رقابت و چشم‌انداز ارزی جهانی

اسفندیار جهانگرد
رنمینبی (Renminbi) که به اختصار CNY
(Chinese Yuan) هم نامیده می‌شود، واحد پول رسمی چین است.
این واحد پول به‌طور عمومی با نام یوآن (Yuan) شناخته می‌شود که در واقع واحد اصلی اندازه‌گیری در سیستم ارزی چین است. رنمینبی به‌طور مستقیم به معنای «پول مردم» بیان شده و توسط بانک خلق چین (PBOC) مدیریت می‌شود. رنمینبی یا یوآن همانطور که اشاره شد، در بسیاری از مواقع به‌طور معمول با نام یوآن (Yuan) از آن یاد می‌شود. برای مثال، قیمت‌ها و معاملات بین‌المللی با یوآن به این واحد پول اشاره دارند اما رنمینبی به‌طور کلی به مجموعه پول چین اشاره دارد. چین به پشتوانه جمعیت‌، گستردگی بازار و پیشرفت اقتصادی خود به نظر می‌رسد منابع زیادی برای ایجاد یک سیستم پرداخت جایگزین به دلار در اختیار دارد. دولت چین کنترل سیستم‌های پرداخت و سایر زیرساخت‌های مالی چین را در دست دارد. این امر به دولت این امکان را می‌دهد که نفوذ خود را گسترش داده و نظارت خود را به پرداخت جهانی و سایر زیرساخت‌های مالی ادامه دهد و نگاه خود را به سراسر جهان صادر کند بنابراین آمریکا و متحدانش آن را با دیواری از تحریم‌ها روبه‌رو کرده‌اند. به عنوان مثال‌ تلاش‌های آمریکا در حوزه فناوری‌های سرآمد دیجیتالی برای محدود کردن دسترسی چین به فناوری‌های ساخت تراشه متمرکز شده است.
تحریم‌های آمریکا دسترسی شرکت‌های چینی را به فناوری‌های مورد نیاز برای تولید نیمه‌رسانه‌های پیشرفته زیر 14‌نانو متر‌، درام زیر 18‌نانو متر و تراشه‌های حافظه ناند با 128لایه و بیشتر به شدت محدود کرده اما دولت چین در تلاش است واقعیت سیستمی خود را به حقیقت تبدیل کند.
چین در کنار ابتکار کمربند و جاده که به‌طور چشمگیری نفوذ چین را با تامین منابع مالی برای پروژه‌های بزرگ زیرساختی و فناوری در کشورهای در حال ظهور و توسعه گسترش داده، منابع قابل‌توجهی را برای ایجاد یک سیستم پرداخت جایگزین به دلار اختصاص داده است. در سال۲۰۲۱، دولت چین گام مهمی در این راستا برداشت و پول دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) را راه‌اندازی کرد. برای گسترش دامنه‌ یوآن دیجیتال، بانک خلق چین پیشگام تلاش‌ها برای ایجاد یک پلتفرم تسویه‌حساب برون‌مرزی آنی است. پروژه‌ mBridge که مخفف «پل چندگانه» CBDC است و با همکاری تعدادی از دیگر بانک‌های مرکزی توسعه یافته، به دنبال اتصال بانک‌های تجاری، کسب‌وکارها و مقامات پولی به یک شبکه توزیع‌شده برای تجارت و جریان‌های مالی است. به گفته برخی منابع معتبر‌، بسیاری از بانک‌های مرکزی کشورهای غربی، از جمله بانک مرکزی اروپا و بانک فدرال‌نیویورک، همچنین بانک جهانی و برخی بانک‌های تجاری، به عنوان ناظر در این پروژه مشارکت دارند اما تاثیر کمی بر طراحی و جزئیات فنی آن داشته‌اند. اگر چین در راه‌اندازی و توسعه این پروژه چندگانه موفق شود، قدرت یوآن را تقویت خواهد کرد. شواهد گویای آن است که برخی نشانه‌های اولیه از موفقیت این استراتژی در حال نمایان شدن است.
در اوایل سال2024 میلادی‌، داده‌های ‌SWIFT نشان داد که سهم یوآن از پرداخت‌های بین‌المللی به بالاترین سطح خود رسیده و از ین ژاپن پیشی گرفته و به چهارمین ارز پرکاربرد در معاملات برون‌مرزی تبدیل شده است. اگرچه یوآن هنوز مسیر بسیار طولانی برای تهدید واقعی دلار پیش‌رو دارد اما پروژه mBridge تنها این روند را تسریع خواهد کرد.
دلار تقریبا برای یک قرن، ارز مسلط دنیا بوده زیرا توسط یک سیستم قانونی تثبیت‌شده، نیروی نظامی بزرگ و قدرتمند و اقتصاد پویای آمریکا پشتیبانی شده است. پوند نیز زمانی ارز غالب برای تجارت بین‌المللی و ذخایر ارزی بود تا زمانی که دیگر اینگونه نبود. موفقیت جایگزینی ارز‌های دیگر به جای دلار نیازمند به‌روزرسانی فناوری و زیرساخت‌ها و نوآوری است. همانطور که زندگی‌ها و اقتصادهای ما به‌طور فزاینده‌ای دیجیتالی می‌شوند، ارزها هم این مسیر را دنبال می‌کنند. سوال و چالش اصلی فعلی اقتصاد‌های دنیا این است که چگونه می‌شود ساختار مالی جهانی را به گونه‌ای به‌روزرسانی کرد که استفاده از ارزهای جهانی به‌‌عنوان ابزاری برای ترویج آزادی و رقابت اقتصادی در سطح جهانی ادامه یابند. به‌زعم اقتصاددانان، راه‌حل در نوآوری فناوری نهفته است. به عبارت دیگر علاوه بر ساماندهی امور مالی داخل کشورها، سیاستگذاران کشورها باید از کارآفرینان بر بستر بلاکچین در دنیای فعلی دیجیتالی حمایت کنند.
در این زمینه‌‌ پول‌های دیجیتالی موجود در بازار- تقریبا همه آنها پشتوانه دلار دارند- می‌توانند جایگاه جهانی دلار را تقویت کرده و دامنه نفوذ آن را به پلتفرم‌های دیجیتال جدید گسترش دهند که کاربران را توانمند ساخته و حفظ ‌کنند اما برای تشویق به پذیرش آنها، سیاستگذاران باید چارچوب نظارتی متناسبی ایجاد کنند که هم به ناشران و هم به دارندگان پول‌های دیجیتالی درجه‌ای از اطمینان قانونی ارائه دهد و نوآوری‌های بیشتر را ترویج کند. از نظر آمریکا جایگزینی دلار با هر ارز جهانی دیگر می‌تواند برای شهروندان، کسب‌وکارها و متحدان آن فاجعه‌آمیز باشد. با توجه به بدهی‌های بی‌سابقه و هزینه‌های بالای آمریکا، کاهش تقاضا برای دارایی‌های دلاری در آینده می‌تواند اقتصاد آمریکا را به چالش بکشد بنابراین‌ دولتمردان آمریکا تصور می‌کنند که سیستم پرداخت دلاری تحت حمله و رقابت قرار گرفته در نتیجه با توجه به آن، حفاظت از آینده دلار برای آنها یک اولویت امنیت ملی است و می‌دانند که نتیجه این بازی را همانطور ‌که گفته شد فناوری‌، نوآوری و اقتصاد پویا شکل می‌دهد و این شرایط‌، مسیر را برای چین در دستیابی به اهداف خود با راه‌اندازی پروژه mBridge بسیار دشوار می‌کند.