رشد اندک صنعت در 3 فصل1403

«جهان‌صنعت»- صنعت در سه‌فصل نخست سال جاری رشد مثبت اندکی را تجربه کرده است. درحالی رشد صنعت در 9‌ماهه نخست سال جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل 4/‏1‌درصد ثبت شده که در 9‌ماهه نخست سال 1402 این شاخص رکورد 9/‏1‌درصدی را داشته است. به این ترتیب، کاهش رشد بخش صنعت در سال جاری نسبت‌به سال گذشته در دوره‌های سه‌ماهه و شش‌ماهه نیز مشهود بوده است اما براساس آمارهای رسمی موجود، کمتر رشد صنعت در فصل تابستان سال جاری رخ داده است یعنی زمان که شوک کمبود برق در زمان اوج مصرف به بدنه صنعت اصابت کرد و تحت‌تاثیر این پدیده، تعطیلی‌های دو روز در هفته به صنایع و شهرک‌های صنعتی تحمیل شد، در این میان، برخی صنایع به‌واسطه ماهیت تجهیزات خود که قرار گرفتن آنها در مدار تولید نیازمند زمان بیشتری بود و نمی‌توانستند با قطعی‌های منظم و غیرمنظم برق هماهنگ شوند، کلا فعالیت‌های خود را به بالاجبار تعطیل کردند. در پاییز نیز ناترازی گاز به ناترازی برق اضافه شد و فعالیت‌های صنعتی تحت‌تاثیر نوسان‌های شدید نرخ ارز نیز قرار گرفت.
براساس داده‌های منتشرشده از سوی مرکز آمار ایران، در فصل بهار سال جاری، نرخ رشد بخش صنعت نسبت‌به بهار سال قبل، 8/‏1‌درصد بوده است. این در حالی است که این شاخص در بهار سال‌1402 نسبت‌به بهار قبل از آن 7/‏1‌ثبت شده بوده است. مقایسه این دو عدد نشان می دهد که در سه‌ماهه نخست سال جاری، رشد صنعت اندکی کاهش یافته بوده است. این اختلاف اما در داده‌های مربوط به نیمه نخست سال به اوج خود رسید به‌گونه‌ای‌که رشد بخش صنعت در نیمه نخست سال 3/‏1‌درصد ثبت شد و این در حالی بود که در نیمه نخست سال‌1402 نسبت به نیمه نخست سال قبل از آن، 9/‏1درصد ثبت شده بود.
براساس آخرین نتایج حساب‌های ملی فصلی مرکز آمار ایران، محصول ناخالص داخلی(GDP) به قیمت ثابت سال۱۴۰۰، در 9‌ماهه سال۱۴۰۳ به رقم 291/‏75هزار میلیارد ریال با نفت و 330/‏57هزار میلیارد ریال بدون احتساب نفت رسیده است، درحالی‌که این رقم در مدت مشابه سال قبل با نفت 027/‏73هزار میلیارد ریال و بدون نفت 106/‏56‌هزار میلیارد ریال بوده که نشان از رشد 1/‏3‌درصدی محصول ناخالص داخلی با نفت (به قیمت پایه) و 2/‏2‌درصدی محصول ناخالص داخلی بدون نفت (به قیمت پایه) در 9‌ماهه سال ۱۴۰۳ دارد. این نتایج حاکی از آن است که در 9‌ماهه سال‌۱۴۰۳، رشته فعالیت‌های گروه کشاورزی رشد 3/‏3‌درصد، گروه صنایع و معادن 6/‏3‌درصد (شامل: استخراج نفت خام و گاز‌طبیعی 1/‏6، سایر معادن 9/‏0، صنعت 4/‏1، توزیع گاز طبیعی 7/‏5، تامین آب و برق 5/2 و ساختمان صفردرصد و گروه خدمات 3/‏2‌درصد نسبت به 9‌ماهه سال ۱۴۰۲، رشد داشته است.
وضعیت شامخ بخش صنعت
بررسی‌های «جهان‌صنعت»‌ نشان می‌دهد، از 9‌ماهه نخست سال جاری، شاخص مدیران خرید بخش صنعت در شش‌ماه زیر عدد 50 (مرز رونق و رکود) ثبت شده است. به عبارتی که در این شش‌ماه (فروردین، خرداد، تیر، مرداد، شهریور و آذر) فعالیت‌های صنعتی کاملا در محدوده رکود قرار داشته و نسبت‌به ماه‌های قبل از خود کوچک‌تر شده بوده است. بر این اساس، شامخ بخش صنعت در ماه‌های فروردین، خرداد، تیر، مرداد، شهریور و آذر به‌ترتیب اعداد 5/‏33، 8/‏49، 6/‏43، 2/‏46، 2/‏49 و 8/‏44 گزارش شده است. علت افت فعالیت‌های صنعتی در فروردین سال جاری طبعا ناشی از نیمه تعطیل بودن این ماه بوده است. افت تولید در آخرین ماه بهار به همراه سه‌ماهه تابستان اما به خوبی شوک ناترازی برق به صنایع را نشان می دهد. در آذرماه نیز ناترازی گاز و برق و نوسان‌های ارزی باهم علیه صنعت فعال بودند. این چنین بود که در ماه مورد نظر، روند شامخ ترکیبی کل اقتصاد به‌طور قابل‌توجه کاهش یافت و یکی از عمیق‌ترین رکودهای اقتصاد ایران به ثبت رسید. به‌تبع آن، شامخ صنعت نیز، پس از حذف اثرات فصلی، به ‌شدت و به‌گونه‌ای کم‌سابقه، کاهش یافت. طبق بررسی‌ها، در آذرماه امسال، کاهش تقاضای داخلی نیز رکود را در اقتصاد تشدید کرد و کاهش شاخص صادرات در ماه‌های قبل از آن نیز نشان داد که تقاضای خارجی نتوانسته کاهش تقاضای داخلی را جبران کند.
