رقیب سرسخت «گوگل»

گروه فناوری- نوامبر ۲۰۲۲ یک چت‌بات پرحاشیه مبتنی بر هوش مصنوعی به نام ChatGPT با قابلیت نوشتن ایمیل، شعر، پاسخگویی به سوالات و حتی نگارش کدهای برنامه‌نویسی به دست عموم رسید. این بات می‌تواند به‌عنوان دستیار مجازی و همچنین برای پاسخ به جست‌وجوهای کاربران نیز استفاده شود. بنابراین به‌نظر می‌رسد با پیدایش ChatGPT دیگر دوران موتورهای جست‌وجو به پایان رسیده است، اما آیا واقعا ‌چنین است و آیا ChatGPT یا سایر چت‌بات‌های هوش مصنوعی مشابه می‌توانند جایگزین غول‌هایی مثل موتور جست‌وجوی «گوگل» و سایر موتورهای جست‌وجو شوند؟
بدون تردید تصور اینترنت بدون موتور جست‌وجویی مثل «گوگل» دشوار است. عملکرد موتور جست‌وجوی گوگل در جست‌وجوی موضوعات درخواستی به‌قدری موفق بوده که نام آن در فرهنگ‌های لغت به‌عنوان یک فعل مترادف با عبارت «جست‌وجو در اینترنت» بیان شده است. بیشتر افراد زمانی که می‌خواهند بگویند چیزی را در اینترنت جست‌وجو کرده‌اند، می‌گویند «آن را گوگل کردم» یا مثلا بعضی افراد می‌گویند «فلان موضوع را گوگل کن». گوگل در پایان ۲۰۲۲ همچون سال‌های قبل عنوان پربازدیدترین وب‌سایت را از آن خود کرد. طبق آمار تخمینی ۹۲ درصد از موارد جست‌وجوی موضوعات، با موتور جست‌وجوی گوگل انجام شده و تنها ۳ درصد از جست‌وجوها با موتور جست‌وجوی رقیب آن، یعنی «بینگ» (موتور جست‌وجوی متعلق به مایکروسافت) صورت گرفته است. در ظاهر به‌نظر می‌رسد در آینده نزدیک ابزار دیگری جایگزین موتور جست‌وجوی گوگل نخواهد شد؛ اما در مورد این‌ موضوع مطمئن هم نیستیم.
ChatGPT با حجم عظیمی از متون استخراج‌شده از سراسر اینترنت، آموزش داده شده است و می‌تواند تقریبا به تمام جست‌وجوهای انجام‌شده در فضای وب، پاسخی شبیه به پاسخ ارائه‌شده توسط انسان بدهد. به‌همین دلیل پیش‌بینی شده است که این روبات می‌تواند در آینده تهدیدی برای «گوگل» باشد.
تلاش برای بهره‌مندی از قابلیت‌های هوش مصنوعی در موتورهای جست‌وجو
طبق گزارش نیویورک‌تایمز، «لری پیج» و «سرگی برین»، بنیانگذاران گوگل، در حال تلاش برای افزودن قابلیت‌هایی شبیه قابلیت‌های ChatGPT به موتور جست‌وجویی هستند که آن را بیش از ۲۵ سال پیش راه‌اندازی کرده‌اند. طبق گزارش‌ها «ساندار پیچای»، مدیرعامل گوگل مصمم به سرعت‌بخشیدن به استفاده از یک چت‌بات هوش مصنوعی در سرویس‌ها و محصولات شرکت با قابلیت‌هایی فراتر از قابلیت‌های سایر چت‌بات‌های متداول است. همچنین با توجه به سرمایه‌گذاری چند میلیارد دلاری مایکروسافت در OpenAI، شرکت فعال در حوزه هوش مصنوعی و سازنده ChatGPT، ممکن است این بات به برخی از محصولات مایکروسافت مثل «آفیس» و «بینگ» نیز راه پیدا کند.
