رهیافت‌های نوین برای تحول اداری

داریوش علی‌مرادی، رضا واعظی و مقصود امیری* صلاح نظام اداری و مدیریت دولتی دربرگیرنده تلاشی نظام‌مند و یکپارچه است؛ به‌گونه‌ای که از طریق آن می‌توان تغییرات موثری در نظام اداره عمومی پدید آورد و توان آن را برای رسیدن به پیشرفت ملی، افزایش داد. این تحقیق با هدف ارائه مدل بهبود سازمانی در سازمان‌های دولتی ایران (موردمطالعه: شرکت ملی نفت ایران) انجام ‌شده است. پژوهش از نوع آمیخته اکتشافی است. در ابتدا از رویکرد فراترکیب ابعاد، مولفه‌ها و شاخص‌های مدل تدوین شدند. در مرحله بعد برای ارزیابی، غربال و بومی‌سازی مدل از روش دلفی‌فازی استفاده شد.
در بخش آخر از تکنیک دنپ برای تحلیل روابط و تاثیرات آنها اقدام شد. جامعه مرحله اول شامل 41مقاله از 651مقاله (بازه 1395 تا 1402 برای مقالات داخلی و 2015 تا 2022 برای مقالات خارجی) با مرور نظام‌مند انتخاب و با روش تحلیل محتوا کدگذاری شدند. در مرحله دوم؛ 6 بعد، 22مولفه و 88شاخص با کمک 15 خبره اعتباریابی و بومی‌سازی و در مرحله آخر با کمک 15خبره اولویت‌بندی و مدل نهایی استخراج شد. یافته‌های این تحقیق نشان داد که به‌منظور بهبود سازمانی در شرکت ملی نفت ایران باید ابعاد توسعه منابع انسانی، فضای کسب‌وکار، فرهنگ ‌سازمانی، سلامت سازمانی، مسوولیت‌پذیری اجتماعی و ساختار سازمانی مورد توجه مدیران شرکت ملی نفت ایران قرار گیرد.
1- هدف اصلی این تحقیق درباره توسعه سازمانی در بخش دولتی ایران چیست و کدام سازمان خاص مورد مطالعه قرار گرفته است؟
این تحقیق با هدف ایجاد یک مدل بهبود سازمانی متناسب با سازمان‌های دولتی ایران انجام شده است. تمرکز اصلی آن بر افزایش کارایی و اثربخشی این سازمان‌ها برای کمک به پیشرفت ملی است. شرکت ملی نفت ایران (NIOC) به عنوان مطالعه موردی در این پژوهش بررسی شده است.
2- مدیران شرکت ملی نفت ایران (NIOC) برای بهبود سازمان باید بر چه ابعادی تمرکز کنند؟
تحقیق 6بعد کلیدی را برای بهبود عملکرد سازمانی در شرکت ملی نفت ایران مشخص کرده است:
1- توسعه منابع انسانی
2- محیط کسب‌وکار
3- فرهنگ سازمانی
4- سلامت سازمانی
5- مسوولیت اجتماعی
6- ساختار سازمانی.
3- چه رویکردی برای توسعه مدل بهبود سازمانی در این تحقیق استفاده شده است؟
این تحقیق از رویکرد ترکیبی (کیفی- کمی) بهره برده است:
– متاسنتز (Qualitative Meta- Synthesis) : بررسی سیستماتیک و تحلیل محتوای ۶۵۱ مقاله (داخلی و خارجی) برای شناسایی ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های اولیه.
– روش دلفی‌فازی (Fuzzy Delphi Method): ارزیابی، پالایش و بومی‌سازی مدل براساس نظرات ۱۵ کارشناس متخصص.
* تکنیک DANP (شبکه تحلیلی فازی DEMATEL): تحلیل روابط بین ابعاد و اولویت‌بندی مدل نهایی با کمک ۱۵ کارشناس.
4- چه چالش‌هایی باعث نیاز به بهبود سازمانی در سازمان‌های دولتی ایران شده است؟
سازمان‌های دولتی ایران با مشکلات متعددی روبه‌رو هستند، از جمله:
– عدم کارایی و اثربخشی در مصرف منابع دولتی
– عدم توانایی در همگام شدن با پیشرفت‌های علمی و فناوری
– فساد اداری، تبعیض و ناکارآمدی سیستم‌ها
– اتلاف منابع و استفاده نادرست از امکانات عمومی
– ضعف در سیستم‌های نظارتی و عدم رعایت حقوق شهروندان
– عدم وجود اهداف روشن و نبود برنامه‌های مناسب برای آموزش و توسعه کارکنان.
5- این تحقیق چگونه شکاف موجود در ادبیات پژوهشی درباره توسعه سازمانی در ایران را پر می‌کند؟
پژوهش‌های موجود اغلب فاقد نگاه جامع به بهبود سازمانی هستند و به شرایط خاص سازمان‌های دولتی ایران، به‌ویژه در صنعت نفت و گاز، توجه کافی ندارند. این تحقیق با:
– ارائه یک مدل جامع و بومی‌سازی‌شده
– در نظر گرفتن چالش‌ها و نیازهای خاص سازمان‌های دولتی ایران
– پیشنهاد راهبردهای عملی برای اجرای موفق مدل
تلاش می‌کند این شکاف را پر کند.
6- طبق این تحقیق، فرهنگ سازمانی چه نقشی در بهبود سازمان‌های دولتی ایران دارد؟
این پژوهش بر توسعه فرهنگ سازمانی برمبنای ارزش‌های ایرانی- اسلامی تاکید دارد. جنبه‌های کلیدی این فرهنگ عبارتند از:
– روحیه جهادی، تلاش و پشتکار
– صرفه‌جویی و ساده‌زیستی
– مسوولیت‌پذیری و پاسخگویی
– خلاقیت و نوآوری
– پایبندی به قانون
7- چه عواملی از محیط کسب‌وکار باید در برنامه‌ریزی استراتژیک شرکت ملی نفت ایران لحاظ شوند؟
شرکت ملی نفت ایران باید موارد زیر را در نظر بگیرد:
– تحریم‌ها و چالش‌های مرتبط (بازاریابی نفت، حمل‌ونقل و انتقال ارز)
– مشکلات توسعه زیرساخت و تجهیزات در اکتشاف، تولید و توزیع
– کسری بودجه شرکت.
8- مسوولیت اجتماعی چه نقشی در بهبود سازمانی شرکت ملی نفت ایران دارد؟
شرکت ملی نفت ایران، مانند سایر شرکت‌ها، در برابر پیامدهای فعالیت‌ها و تصمیمات خود نسبت به جامعه و محیط‌زیست مسوول است. این مسوولیت شامل مواردی مانند:
– تمرکز ویژه بر اخلاق مشتری‌مداری
– حفظ منافع عمومی
– پاسخگویی عمومی در قبال محیط‌زیست و جامعه
* این مطلب از مقاله‌ای با عنوان « ارائه مدل توسعه سازمانی در سازمان‌های دولتی ایران» استخراج شده است