روایت تلخ خصوصی‌سازی

«جهان‌صنعت»- در میان صدها خبری که خبرگزاری‌های رسمی و دیگر رسانه‌ها از رویدادهای ایران به اطلاع شهروندان رساندن بیشتر از همه خبرهایی که درباره پیامدهای مذاکرات ایران و آمریکا بر بازارهای دارایی‌های قابل دادوستد بود، خوانده و شنیده شد. در میان خبرهای با اهمیت که بازتابی اندک در رسانه‌ها داشت یکی هم خبری بود که منوچهر متکی، عضو ناظر مجلس شورای اسلامی در هیات واگذاری فعالیت‌ها و بنگاه‌های دولتی به بخش غیردولتی داد. او با انتقاد از عملکرد سازمان خصوصی‌سازی اعلام کرد: در این سازمان تنها ۸درصد از واگذاری‌ها به بخش‌خصوصی واقعی انجام شده است.
خصوصی‌سازی یا همان واگذاری اموال دولتی به بخش‌خصوصی یکی از سیاست‌های کلان اقتصادی در ایران است که با هدف افزایش بهره‌وری، کاهش بار مالی دولت و ارتقای رقابت در اقتصاد، از دهه80 به‌طور جدی‌تری پیگیری شد با این حال نحوه اجرای این سیاست و نتایج حاصل از آن همواره محل بحث کارشناسان و فعالان اقتصادی بوده است. او تاکید کرده است اگرچه در ظاهر هدف از خصوصی‌سازی، واگذاری بنگاه‌ها به بخش‌خصوصی واقعی بود اما در عمل، بخش قابل‌توجهی از این شرکت‌ها به نهادهای شبه‌دولتی، صندوق‌های بازنشستگی، بانک‌ها یا شرکت‌های خصولتی واگذار شدند. این امر موجب شد نه‌تنها از حجم دخالت دولت در اقتصاد کاسته نشود بلکه ساختار مالکیت شرکت‌ها پیچیده‌تر و ناکارآمدتر شود.
واقعیت این است که نهادها و گروه‌های پیدا و پنهانی که بلافاصله پس از پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن 1357 در تار و پود اقتصاد ایران آشیانه ساختند راه‌هایی برای ماندگاری مدیریتی و مالکیتی بر صدها بنگاه دولتی آفریدند و برج و بارویی رسوخ‌ناپذیر گرداگرد آن ساختند که هنوز نیز ادامه دارد. در همه سال‌هایی که در دولت‌های گوناگون داستان خصوصی‌سازی روایت می‌شد این گروه‌های با نفوذ درون نهادهای حاکمیتی توانسته‌اند راه‌ها را به سویی بکشند که بخش‌خصوصی واقعی راهی برای نفوذ در آن نیابد.
نکته با اهمیت دیگر در پیرامون این روایت تلخ این است که بخش‌خصوصی ایران نیز هیچ اعتمادی به مدیریت کلان اقتصادی نداشته و با زیرکی خود را از ورود به ماجرای پرپیچ وخم دور نگه داشته است. می‌دانیم که شاخص اعتماد به نهادهای حاکمیتی از سوی گروه‌های گوناگون می‌تواند معیاری برای نیرومندی حقیقی و صوری رژیم‌ها و دولت‌ها باشد. نظام اقتصادی جمهوری اسلامی به مثابه بخش مهمی از نظام در این داستان نمره قبولی نگرفته است. اینگونه شده که اقتصاد ایران در دام بلا افتاده است.