در مذاکرات هسته‌ای جمهوری اسلامی و آژانس که حالا چندسالی است عملا با دیواری بلند روبه‌رو شده و پشت دیوار رفیع این کوچه بن‌بست، به‌رغم تلاش دیپلماتیک و رایزنی‌های پشت ‌پرده و مستقیم و غیرمسقیم به انحای گوناگون سعی کرده، گشایشی هرچند جزئی و نسبی در پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی ایجاد کند و دستکم مقام‌های تهران را مجاب کند که اجازه دهند دوربین‌های نظارتی و بازرسان این سازمان بین‌المللی، آنطور که مسوولان ارشد آژانس مایلند و می‌پسندند، با حضور و استقرار در سایت‌های هسته‌ای ایران، بر روند پیشرفت‌های جمهوری اسلامی در این حوزه نظارت کنند. حال در شرایطی در چند ماه گذشته و به‌ویژه با آغاز جنگ غزه از نیمه مهرماه سالی که گذشت، عملا ناکامی و شکست نسبی این مذاکرات را پذیرفته و حداکثر اقدامات‌شان در این مدت، به طرح هشدارهای کلامی و زبانی درخصوص عواقب عدم بازگشت طرفین به میز مذاکرات و پیامدهای خطیر توقف کامل نظارت آژانس بر فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی محدود بوده، حالا بالاخره روزنه امیدی را پیش‌روی خود می‌بینند و بر این باورند که این سفر رافائل گروسی به تهران پس از حدود یک‌سال و چندماه می‌تواند نقطه عطفی در راستای بهبود نسبی این اوضاع نامساعد و نامطلوب در روابط تهران و آژانس باشد.
رافائل گروسی که بنابر آنچه گفتیم، در جریان این سفر چندروزه به تهران، پس از حضور در سی‌امین کنفرانس ملی هسته‌‌ای ایران و نخستین کنفرانس بین‌المللی علوم و فنون هسته‌ای در اصفهان و نشست و برخاست با رییس سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی، همچنین در تهران با وزیر امورخارجه، معاون سیاسی وزیر خارجه و مسوول ارشد تیم مذاکره‌کنندگان هسته‌ای جمهوری اسلامی و شماری از دیگر مقام‌های عالی‌رتبه جمهوری اسلامی مرتبط با صنعت و پرونده هسته‌ای ایران در تهران دیدار کرد، در یکی از مهم‌ترین جلسات خود در جریان این سفر چندروزه، با محمد اسلامی به گفت‌وگو نشست.
سفر گروسی به تهران پس یک سال
و دو ماه
رافائل گروسی اما در شرایطی پیش از بازگشت به تهران و در ادامه حضورش در اصفهان، در حاشیه برگزاری سی‌امین کنفرانس ملی هسته‌‌ای ایران و نخستین کنفرانس بین‌المللی علوم و فنون هسته‌ای، پیش از نیمروز گذشته با محمد اسلامی دیدار کرد که کمتر از ۲۴ساعت، پیش از برگزاری این نشست نیز در دیدار دیگری که عصر دوشنبه ۱۷اردیبهشت‌ماه برگزار شد، با رییس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی به گفت‌وگو نشسته بود. گروسی که تنها ساعاتی پس از ورود به خاک تهران، با حضور در محل وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، با حسین امیر عبداللهیان گفت‌وگو کرد، همچنین حوالی ساعت‌۱۵ روز گذشته نیز پس از دیدار با رییس سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی در هتل عباسی اصفهان، با محمد اسلامی به رایزنی پرداخت.
این در حالی بود که آنچه خبرگزاری‌ها و منابع خبری داخلی اعم از خبرگزاری‌های دولتی و غیردولتی از این نشست مطبوعاتی گزارش دادند، محمد اسلامی در ابتدای سخنانش در این نشست خبری مشترک، ضمن قدردانی از حضور دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اولین کنفرانس بین‌المللی علوم و فنون هسته‌ای ایران، از آغاز «گفت‌وگو‌های سازنده‌ای دوطرف» در جریان این سفر رافائل گروسی به ایران خبر داد و گفت: «نکته مهمی که وجود دارد این است که ما در اسفند گذشته بیانیه‌ای را منتشر کردیم که اگرچه بدخواهان و دشمنان سعی دارند همواره همکاری ایران با آژانس را تخریب کرده یا کم‌ارزش جلوه دهند و آن ‌را زیرسوال ببرند، اما آقای گروسی و بنده معتقدیم که این همکاری فی‌مابین در نقطه‌ای خوب و در مسیر مناسبی قرار دارد که به‌عنوان نقشه راه خودمان در مذاکرات این دوره تاکید کردیم.»
