رشد اضافه برداشت بانک‌های خصوصی از بانک مرکزی

با وجود تسویه بخشی از بدهی بانک‌های تجاری و تخصصی به بانک مرکزی، همچنان بانک‌های خصوصی با رشد بدهی مواجه‌اند و بر اضافه‌برداشت آنها از بانک مرکزی افزوده شده است.
طی سال‌های گذشته و به دلایل متفاوتی از جمله بی‌انضباطی مالی یا تحمیل تسهیلات تکلیفی به آنها و با توجه به تنگنای مالی موجود، بانک‌ها به سمت برداشت از بانک مرکزی رفته و بر بدهی آنها افزوده شد.
بر اساس تازه‌ترین آماری که بانک مرکزی از وضعیت دارایی و بدهی سیستم بانکی منتشر کرده، مجموع بدهی بانک‌ها و موسسات اعتباری تا پایان آذرماه امسال به ۱۱۳ هزار میلیارد تومان رسیده که در مقایسه با آذرماه ۱۳۹۴ حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان و نسبت به همین ماه در سال قبل تا ۹ هزار میلیارد تومان رشد داشته و نشان می‌دهد از سرعت رشد بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی کم شده است.
جزییات این بدهی در سه نوع از بانک‌ها بیانگر تغییر مسیر بانک‌های تجاری و تخصصی و ادامه مسیر بانک‌های خصوصی است. این در حالی است که به ویژه در دو سال گذشته هر سه نوع بانک با افزایش بدهی به بانک مرکزی مواجه بوده و رشدهای قابل توجهی را ثبت کرده بودند. اما در چند ماه اخیر تغییراتی در روال آنها ایجاد شد به گونه‌ای که بدهی بانک‌های تجاری که با رشد ۲۹ درصدی از ۱۵ هزار میلیارد در آذر ۱۳۹۴ به ۲۵ هزار میلیارد تومان در آذر ماه سال گذشته رسیده بود‌، تا ۴۵ درصد کاهش پیدا کرده و در پایان ۱۰ ماهه امسال به ۱۱ هزار میلیارد تومان رسیده است.
در مورد بدهی بانک‌های تخصصی نیز روند این‌گونه بود که از حدود ۵۵ هزار میلیارد تومان در آذر‌ماه ۱۳۹۴ با رشد ۳/۵ درصدی به ۵۸ هزار میلیارد در آذر سال قبل رسید‌ و‌لی با کاهش ۲۶ درصدی حدود ۴۳ هزار میلیارد تومان در آذر سال‌جاری ثبت شده است.
اما جریان در بانک‌های خصوصی متفاوت بوده و بر بدهی آنها افزوده شده است. این بانک‌ها در آذر ۱۳۹۴ حدود ۱۲ هزار میلیارد به بانک مرکزی بدهی داشتند که با رشد ۱۱۸ درصدی در سال قبل به ۲۶ هزار میلیارد تومان می‌رسد و در ادامه باز هم اضافه‌برداشت ادامه داشته و با رشد ۱۲۵ درصدی تا ۵۸ هزار میلیارد تومان در پایان ۱۰ ماهه امسال پیش می‌رود.
در حال حاضر بانک‌های خصوصی بیشترین اضافه‌برداشت از بانک مرکزی را در شبکه بانکی به خود اختصاص داده‌اند هر چند از سرعت رشد بدهی آنها که در برخی دوره‌ها به بیش از ۲۰۰ درصد هم می‌رسید، کاسته شده است.
‌اضافه‌برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی عاملی موثر در افزایش پایه پولی و به دنبال آن اثرگذاری بر رشد تورم به شمار می‌رود. چندی پیش بود که بانک مرکزی برای تعدیل آن، تحت شرایطی اقدام به تبدیل بدهی بانک‌ها به خط اعتباری با سود ۱۸ درصد کرد. با این حال تا‌کنون گزارش مشخصی در مورد نتیجه اجرای این سیاست منتشر نشده است.
افزایش ۲۰ درصدی وام قرض‌الحسنه
از سویی بررسی جدیدترین آمار عملکرد بانک‌ها و موسسات اعتباری کشور در آذر‌ماه امسال نشان می‌دهد که کل تسهیلات اعطایی بانک‌ها و موسسات اعتباری ۱/۱۰۰۷۳ هزار میلیارد ریال بوده که نسبت به اسفند‌ماه سال گذشته که۱/۹۱۰۱ هزار میلیارد ریال بود ۷/۱۰ درصد افزایش یافته است.
