رد پای شرکت‌های ایرانی در توسعه موفق میادین نفتی

مبینا کریمی- قرارداد توسعه میدان یاران شمالی را شاید بتوان یکی از قراردادهای منحصربه‌فرد ایران دانست‌. برای برجستگی و یگانگی این قرارداد همین موضوع کافی است که بدانیم این قرارداد اولین قرارداد بیع متقابل (Buy Back) با یک شرکت ایرانی بود که پس از آن هم تاکنون چنین قراردادی نداشته‌ایم‌. شرکت توسعه صنعت نفت و گاز پرشیا از گروه تدبیر انرژی، به عنوان پیمانکار اصلی تمام ایرانی این پروژه وظیفه توسعه این میدان را بر عهده داشت‌.
تنها ایرانی بودن پیمانکار اصلی البته موضوع این بی‌همتایی نبود؛ از طرف دیگر شرایط جغرافیایی این میدان منجر شده بود که آن را با نام ونیز نفتی ایران بشناسند‌. آنطور که آرش باقرزاده مجری طرح توسعه میدان نفتی یاران شمالی در شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) به عنوان شرکت کارفرما به آن تاکید کرده است: «قرارگیری میدان در میان آب‌های هورالعظیم، این پروژه را به لحاظ زیست‌محیطی حائز اهمیت و از لحاظ فنی بسیار دشوار کرده بود؛ چراکه این میدان در رده میادین خشکی ایران تعریف شده است، اما در برخی موارد باید کار در میان آب‌هایی با عمق چهار تا پنج متر نیز انجام می‌شد‌.»
البته در حوزه زیست‌محیطی شرکت متن و پرشیا تنها به حفظ محیط بسنده نکرده‌اند و پا را از آن فراتر گذاشته‌اند‌. برای حفظ محیط‌زیست و حتی توسعه آن پیمانکاری به خدمت گرفته شده که وظیفه کاشت نی را در منطقه هورالعظیم در میدان یاران شمالی بر عهده دارد و از زمان فعالیت این شرکت، پوشش گیاهی (نیزار) گسترده‌تر از قبل انجام پروژه شده است و به گفته باقرزاده هم‌اکنون کسب و کار ماهیگیری و دیگر فعالیت‌های مرتبط به هور در این منطقه از سر گرفته شده‌اند‌. علاوه بر این شرکت متن گروه محیط‌زیست را تشکیل داده است و هر هفته سه‌شنبه این گروه به همراه تیمی از سازمان محیط‌زیست استان از تاسیسات بازدید می‌کنند‌.
جدای از این کار ایستگاه‌های پایش محیط‌زیست در نقاط مختلف نصب شده‌اند و هر گونه مورد مشکوک به آلودگی را هشدار می‌دهند‌. همچنین با استفاده از پنل‌های خورشیدی، دوربین‌های رصد قوی در این میدان به صورت ۲۴ ساعته همه جزییات فعالیت‌ها را رصد می‌کنند‌. ضمن آنکه با نصب گاردریل در مسیر رفت و آمد خودروها از لغزش و منحرف شدن خودروها به درون هور جلوگیری به عمل آمده است‌. پیمانکاران مدیریت پساب نیز از ورود حتی یک قطره پساب فعالیت‌های نفتی به هور جلوگیری می‌کنند و همه مواد از جمله گل حفاری را جمع‌آوری می‌کنند‌. تجهیزات پیشرفته جمع‌آوری نشت نفت نیز از سوی شرکت خریداری شده و در موارد حادثه سریعا قادر به انجام عملیات جلوگیری از انتشار نشت نفت هستند‌.
اهمیت و برجستگی این پروژه آنجا دو چندان می‌شود که بدانیم قرارداد منعقد شده برای آن کمتر از سقف تعیین شده بوده است‌. به گفته سید عباس حسینی، سرپرست این طرح در شرکت پرشیا: «در واقع سقف قرارداد این پروژه از سوی شرکت ملی نفت ایران ۶۶۵ میلیون دلار تصویب شده بود، اما با مذاکراتی که شرکت متن با پرشیا انجام داد در نهایت قرارداد به مبلغ ۵۸۵ میلیون دلار منعقد شد که صرفه‌جویی ۸۰ میلیون دلاری را برای کشور به ارمغان آورد‌.»
اما این صرفه‌جویی به این نقطه ختم نمی‌شود‌. به گفته باقرزاده در همکاری نزدیکی که بین کارفرما و شرکت پرشیا صورت گرفت، در نهایت ۶۵ میلیون دیگر نیز علاوه بر ۸۰ میلیون اولیه صرفه‌جویی شد و قرارداد با مبلغ ۵۲۵ میلیون دلار تکمیل شد که این مساله باید مورد توجه ویژه قرار گیرد‌.
از سوی دیگر آنطور که علی امیری، مدیر طرح و برنامه‌های شرکت توسعه صنعت نفت و گاز پرشیا نیز می‌گوید، پیمانکار ایرانی بر خلاف پیمانکار خارجی برای دریافت جایزه (bounce) برای فعالیت‌های فرای قرارداد اقدام نکرد‌. به گفته او، با وجود آنکه در قرارداد اولیه مجوز لازم برای خشک کردن موقت بخشی از هور و انجام فعالیت دریافت شده بود (در زمان دولت دهم) اما این شرکت به دلیل مسایل زیست‌محیطی و درخواست کارفرما از انجام چنین فعالیتی جلوگیری کرد که هزینه‌های بیشتری را برای طرح به همراه داشت‌.
همچنین برای برنامه تولید زودهنگام، تولید دو چاه مد‌نظر بود که نفت تولیدی آنها به واسطه خط لوله ویژه به تاسیسات میدان نفتی آزادگان ارسال می‌شد، اما در زمان اجرای خط لوله با توافق پیمانکار ۳ چاه دیگر نیز به این خط لوله اضافه شدند و به تولید زودهنگام رسیدند که منافع مالی بسیاری را برای کشور به همراه داشت‌.
همه این عوامل در کنار سهم ۷۲ درصدی سازندگان ایرانی منجر به درخشش متخصصان توانمند ایرانی و تمایز این پروژه از سایر پروژه‌های نفت ایران شد‌.