اسلامی همچنین با تاکید بر اینکه جمهوری اسلامی و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مذاکراتی که در این ماه‌ها و سال‌های گذشته با یکدیگر داشته‌اند و به‌ویژه مذاکراتی که در این دو، سه سال اخیر و پس از روی کار آمدن دولت انقلابی، در دستورکار طرفین قرار گرفته، موفق به تفاهم بر سر «بیانیه مارس» شده‌اند؛ بیانیه‌ای که به‌گفته اسلامی، کماکان «سنگ‌بنای خوبی» برای ادامه رایزنی‌ها خواهد بود و «اگرچه به دلایلی، روند و پیشرفت این رایزنی‌ها به‌طور نسبی، کُند شده اما باتوجه به مرور و تاکیداتی که طرفین بر دستاوردهای آن بیانیه داشته‌اند، هردوطرف امیدوارند بتوانند در ادامه مسیر، این خط مبنا را در قالب همان بیانیه ادامه دهند. اسلامی اگرچه همسو با گروسی، نسبت به کاهش شتاب و سرعت مذاکرات در مدت اخیر، ابراز ناخرسندی کرده اما در عین حال ضمن تشریح آخرین مواضع جمهوری اسلامی در این رابطه می‌گوید: «ما در سه بخش براساس بیانیه تعاملات و فعالیت‌های خود را دنبال خواهیم کرد؛ بخش اول موارد گذشته است، مواردی که در سند برجام در قالب پی‌ام‌دی بسته شده بود. اینها شرایط و ملاحظات خود را دارد که آغشته به مسائل بیرونی و سیاسی است. این بخش همواره به‌عنوان بخش گذشته با الزامات و لوازم خودش مورد پیگیری قرار می‌گیرد.» اسلامی همچنین با اشاره به توافقی که میان تهران و آژانس منعقد شده تا به‌منظور تدوین و تکمیل سند پیش‌نویس این سه بخش، معاونان دوطرف، یعنی آقای آپارو از طرف آژانس و آقای کمالوندی از طرف جمهوری اسلامی و سازمان انرژی اتمی، با یکدیگر گفت‌وگو کنند. این مهم خبر داده که جلسات این دو دیپلمات ارشد بلافاصله آغاز شده و آپارو و کمالوندی در تلاش هستند تا در اسرع‌وقت، کارهای لازم در مورد زمان‌بندی و سایر جزئیات مرتبط با این سه‌بخش کار را تکمیل و زمینه را برای دستیابی به نتایج موردنظر طرفین فراهم کنند.
رییس سازمان انرژی اتمی با تاکید بر ارائه مصمم و مستحکم جمهوری اسلامی در راستای گسترش و توسعه فناوری هسته‌ای همچون بسیاری از کشورهای جهان، به بحث‌های زیست‌محیطی و تغییرات اقلیمی اشاره کرد و گفت: «ارائه جمعی کشورها برای صفر کردن کربن یا کربن صفر تا ۲۰۵۰ به یک میثاق تبدیل شده و همان‌طور که اشاره شد در اجلاس کاپ، سه‌برابر کردن نیروگاه‌های هسته‌ای در دستور کار قرار گرفت و هدف‌گذاری شد.» اسلامی همچنین با تاکید بر تلاش جمهوری اسلامی برای «توسعه بیش‌ازپیش و شتابان‌تر فناوری هسته‌ای» که با هدف دستیابی به «انرژی پاک و پایدار» انجام می‌گیرد، گفت: «جمهوری اسلامی اراده رسیدن به ۲۰هزار مگاوات برق هسته‌ای را تا سال‌۱۴۲۰ در برنامه خود قرار داده و این طرح‌ها قرار است در سواحل شمالی و جنوبی کشور به اجرا درآید.»
رایزنی گروسی با امیرعبداللهیان
و باقری‌کنی
در شرایطی که بیش از یک‌هفته گذشته، سفر یکی،دو روز گذشته مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران، به یکی از مهم‌ترین اخبار این حوزه در رسانه‌های بین‌المللی تبدیل شده بود، حضور رافائل گروسی در نخستین کنفرانس بین‌المللی علوم و فنون هسته‌ای و البته جلساتی که در حاشیه این همایش بین‌المللی برگزار شد، متعاقبا با توجه پررنگ و گسترده مطبوعات فارسی‌زبان داخل کشور نیز مواجه شد. رافائل گروسی که در یکی از نخستین اظهارنظرهایش در جریان سفر اخیر به ایران، در بخشی از سفر خود به اصفهان، در ارتباط با آخرین مذاکراتی که با مقام‌های ارشد دستگاه دیپلماسی و سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی در ارتباط با پرونده هسته‌ای ایران داشته، توضیح داد و گفت: «من در دو روزی که به ایران سفر داشتم با مذاکره‌کننده ارشد ایران (علی باقری‌کنی) و وزیر امور خارجه (حسین امیرعبداللهیان) دیدار داشتم. همچنین شامگاه دوشنبه و صبح روز سه‌شنبه هم با آقای اسلامی گفت‌وگوهای فشرده‌ای داشتیم که با توجه به اینکه در مقطع حساسی قرار داریم، تمرکز اصلی مذاکرات برای چگونگی برداشتن گام‌های متقابل متمرکز بود.»
