رسوایی خطاکارانِ سینمای ایران با «می‌تو»؟

«جهان صنعت»- با افشاگری سمیه میرشمسی دستیار کارگردان سینما درباره رفتار نامناسب یک بازیگر مرد در پشت صحنه یک فیلم سینمایی هنرمندان بسیاری برای حمایت از او و دیگر زنانی که در چنین شرایطی قرار گرفته‌اند و به جبر اجتماعی و یا کاری لب به سخن باز نکرده‌اند بیانیه و یادداشت نوشتند.
همچنین زنان هنرمند سینما با انتشار «بیانیه زنان دست‌اندرکار سینما در اعتراض به خشونت علیه زنان در این عرصه» به حمایت از همکاران خود پرداختند و درباره مسائلی که سال‌ها در سکوت مانده است، مطالبه خود را مطرح کردند. حال آزاده صمدی بازیگر سینما در پست اینستاگرامی خود از رای‌گیری مخصوص زنان امضاکننده بیانیه اعتراض به خشونت و انتخاب هیات پنج نفره رسیدگی به آزار و خشونت جنسی در سینما خبر داد.
متن این پست به شرح زیر است: «‌رای‌گیری مخصوص زنان امضاکننده بیانیه اعتراض به خشونت علیه زنان در عرصه سینما و تئاتر. قرار است مجمعی برای پیگیری خواست بیانیه رسیدگی به خشونت و آزار علیه سینماگران زن توسط کمیته مستقل تشکیل شود که طبیعتا برای جلوگیری از هرگونه تضییع حقوق نیاز به انتخاب پنج نماینده ضروری به نظر می‌رسد.
در لیست زیر تعدادی از زنان سینماگر برای به عهده گرفتن این مسئولیت کاندید شد‌ه‌اند. شما زنان دست‌اندرکار سینما و تئاتر امضا‌کننده با مراجعه به دایرکت صفحه «جنبش می_تو ایران» یک کد دریافت می‌کنید و سپس از این لیست به نمایندگان مورد نظر خود رای خواهید داد. امید است این فرآیند دموکراتیک گام بعدی را در رسیدگی دقیق به این موضوع در جهت حق‌خواهی استوار کند.
پ.ن: لطفا فقط زنانی که بیانیه را امضا کرده‌اند برای رای‌گیری به صفحه «جنبش می- تو ایران» دایرکت داده و کد دریافت کنند و برای ثبت نام رای خود به لینک پایین متن مراجعه کنند.
قدم اول اگر امضاکنندگان بیانیه هستید به صفحه «جنبش می- تو ایران» در دایرکت پیام دهید. اسامی کاندیداها به این شرح است: نیکی کریمی، آیدا پناهنده، غزاله معتمد، غزاله سلطانی، ترانه علیدوستی، منصوره یزدان‌جو، ‌هانیه توسلی، ریحانه طراوتی، مهین صدری، آزاده صمدی، سمیه میرشمسی، مارال جیرانی و ثمین مهاجرانی.»
در میان اسامی فوق که اغلب بازیگر یا کارگردان سینما و تئاتر هستند، ریحانه طراوتی بیشتر به عنوان عکاس شناخته می‌شود و ثمین مهاجرانی نیز مدیر روابط عمومی اصغر فرهادی است. سمیه میرشمسی که دستیار کارگردان سینما است و این جریان را برای نخستین بار با اسم و رسم واقعی خود رسانه‌ای کرد حضورش در بین نامزدها ضروری به نظر می‌رسد.
آغاز ماجرای جنجالی
ماجرا از یک رشته توئیت جنجالی شروع شد؛ رشته توئیتی که یک بازیگر مردِ سینما و تلویزیون را به قلدری، بدرفتاری و آزار جنسی عوامل پشت صحنه متهم می‌کرد.
سوم فروردین ۱۴۰۱، سمیه میرشمسی، دستیار کارگردان و برنامه‌ریز سینمای ایران، با انتشار ۲۲ رشته توئیت، مجموعه اتفاق‌های پشت صحنه یک فیلم را توضیح داد و ادعا کرد بعد از چند برخورد میان او و این بازیگر باسابقه، در معرضِ آزار قرار گرفته است.
این دستیار کارگردان که روایتش در توئیتر با واکنش‌های گسترده همراه بود، ادعا کرده که برخی از عوامل فیلم از این ماجرا خبر دارند. این اولین‌ باری است که چنین اتهامی علیه یکی از چهره‌های شناخته‌شده هنری در ایران، به صراحت مطرح می‌شود و جمعیتی بزرگ از زنان سینما، آن را پیگیری می‌کنند.
در جریان همین واکنش‌ها، زنان سینماگر ایرانی هم بیانیه‌ای منتشر کردند. در این بیانیه که تعداد زیادی از بازیگران از جمله تهمینه میلانی، میترا حجار، ویشکا آسایش، نگار جواهریان، مریم پالیزبان،‌ هایده صفی‌یاری، شقایق دهقان، باران جعفری، فرشته حسینی، کتایون ریاحی، ترانه علیدوستی و ملیکا شریفی‌نیا آن را امضا کرده بودند، آمده است: «در روایت‌هایی که از تجربه‌های دردناک زنان در سینمای ایران منتشر شده، انواع آزارهایی که زیر چتر خشونت جنسی قرار می‌گیرند مطرح شده؛ از جمله هتک حرمت با الفاظ جنسی و جنسیت‌زده، سوءاستفاده از سکوت و تحمل افراد با گروگان گرفتن حق کار و دستمزد، اعمال خشونت جنسی به وسیله تهدید موقعیت کاری قربانی، تماس‌های بدنی ناخواسته، اصرار و اجبار به عمل جنسی و در نهایت خشونت جسمی و تجاوز.»
