رمز ادامه حیات صنعت بانکداری

سیدمجید حسینی‌*- یکی از ویژگی‌های مهم صنعت بانکداری که آن را به طور کلی از سایر فعالیت‌های اقتصادی متفاوت می‌سازد، مساله «ذخیره‌داری جزیی» است. بانکداری مبتنی بر ذخیره‌داری جزیی به آن معناست که بانک‌ها صرفا بخش‌ کوچکی از سپرده‌هایی که از عموم مردم دریافت می‌کنند را به عنوان ذخایر قانونی و احتیاطی کنار گذاشته و مابقی آن را صرف اعطای تسهیلات به مشتریان و فعالیت‌های اقتصادی سودده می‌کنند. این فرآیند امکان خلق پول را برای بانک‌ها فراهم می‌کند. با این حال نکته کلیدی در نظام ذخیره‌داری جزیی آن است که به دلیل اعتماد عموم سپرده‌گذاران به شبکه بانکی، احتمال آنکه تمام‌ سپرده‌گذاران به صورت همزمان جهت دریافت سپرده‌های خود مراجعه کنند، بسیار پایین است و همین مساله امکان پرداخت تسهیلات با استفاده از سپرده‌های دریافت‌شده را فراهم می‌سازد. بر‌اساس آنچه مطرح شد، واضح است که اعتماد سپرده‌گذاران و عموم مردم مساله‌ای حیاتی در شبکه بانکی است‌ به نحوی که اگر این اعتماد از بین برود و هجوم بانکی اتفاق بیفتد، نظام بانکی با چالش جدی مواجه شده و امکان پرداخت سپرده‌ها را نخواهد داشت. لذا می‌توان مدعی بود که در شرایط بحرانی حتی بهترین بانک‌های جهان نیز نمی‌توانند جوابگوی هجوم گسترده سپرده‌گذاران برای خروج منابع باشند‌ زیرا همان طور که ذکر شد، منطق بانکداری نوین بر مبنای ذخیره‌داری جزیی (نگهداری بخش کوچکی از سپرده‌ها به عنوان ذخیره و پرداخت مابقی به عنوان تسهیلات) استوار شده است. نکته دیگری که باید در اینجا مورد توجه واقع شود، اثر دومینویی بحران بانکی است. در واقع‌ هم دانش بانکداری و هم تجارب بین‌المللی نشان می‌دهد در صنعت بانکداری وقوع بحران برای یک بانک با اهمیت سیستمی، می‌تواند کل شبکه بانکی را تحت تاثیر قرار دهد. به عنوان مثال‌ خروج گسترده سپرده از یک شعبه بانکی می‌تواند به سایر شعب همان بانک و همچنین بانک‌های دیگر تسری پیدا کند. این مساله می‌تواند در زمانی کوتاه کل بازار پول و نظام مالی را تحت تاثیر قرار دهد. بر این اساس می‌توان مدعی بود که حفظ اعتماد عموم مردم به شبکه بانکی، یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که باید توسط سیاستگذاران دولت و بانک مرکزی پیگیری شود. با این حال‌ این مساله نباید به معنی عدم برخورد با موسسات غیرمجاز تلقی شود‌ زیرا یکی از معیارهای ایجاد اعتماد عمومی به فعالیت‌های بانکی، برخورد جدی و قاطع بانک مرکزی با موسسات پولی- اعتباری غیرمجاز و حمایت از بانک‌ها و موسسات دارای مجوز است.
*صاحب‌نظر پولی و بانکی