تفاهم ایران و آژانس بر سند اسفند
گروسی با اشاره به بیانیه‌ای که در روزهای پایانی سال گذشته خورشیدی از سوی طرفین مورد توافق قرار گرفت، خاطرنشان کرد: چارچوبی که در آن بیاینه طراحی شده بود، تاکنون و همچنین ادامه مسیر را روشن و ترسیم کرده است. او گفت: «این بیانیه سند مهمی بود که در آن مقطع در سطح همکاری ایران و آژانس در حوزه نظارتی و پادمانی امضا شد و این سند به آنچه که نیاز است برای حل‌وفصل موارد باقیمانده و راستی‌آزمایی اشاره دارد که نیازمند تلاش دوطرف است.» او که تاکید داشت این سند، «گام‌های اضافی را که طرفین باید بردارند، مشخص می‌کند»، گفت: «این گام‌ها طی یک‌سال گذشته برداشته شده و به‌رغم کاستی‌ها و پستی‌وبلندی‌هایی که داشتیم اما اکنون بر لزوم تداوم حرکت در مسیر همان سند تاکید کرده و باید بگوییم که این سند، کماکان پابرجاست.»
رییس سازمان انرژی اتمی با تاکید بر اینکه «باتوجه به بندهای این سند نیاز به برداشتن گام‌های عملیاتی احساس می‌شود»، از پیشنهاد تازه خود به مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی نیز پرده برداشت و در این رابطه توضیح داد: «این پیشنهادی که ارائه کردم، مجموعه‌ای از گام‌های عملیاتی را که مسیر ما را به جلو مشخص می‌کند، تعیین کرده و در حال حاضر تیم‌های طرفین در نشست‌های گوناگون برای تعریف این عناصر و گام‌های عملیاتی برای تحقق‌شان، مشغول بررسی و رایزنی هستند.» گروسی با تاکید مجدد بر اینکه بنابر طرفین این نیست که نسبت به تدوین و متعاقبا امضای سند رسمی تازه‌ای اقدام کند، گفت: «مبنای ما همان بیانیه مارس است. اینها گام‌های عملیاتی است و روی آن، بابت برنامه مشترک توافق کرده‌ایم.» گروسی همچنین نکته کلیدی و مرکزی در این بحث را آن دانست که «برنامه مشترک را بدون تغییر ادامه دهیم»، چراکه به‌گفته او، «این برنامه مشترک ظرفیت این را دارد که مسائل باقیمانده بین آژانس و ایران را برطرف کند.» او تصریح کرد: «باتوجه به تاکید این برنامه مشترک بر همکاری دوجانبه و برداشتن گام‌های اضافی در چارچوب ان‌پی‌تی، پادمان و قانون مجلس، برای اجرایی کردن بیانیه مشترک، گام‌هایی توافق خواهد شد که به شکل ملموس و عملیاتی نسبت به اجرایی کردن‌شان اقدام کرده‌ایم.»
پرسش از گروسی و چالش
اماکن بلاتکلیف
در شرایطی که بحث بر سر نظارت و بازرسی‌های آژانس بر اماکن هسته‌ای جمهوری اسلامی، به‌ویژه دو مکانی که در مقاطعی ادعا شد، جزئیات دقیقی درباره چندوچون فعالیت در آنها در اختیار این نهاد بین‌المللی قرار نگرفته، یکی از مهم‌ترین محورهای مذاکرات جمهوری اسلامی و آژانس و متعاقبا ازجمله دلایل اساسی سفر اخیر رافائل گروسی به تهران بوده، محمد اسلامی در بخشی از نشست خبری مشترک خود با دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به پرسشی در این رابطه نیز پاسخ گفت و تاکید کرد: «موارد گذشته که در سند برجام در قالب پی‌ام‌دی بسته شده بود؛ اینها مسائل خاص خودش را دارد که به مسائل بیرونی و سیاسی آغشته شده ‌است و نباید به دیگر بخش‌ها تسری داده شود. در این بخش موضوع مهم ۲مکان باقیمانده، موضوع ناترازی مواد حل شد و در نتیجه در ادامه مسیر، صرفا بر حل ۲مکان باقیمانده تمرکز می‌کنیم.»
چنانکه اشاره شد، به‌جز این چند دیدار رسمی و غیررسمی دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و رییس سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی، رافائل گروسی همچنین با وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی دیدار کرد؛ دیداری که در ساختمان وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی انجام گرفت و این در حالی بود که رافائل گروسی ساعتی پس از این دیدار با حسین امیرعبداللهیان، همچنین با علی باقری‌کنی مسوول تیم مذاکره‌کنندگان هسته‌ای جمهوری اسلامی و البته بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی به گفت‌وگو نشست.