ردی کمرنگ بر سود فولادسازان

«جهان‌صنعت»- وزارت خارجه آمریکا در اعلامی به فروشندگان و صادرکنندگان کک سوزنی و الکترود گرافیتی هشدار داده در صورت مبادله با ایران، با خطر تحریم و جرایم سنگین مواجه خواهند شد. در واقع ظرفیت بیش از ۹۰ درصدی تولید فولاد کشور از طریق قوس الکتریکی باعث شده هم‌اکنون تولید ۲۵ تا ۳۰ میلیون تنی فولاد به سالانه حدود ۵۰ هزار تن الکترود گرافیتی نیازمند باشد به‌گونه‌ای که این محصول به پاشنه آشیلی برای صنایع فولادی تبدیل شده و هر گونه تغییری در بازار فروش آن به افزایش هزینه تولید و کاهش رقابت‌پذیری محصولات فولادی در بازار جهانی منجر خواهد شد. اگرچه به گفته متولیان این حوزه پیش‌بینی مشکلات تامین این محصول همزمان با آغاز دور جدید تحریم‌ها، ذخیره‌سازی ۱۰۰ هزار تنی و تامین نیاز صنایع تا دو سال آینده را در پی داشته است اما با توجه به اینکه چین تنها تامین‌کننده الکترود گرافیتی صنایع فولادی ایران محسوب می‌شود تجربه نشان داده دوستان چشم‌بادامی در شرایط مشابه همواره سعی داشته‌اند بیشترین منافع را کسب کنند به‌گونه‌ای که افزایش قیمت و عرضه محصولات با کیفیت پایین‌تر متداول بوده است. بنابراین افزایش هزینه‌های تولید اجتناب‌ناپذیر خواهد بود؛ موضوعی که به اعتقاد تحلیلگران این صنعت عرضه سنگ‌آهن ارزان‌قیمت این رشد هزینه را جبران خواهد کرد و همچنان فولاد ایران با رقابت‌پذیری در بازار جهانی همراه خواهد بود. البته این اظهار نظر در حالی که فولادی‌ها همواره قیمت‌گذاری دستوری از سوی دولت را عامل کاهش رقابت‌پذیری عنوان می‌کنند با موضع‌گیری آنها در قبال سنگ‌آهنی که برحسب اتفاق از سوی دولت نرخ‌گذاری می‌شود تا ارزان به دست فولادسازان برسد کمی منافات داشته و به نظر می‌رسد تولید‌کنندگان فولاد تنها به منافع یک سر زنجیره توجه می‌کنند.
الکترود گرافیتی، پاشنه آشیل صنعت فولاد کشور
در اردیبهشت‌ماه سال جاری دونالد ترامپ تحریم‌هایی را در زمینه صنایع معدنی ایران اعلام کرد که مطابق با آن صنایعی از جمله فولاد، آهن، آلومینیوم و مس ایران تحریم شد و به شرکت‌های خارجی طرف قرارداد با ایران ۹۰ روز مهلت داده شد تا معاملات و روابط تجاری خود را در بخش فلزات پایان دهند. با این وجود صنعت فولاد کشور با دور زدن تحریم‌ها توانسته بر تحریم‌های آمریکا فائق آید و درآمدهای ایران در ماه‌های گذشته از فروش محصولات فلزی رشد پیدا کرده است. همین افزایش درآمد نیز سبب شد آمریکا فشار خود برای تحریم روی این محصولات را افزایش دهد و علاوه بر فشار روی خریداران صنعت فولاد ایران، مجدد شرکت‌های فروشنده الکترود گرافیتی به ایران را نیز تهدید کند. در بیانیه آمریکا آمده است: انتقال یا صادرات الکترود گرافیتی و کک نفتی به ایران خطر بزرگ تحریم‌های واشنگتن را برای نهادها و افراد به همراه دارد که نه‌تنها فروشندگان و صادرکنندگان این دو محصول را دربر می‌گیرد بلکه اپراتورهای بنادر، کشتی‌ها و صاحبان آنها، شرکت‌های کشتیرانی و شرکت‌های حمل‌ونقل را نیز شامل می‌شود. در این بیانیه علاوه‌ بر این تاکید شده است که حتی اگر کاربر نهایی این دو محصول صنعت فولاد ایران هم نباشد، باز هم ریسک تحریم وجود دارد.
مهم‌ترین وابستگی صنعت فولاد ایران به خارج در زمینه الکترود گرافیتی است. بخش عمده ظرفیت فولادسازی ایران به روش کوره‌های قوس الکتریکی است که این روش فولادسازی به الکترود گرافیتی نیاز دارد. به‌ ازای تولید هر تن فولاد با روش کوره قوس الکتریکی به حدود ۵/۲ کیلوگرم الکترود گرافیتی نیاز است بنابراین الکترود گرافیتی سهم چندانی در هزینه تولید فولاد ندارد، اما این کالا برای تولید فولاد با کوره قوس الکتریکی محصولی ضروری و بدون جایگزین است که این محصول را به پاشنه آشیل این صنعت تبدیل کرده است.