استفاده از قابلیت‌های هوش مصنوعی در موتورهای جست‌وجو پیش‌تر توسط «سریدار رامازوارمی»، پیش‌بینی شده است. او که قبلا سرپرست بخش تبلیغات گوگل بوده و پس از آن استارت‌آپ موتور جست‌وجوی «نیوا» را بنیانگذاری کرده، در مصاحبه‌ای ‌چنین گفته است: «مدل‌های زبانی بزرگ و هوش مصنوعی در جست‌وجوی اطلاعات، سوئیچ‌شدن بین اطلاعات مختلف و پاسخ‌دادن به سوالات به‌گونه‌ای که قبلا امکان‌پذیر نبوده است، توانایی بی‌نظیری دارند. بهره‌مندی از این‌ توانایی‌ها می‌تواند جست‌وجوی اطلاعات در فضای وب را برای افراد واقعا هیجان‌انگیز کند و فکر می‌کنم شرکت‌های مختلف با روش‌های گوناگون زمینه استفاده از چنین قابلیت‌هایی را فراهم کنند.»
نقش هوش مصنوعی در تغییر نحوه جست‌وجو در وب
از میان موتورهای جست‌وجویی که از چت‌بات هوش مصنوعی استفاده کرده‌اند، می‌توان به موتور جست‌وجوی You.com اشاره کرد که سال ۲۰۲۱ در کالیفرنیا راه‌اندازی شد و در دسامبر ۲۰۲۲ چت‌بات هوش مصنوعی YouChat به آن اضافه شد. «نیوا» با NeevaAI، چت‌بات هوش مصنوعی جدید اختصاصی خود، نیز یکی دیگر از این‌ موتورهای جست‌وجو است. «نیوا» که در اکتبر گذشته در انگلستان آغاز به کار کرد، با هدف نمایش نتایج جست‌وجوی غنی و قابل‌اعتماد، بدون هدایت‌شدن با داده‌های کاربر و داده‌های تبلیغاتی، ایجاد شد. قابلیت هوش مصنوعی آن در ماه فوریه برای کاربران انگلیسی در دسترس قرار گرفت. این‌ موتور جست‌وجوی مبتنی بر هوش مصنوعی، فضای وب را برای اطلاعات جست‌وجو می‌کند و تنها یک پاسخ نوشتاری برای موضوع جست‌وجوشده ارائه می‌دهد. «نیوا» مثل چت‌بات YouChat، منابع هر یک از نتایج جست‌وجو را برای کسب اطلاعات بیشتر به کاربر معرفی می‌کند. «نیوا» دائما خود را به‌روزرسانی می‌کند و منابع مرتبط را فراهم می‌سازد. در حال حاضر تعداد کاربران ماهانه این‌موتور جست‌وجو تنها یک میلیون نفر است که میزان کمی محسوب می‌شود.
«رامازوارمی» ادعا می‌کند بهره‌مندی موتور جست‌وجویش از هوش مصنوعی باعث شده جست‌وجو در وب روان‌تر از چیزی شود که اکنون وجود دارد. او معتقد است مدل تبلیغاتی گوگل که زمانی آن را هدایت می‌کرده و بخش عمده‌ای از درآمد گوگل را تامین می‌کند، باید به چالش کشیده شود. به گفته او کل تجربه جست‌وجو تنها روی جلب‌توجه شما به یک تبلیغ و کلیک روی آن متمرکز شده است. او باور دارد علاقه گوگل به کسب درآمد از تبلیغات حتی باعث شده الگوریتم این‌ شرکت نیز برای نمایش سایت‌ها در نتایج جست‌وجو، با رویکرد کسب درآمد بیشتر برای گوگل عمل کند. به همین دلیل سایت‌هایی که با ابزار «گوگل سایتس» تهیه می‌شوند، بیشتر و بیشتر در صدر نتایج جست‌وجو قرار می‌گیرند.
