رقابت برای رهبری میان عربستان و قطر

… میزبانی دفتر سیاسی طالبان و نقش قطر در تسهیل گفت‌وگو میان بازیگران مختلف بین‌المللی، نمونه‌های بارزی از این رویکرد هستند.
استفاده‌ استراتژیک از قدرت نرم، رکن اصلی مدل توسعه‌ قطر محسوب می‌شود. میزبانی موفقیت‌آمیز جام‌جهانی فوتبال ۲۰۲۲، نقطه‌ اوج این استراتژی بود و توانمندی‌های سازمانی و زیرساخت‌های مدرن قطر را به جهانیان نشان داد. سرمایه‌گذاری‌های کلان در آموزش و پژوهش از طریق موسساتی مانند شهر آموزش که میزبان شعب دانشگاه‌های معتبر بین‌المللی است نیز در همین راستا انجام شده است. علاوه بر این، قطر با سرمایه‌گذاری در رسانه‌هایی مانند الجزیره، یکی از قدرتمندترین شبکه‌های خبری جهان، نفوذ رسانه‌ای خود را گسترش داده و به شکل‌دهی روایت‌ها در مورد مسائل منطقه‌ای و جهانی می‌پردازد و اغلب به عنوان وزنه تعادلی در برابر دیدگاه‌های قدرت‌های بزرگ‌تر منطقه‌ای عمل می‌کند. سرمایه‌گذاری در نهادهای فرهنگی، دیپلماسی، ورزشی و کمک‌های بین‌المللی نیز از دیگر ابزارهای قطر برای تقویت قدرت نرم خود در عرصه‌ی جهانی است.
در همین رابطه رویکردهای توسعه‌ای عربستان سعودی و قطر نشان می‌دهد که قدرت‌های منطقه‌ای چگونه می‌توانند مسیرهای متفاوتی را برای توسعه دنبال کنند. مدل عربستان سعودی با تمرکز بر تحول اقتصادی و توسعه‌ داخلی، متناسب با جمعیت بیشتر، وسعت سرزمینی و نیاز به تنوع اقتصادی است. هدف این کشور، ایجاد آینده‌ای اقتصادی پایدار ضمن حفظ نقش سنتی خود به عنوان یک قدرت منطقه‌ای است. در مقابل، مدل قطر با تاکید بر نفوذ دیپلماتیک و میانجیگری سیاسی، با اندازه و جمعیت کوچک‌تر آن همخوانی دارد و در عین حال، بهره‌برداری حداکثری از منابع مالی را ممکن می‌سازد. این رویکرد به قطر اجازه داده است که باوجود محدودیت جغرافیایی، در عرصه‌ بین‌المللی حضوری اثرگذار داشته باشد و به بازیگری مهم در عرصه دیپلماسی تبدیل شود.
در نتیجه عربستان سعودی و قطر مدل‌های توسعه‌ منطقه‌ای متمایزی را بر اساس نقاط قوت و اولویت‌های استراتژیک خود شکل داده‌اند. عربستان سعودی تمرکز خود را بر تنوع اقتصادی و تحول داخلی از طریق چشم‌انداز۲۰۳۰ بیشتر کرده و هدف آن، تضمین رفاه اقتصادی در آینده و تثبیت جایگاه خود به عنوان یک قدرت اقتصادی است. در همین حال، قطر نقش خود را به عنوان میانجی و بازیگر کلیدی در سیاست بین‌الملل تقویت کرده و از ثروت و منابع دیپلماتیک خود برای ارتقای جایگاه و نفوذ جهانی بهره می‌برد. این مسیرهای متفاوت، نشان‌دهنده‌ واقعیت‌ها، ظرفیت‌ها و جاه‌طلبی‌های گوناگون این دو کشور تاثیرگذار است و به پیچیدگی و پویایی چشم‌انداز خاورمیانه می‌افزاید.
* پژوهشگر مطالعات منطقه‌ای