چین و هند عرضه‌کننده‌های اصلی الکترود به ایران هستند. ایران ۶۷ درصد از الکترود مورد ‌نیاز خود را از چین و ۱۲ درصد را از هند وارد می‌کند. البته هند از ۱۸ آگوست به دلیل تحریم‌ها صادرات خود را به ایران متوقف کرد اما از ۱۸ دسامبر بار دیگر با صادرات ۲۰۰۰ تن محصول به ایران صدور این کالا از سر گرفته شده است اما این کشورها نیز خود در تولید الکترود گرافیتی وابسته به آمریکا هستند. کک سوزنی مهم‌ترین ماده اولیه الکترود گرافیتی است که تکنولوژی تولید آن در اختیار چند کشور بسیار محدود و مخصوصا آمریکاست و همین امر نیز سبب می‌شود آمریکا بتواند به ‌راحتی شرکت‌های تولیدکننده الکترود گرافیتی دنیا را برای عدم فروش این محصول به ایران تحت فشار قرار دهد.
تحریم الکترود، تولید فولاد را از اقتصادی بودن خارج نمی‌کند
رضا شهرستانی عضو انجمن فولاد در خصوص تاثیر تهدید مجدد ترامپ به جریمه شرکت‌های فروشنده الکترود گرافیتی به ایران به «جهان‌صنعت» گفت: مطابق برنامه‌ریزی صورت گرفته برای صنعت فولاد کشور بنا بود در سال جاری ۲۸ میلیون تن فولاد در کشور به تولید برسد که با توجه به کمبودی که در زمینه مواد اولیه در این حوزه پیش آمد، پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال تولید ۵/۲۶ میلیون تن فولاد محقق شود که از این میزان حدود ۵/۶ میلیون تن مربوط به کوره بلند و کوره‌های القایی است که این کوره‌ها نیز مصرف الکترود گرافیتی ندارند و یا تنها ‌اندکی الکترود برای تصفیه ثانویه مصرف می‌کنند. بنابراین باید برای تولید ۲۰ میلیون تن فولاد در کشور الکترود گرافیتی تامین شود که برای تولید این حجم فولاد به حدود ۵۰ هزار تن الکترود گرافیتی نیاز است.
وی افزود: سال گذشته با افزایش مجدد تحریم‌ها، فولادی‌ها به فکر افتادند و ۱۰۰ هزار تن الکترود گرافیتی البته با قیمت بالا خریداری کردند که این میزان کفاف تولید دو سال فولاد کشور مطابق با تولید فعلی را می‌دهد بنابراین تا پایان سال آتی واحدهای فولادی مشکلی در خرید الکترود گرافیتی نخواهند داشت. اما با توجه به ادامه روند تحریم و تهدید مجدد ترامپ به فروشندگان در خصوص عدم فروش الکترود گرافیتی به ایران لازم است هر چه سریع‌تر تمهیداتی در خصوص تامین الکترود گرافیتی‌اندیشیده شود. در وهله اول به‌عنوان سیاست کوتاه‌مدت می‌توان اکترود گرافیتی را نیز همانند سایر کالاها با روش‌های مختلف دور زدن‌ تحریم به کشور وارد کرد که این امر موجب افزایش هزینه واردات و در نهایت افزایش قیمت تمام‌ده می‌شود. همچنین این افزایش تهدید آمریکا سبب می‌شود شرکت‌های فروشنده الکترود گرافیتی به ایران که اغلب نیز چینی هستند، علاوه بر افزایش قیمت، تلاش کنند الکترودهای بی‌کیفیت خود را به ایران بفروشند که این امر نیز موجب می‌شود فولادساز مجبور به استفاده بیشتر از الکترود شده و هزینه‌هایش افزیش یابد. بنابراین لازم است مسوولان برای میان‌مدت و بلندمدت به‌فکر چاره‌اندیشی باشند.
شهرستانی گفت: مسوولان باید برای میان‌مدت برنامه‌ای برای تولید الکترود گرافیتی در کشور داشته باشند در گذشته سرمایه‌گذاری‌هایی برای تولید الکترود گرافیتی در کشور صورت گرفت که این سرمایه‌گذاری‌ها به دلایل مختلفی ازجمله افزایش مجدد تحریم‌ها بلاتکلیف ماند، اما انتظار می‌رود با توجه به نیاز صنعت فولاد کشور به الکترود گرافیتی مجدد سرمایه‌گذاری در این بخش آغاز شود. همچنین در بلندمدت نیز باید به سمت تکنولوژی تولید کک سوزنی که ماده اولیه تولید الکترود گرافیتی و ماده‌ای اساسی در تولید باتری‌های لیتیومی است رفت. رفتن به سمت دستیابی به این تکنولوژی نیز تنها با حمایت دولت و ایجاد ارتباط عملی میان دانشگاه و صنعتگران و در کنار آن ایجاد زمینه همکاری با یکی از شرکت‌های خارجی صاحب این تکنولوژی امکان‌پذیر خواهد بود.
شهرستانی در ادامه به تاثیر تحریم الکترود گرافیتی بر قیمت تمام‌شده فولاد گفت: تحریم و سختگیری در زمینه الکترود گرافیتی سبب می‌شود این محصول با قیمت بالایی به دست فولادسازان برسد که در حال حاضر نیز این اتفاق افتاده است، اما از آنجا که در حال حاضر تولید فولاد کشور با سنگ‌آهن داخلی که قیمت ارزان‌تری نسبت به قیمت جهانی این محصول دارد صورت می‌گیرد و در کنار آن صنایع کشور نیز از انرژی ارزانی برخوردار هستند، همچنان قیمت تمام‌شده فولاد در کشور مناسب و قیمت رقابتی در بازار دنیا به‌شمار می‌رود و حتی افزایش مجدد قیمت الکترود گرافیتی نمی‌تواند تولید فولادسازان را غیراقتصادی کند و تنها از حاشیه سود آنها خواهد کاست.