آنگونه‌که فعالان اقتصادی عنوان کردند، در آذرماه قطعی گسترده برق هزینه‌های بسیاری را بر شرکت‌ها تحمیل کرد و بسیاری از شرکت‌ها در این ماه نیمه‌تعطیل بوده‌اند یا با ظرفیت پایین تولید کرده‌اند. در همین حال،‌ حذف ارز نیمایی و همچنین زمان‌بر بودن فرآیند تخصیص ارز از سوی وزارت صمت و بانک مرکزی، از طرف دیگر قطعی‌های برق و گاز باعث شد تا بسیاری از شرکت‌ها متضرر و برای کاهش هزینه‌ها ناچار به تعدیل نیروی انسانی شوند. افزون بر این،‌ تخصیص ناعادلانه تسهیلات و کمبود شدید نقدینگی و پیش‌بینی‌ناپذیری اقتصاد، بسیاری از شرکت‌ها را در آستانه تعطیلی قرار داد. به‌گفته فعالان اقتصادی،‌ افزایش شدید نرخ ارز بر کمبود مواداولیه اثر گذاشت و با توجه به مشکلات تامین منابع مالی، مواداولیه خارجی را بسیار گران کرد و فرآیند تولید بسیار هزینه‌بر شد. در این حال، حذف ارز نیمایی هزینه تولید را برای شرکت‌ها افزایش داد. برخی شرکت‌ها در فرآیند ترخیص واردات مواداولیه در گمرک مشکلات زیادی داشته و دارند. در آذرماه فرآیند ثبت سفارش مواداولیه در سامانه با چالش‌های زیادی همراه بود و به اوج خود رسید. عدم ارائه تسهیلات و تخصیص ناعادلانه تسهیلات و بی‌ثباتی قیمت‌ها و نرخ ارز نیز شرکت‌ها را با کمبود منابع مالی برای ادامه فعالیت‌ها روبه‌رو کرد.
نشانه‌ای دیگر
افت میزان تولید و فروش ماهانه صنایع بورسی در آذرماه و همزمان افزایش قیمت‌ها در این صنایع نشانه دیگری از وضعیت رکودی صنعت در آذرماه به‌شمار می‌رود. طی آذرماه سال۱۴۰۳ شاخص تولید شرکت‌های صنعتی بورسی نسبت به ماه مشابه سال قبل با افزایش 2/‏1‌درصدی و نسبت به ماه قبل با کاهش 2/‏6‌درصدی مواجه شده است.
در این ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل از بین ۱۵‌رشته فعالیت صنعتی بورسی ۹رشته فعالیت افزایش در شاخص تولید و شش‌رشته فعالیت کاهش در شاخص تولید را تجربه کردند. رشته فعالیت‌های «تجهیزات برقی»، «شیمیایی به‌جز دارو» و «لاستیک و پلاستیک» بیشترین سهم را در افزایش شاخص تولید و رشته‌فعالیت‌های «خودرو و قطعات»، «محصولات فلزی به‌جز ماشین‌آلات و تجهیزات» و «کاشی و سرامیک» بیشترین سهم را در کاهش شاخص تولید داشتند. همچنین طی آذرماه سال۱۴۰۳ نسبت به ماه قبل تنها رشته فعالیت‌های «خودرو و قطعات» و «سایر کانی غیرفلزی» افزایش در شاخص تولید داشتند و رشته فعالیت‌های «غذایی و آشامیدنی به‌جز قند و شکر»، «محصولات فلزی به‌جز ماشین‌آلات و تجهیزات» و «سیمان» بیشترین سهم در کاهش شاخص تولید را تجربه کردند. شاخص فروش شرکت‌های صنعتی بورسی نسبت‌به ماه مشابه سال قبل نیز در آذرماه سال جاری با افزایش 4/‏7‌درصدی و نسبت به ماه قبل با کاهش 6/‏4‌درصدی مواجه شد. در این ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل ۱۰‌رشته‌فعالیت افزایش در شاخص فروش و پنج‌رشته فعالیت کاهش در شاخص فروش داشتند.
در آذرماه سال۱۴۰۳ نرخ رشد ماهانه قیمت فعالیت‌های صنعتی بورسی نیز افزایش 6/‏2‌درصدی داشت و رشد نقطه به نقطه با افزایش 7/‏2‌واحد درصدی نسبت به ماه قبل به ۲۵‌درصد رسید. میانگین سالانه شاخص قیمت فعالیت‌های صنعتی بورسی در آذرماه سال۱۴۰۳ نسبت‌به ماه قبل 3/‏0واحد درصد افزایش یافت و میزان 1/‏24‌درصد افزایش را نشان داد.