معایب استفاده از قابلیت‌های هوش مصنوعی در موتورهای جست‌وجو
«نیوا» متعهد شده در ازای دریافت اشتراک پریمیوم (ماهیانه ۴۹/۵ پوند یا سالیانه ۹۹/۴۴ پوند) محتوای بدون تبلیغات در اختیار کاربران خود قرار دهد. اغلب کاربران این‌ موتور جست‌وجو از دوره آزمایشی رایگان آن استفاده می‌کنند (که تعداد آنها به ۶۰۰ هزار نفر می‌رسد) و تنها ۵۰ مورد جست‌وجو در ماه برای آنها امکان‌پذیر است. ارائه جست‌وجوی بدون محدودیت با استفاده از هوش مصنوعی قوی، از لحاظ اقتصادی مقرون‌به‌صرفه نیست. «سم آلتمن»، مدیرعامل OpenAI، می‌گوید انجام محاسبات لازم برای استفاده از ChatGPT هزینه‌های بسیار بالایی دارد. به اعتقاد دکتر «اندرو روگوفسکی» از موسسه People-Centred AI ، استفاده از ChatGPT در مقیاسی که اکنون موتور جست‌وجوی گوگل سرویس‌دهی می‌کند، نیازمند ایجاد زیرساخت بسیار عظیمی است. او در مصاحبه‌ای اذعان کرده در حال حاضر روش‌های مقرون‌به‌صرفه زیادی برای استفاده از قابلیت‌های چت‌بات هوش مصنوعی وجود دارد. «روگوفسکی» در این ‌مصاحبه گفته هوش مصنوعی در حال رشد است و بهره‌مندی از قابلیت‌‌های آن زیرساخت مناسبی را می‌طلبد. به نظر «روگوفسکی» استفاده از هوش مصنوعی به این شکل (استفاده از آن در موتورهای جست‌وجو) کار درستی نیست و چنین رویکردی باعث می‌شود تنها شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ بتوانند از قابلیت‌های این‌ فناوری استفاده کنند. علاوه بر این‌ چالش بزرگ، مشکلات زیاد دیگری نیز برای استفاده از قابلیت‌های هوش مصنوعی در موتورهای جست‌وجو وجود دارد.
NeevaAI نیز مانند ChatGPT یک مدل زبانی بزرگ محسوب می‌شود. به بیان دیگر با حجم وسیعی از اطلاعات آموزش داده شده است. اما ChatGPT به‌خوبی می‌داند که ممکن است پاسخش طولانی، نادرست و بی‌معنی باشد. به اعتقاد «رامازوارمی»، این‌ چت‌بات قادر به تشخیص درست از غلط و همچنین اطلاعات موثق از شایعات نیست. همچنین همان‌گونه که شرکت‌های بزرگی مثل گوگل شکست‌های بزرگی را تجربه کرده‌اند، ممکن است ChatGPT نیز در آینده شکست بخورد. امیدهای زیادی در مورد چت‌بات‌های هوش مصنوعی وجود دارد و به نظر می‌رسد این فناوری حداقل در کوتاه‌مدت سروصدای زیادی به پا کند و قابلیت‌های آن در آینده تقویت شود، به همین دلیل، این فناوری اکنون زیاد به چالش کشیده نمی‌شود.
از طرفی توجه به قابلیت‌های بالقوه هوش مصنوعی برای متحول ‌کردن عملکرد موتورهای جست‌وجو و پیاده‌سازی این‌ قابلیت‌ها، دو موضوع متفاوت از یکدیگر هستند. تغییر گرایش‌های مهم در فضای اینترنت دشوار است، اما نباید فراموش کنیم که ChatGPT هم فناوری بزرگ محسوب می‌شود و پتانسیل متحول ‌کردن حوزه موتورهای جست‌وجو را دارد.
حتما می‌دانید که روزگاری، «نوکیا»، «مایکروسافت» و «بلک‌بری» سلاطین بلامنازع دنیای موبایل بودند، اما این ‌شرکت‌ها دیگر در این‌ صنعت محلی از اعراب ندارند و اکنون «گوگل» و «اپل» بازیگران اصلی بازار موبایل هستند. ممکن است در آینده در حوزه جست‌وجو در فضای وب نیز شاهد چنین اتفاقی باشیم.