همچنین تسهیلات قرض‌الحسنه ۵/۵ درصد از کل تسهیلات اعطایی بانک‌ها و موسسات اعتباری قرض‌الحسنه را تشکیل داده و حجم عمده عملکرد تسهیلاتی بانک‌ها مربوط به مشارکت مدنی با ۵/۳۸ درصد و فروش اقساطی با ۷/۲۵ درصد است.
به لحاظ عددی در آذر‌ماه سال‌جاری ۹/۵۵۸ هزار میلیارد ریال از کل تسهیلات اعطایی بانک‌ها و موسسات اعتباری کشور قرض‌الحسنه بوده که این میزان نسبت به اسفندماه سال گذشته که ۷/۴۶۲ هزار میلیارد ریال بوده، ۸/۲۰ درصد رشد نشان می‌دهد.
با وجود اینکه از تیرماه سال ۹۴ آمار تسهیلات اعطایی بانک‌ها به تفکیک عقود مرابحه و استصناع به انواع تسهیلات اعطایی به تفکیک عقود اسلامی اضافه شده‌ اما در آذرماه سال‌جاری سهم استصناع از تسهیلات پرداخت‌شده بانک‌ها و موسسات اعتباری صفر بوده ولی منابع مرابحه ۳/۷ درصد بوده است.
بر پایه این گزارش، تسهیلات پرداخت‌شده در بانک‌های تجاری کشور در آذر‌ماه امسال متفاوت بوده به نحوی که ۶/۷ درصد از وام‌های بانک‌های تجاری قرض‌الحسنه بوده که رقم آن ۶/۱۲۰ هزار میلیارد ریال بود. میزان تسهیلات اعطایی قرض‌الحسنه بانک‌های تجاری در اسفندماه سال گذشته ۳/۱۰۲ هزار میلیارد ریال بوده است.
در بانک‌های تجاری کشور، سهم عمده تسهیلات پرداختی مانند بانک‌ها و موسسات اعتباری مربوط به فروش اقساطی به میزان ۱/۲۸ درصد است که رقم آن ۷/۴۴۷ هزار میلیارد ریال در آذر‌ماه سال‌جاری بوده است. این میزان در اسفندماه سال گذشته ۹/۲۹۶ هزار میلیارد ریال بود.
۳/۲۶ درصد تسهیلات بانک‌های تجاری به رقم ۱/۴۲۰ هزار میلیارد ریال در آذر‌ماه امسال به صورت مشارکت مدنی پرداخت شده که این رقم در اسفندماه سال گذشته ۴/۴۷۷ هزار میلیارد ریال بوده است. به صورت کلی‌ سهم عمده تسهیلات پرداختی بانک‌های تجاری در آذر‌ماه سال‌جاری به فروش اقساطی و مشارکت مدنی اختصاص یافته است.
همچنین بررسی عملکرد بانک‌های تخصصی در پرداخت تسهیلات به بخش‌های مختلف در آذرماه امسال نشان می‌دهد که ۶/۲ درصد تسهیلات اعطایی به میزان ۴/۵۷ هزار میلیارد ریال در قالب قرض‌الحسنه پرداخت شده که این رقم در پایان سال گذشته ۳/۴۷ هزار میلیارد ریال بود.
بزرگ‌ترین بخش تسهیلات پرداخت‌شده در بانک‌های تخصصی کشور مربوط به فروش اقساطی می‌شود به نحوی که در آذر‌ماه امسال ۹/۵۷ درصد کل تسهیلات اعطایی این بانک‌ها به رقم ۳/۱۲۹۵ هزار میلیارد ریال در بخش فروش اقساطی بوده و این رقم در اسفندماه سال گذشته به میزان ۷/۱۲۴۱ هزار میلیارد ریال بود.
بانک‌های تخصصی نیز در بخش مشارکت مدنی تسهیلات قابل توجهی پرداخت کرده‌اند به نحوی که ۷/۱۸ درصد کل منابع تسهیلاتی این بانک‌ها در آذر‌ماه امسال به میزان ۴۱۹ هزار میلیارد ریال در این بخش پرداخت شده است.
در بخش بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتباری نیز ۱/۶ درصد تسهیلات پرداخت‌شده در آذر‌ماه امسال به میزان ۹/۳۸۰ هزار میلیارد ریال به عنوان قرض‌الحسنه و ۷/۴۸ درصد کل اعتبارات ارائه‌شده به متقاضیان در بخش مشارکت مدنی به رقم ۲/۳۰۴۰ هزار میلیارد ریال بوده است.