پس از بیانیه زنان سینماگر، انجمن صنفی برنامه‌ریزان و دستیاران کارگردان اولین نهاد صنفی بود که به اظهارات میرشمسی واکنش نشان داد و از او حمایت کرد. این انجمن بدون اشاره مستقیم به ادعای آزار جنسی نوشت: «با توجه به شناخت از گذشته همکارمان خانم سمیه میرشمسی، به طور کلی، صادق بودن ایشان را تایید می‌کنیم.»
این انجمن همچنین با ابراز تاسف از برخوردهای تحقیرآمیز و بداخلاقی‌ها و ایجاد ناامنی‌های روانی و حتی تهدید و برخورد فیزیکی در پشت صحنه تولید صنعت فیلم ایران اعلام کرد این اولین‌بار نیست که چنین اتفاقاتی می‌افتد. انجمن صنفی برنامه‌ریزان و دستیاران کارگردان در ایران اعلام کرد که موضوع را پیگیری خواهد کرد.
از نهادهای صنفی که بگذریم، تنها بازیگر مردی که با یک نوشته طولانی، از «بیانیه زنان دست‌اندرکار سینما در اعتراض به خشونت علیه زنان در این عرصه»، حمایت و موضع رسمی خود نسبت به این موضوع را مشخص کرد، رضا کیانیان بود که با انتشار پستی در اینستاگرام نوشت‌: «آزار و اذیت زنان فقط محدود به جامعه سینمایی نیست بلکه به عنوان گوشه‌ای از جامعه ماست. متاسفانه زن به محض بیرون آمدن از خانه غالبا با نگاه‌های حریص، متلک‌های جنسی، دست‌درازی‌های شهوت‌آمیز و نهایتا و بعضا دزدیدن و تجاوز کردن و رها کردن روبه‌رو است. در شرکت‌های تجاری، بازار، بیمارستان، مترو، تاکسی، اتوبوس و مکان‌های عمومی این جریان وجود دارد. فقط در سینما خبری‌تر و بزرگ‌تر می‌شود. چون سینما بزرگ‌ترین و فراگیرترین رسانه است و یک نکته مهم نادیده گرفته شده: در جامعه ما قدرت غالب در دست مردان است. زن برای مستقل بودن احتیاج به کار کردن دارد و برای گرفتن کار باید به مردان مراجعه کند. صاحب کار مرد است و اگر حریص باشد برای کار دادن به زنان می‌تواند پیشنهادات غیرمتعارف داشته باشد. قدرت مرد فقط به صاحب کار بودن ختم نمی‌شود. شوهر چون زور دارد زن را کتک می‌زند و حتی پدر به خود اجازه می‌دهد دخترش را بکشد. قدیم‌تر زن مطلقه مساوی بود با بی‌آبرو اما خوشبختانه اکنون در شهرهای بزرگ زن مطلقه می‌تواند کار کند و خجالت نکشد.»پس از رضا کیانیان هم خانه سینمای ایران اعلام کرد شورای صیانت این نهاد صنفی، آمادگی دارد با رعایت اصول اخلاقی و قید محرمانگی، به کلیه گزارش‌ها و شکوائیه‌های مطرح شده درباره خشونت و آزار علیه زنان فعال در این عرصه رسیدگی کند و مشورت‌های حقوقی لازم را به مراجعه‌کنندگان ارائه و در صورت لزوم، ارجاع موضوع به محاکم قضایی را نیز پیگیری کند.
انجمن بازیگران سینمای ایران هم از قافله جا نماند و هرگونه خشونت، برخوردهای توهین‌آمیز و رفتارهای غیر اخلاقی با عوامل سینمای ایران به ویژه با زنان سینماگر را محکوم کرد و در بخشی از بیانیه خود نوشت: «هیات‌مدیره انجمن بازیگران سینمای ایران اعلام می‌کند که قاطعانه و با تمام توان تا مجازات متخلفین در کنار شاکیان خواهد ایستاد و اجازه هیچ‌گونه مصلحت اندیشی و گذشت و سازش بر سر اصول و حرمت انسانی و آبرو و حیثیت سینمای شریف ایران را نخواهد داد.»
در اولین جلسه شورای مدیران سازمان سینمایی که در سال ۱۴۰۱ برگزار شد، محمد خزاعی به بیانیه‌ای که توسط زنان سینماگر ایرانی مبنی بر ایجاد یک کمیته‌ مستقل با اکثریت مطلق زنان برای رسیدگی به شکایات علیه خشونت جنسی توجه کرد و ضمن دستور برای بررسی و توجه ویژه به این موضوع، شورای اخلاق حرفه‌ای در سینما را تشکیل داد.
بنابرگفته خزاعی، این شورا متشکل از مدیرعامل خانه سینما، معاون نظارت و ارزشیابی، مدیران کل حراست و حقوقی سازمان سینمایی، مشاور اصناف رییس سازمان، مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی و همچنین دکتر مائده چیت‌ساز، عضو حقوقدان به معرفی مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضاییه و انسیه شاه‌حسینی، نویسنده و کارگردان سینما، اعضای شورای اخلاق حرفه‌ای سینما خواهند بود.
حال باید منتظر ماند و دید اتهام‌های وارد شده تا چه اندازه پیگیری خواهند شد و آیا خاطیان، چون جنبش «می‌تو» از سینمای ایران طرد خواهند شد یا خیر؟