روزی که سپهبد رزم‌آرا ترور شد

۱۶ اسفند ۱۳۲۹ سپهبد حاجعلی رزم‌آرا نخست‌وزیر وقت که برای شرکت در یک مجلس ترحیم به مسجد شاه رفته بود با گلوله خلیل طهماسبی، از اعضای جمعیت فداییان اسلام کشته شد و دو روز بعد حسین علاء برجای وی نشست و نخست‌وزیر شد و از یکم فروردین ۱۳۳۰در تهران حکومت نظامی برقرار کرد‌.
طهماسبی در بازجویی گفته بود که چون رزم‌آرا خائن به ملت بود او را کشتم‌. چهار روز پیش از این رویداد، جمعیت فداییان اسلام در همان مسجد اجتماعی برپا کرده بود و از رزم‌آرا که با ملی شدن نفت وطن مخالفت می‌کرد شدیدا انتقاد کرده بود‌.
روز پس از رویداد، آیت‌الله کاشانی اقدام خلیل طهماسبی را در کشتن رزم آرا «امری واجب» اعلام داشت و از طهماسبی به عنوان نجات دهنده ملت یاد کرد‌. یک روز پس از کشته شدن رزم آرا، کمیسیون ویژه مجلس [کمیسیون فوق العاده بررسی مساله نفت و طرح ملی شدن آن] به ریاست دکتر محمد مصدق، طرح ملی شدن نفت را که رزم آرا با آن مخالفت می‌کرد به تصویب رساند‌. با وجود اعتراض دولت انگلستان، مجلس شورای ملی ۲۴ اسفند و سنا چهار روز بعد بر این مصوبه صحه گذاردند که ۲۹ اسفند به صورت قانون درآمد‌. ۲۹ اسفند روز ملی اعلام شده و تعطیل عمومی است‌. گزارش‌های آن زمان روزنامه‌های تهران نشان می‌دهد که از ۱۷ اسفند (روز تصویب طرح ملی شدن نفت در کمیسیون ویژه مجلس) تا پایان سال ۱۳۲۹ تظاهرات و شادمانی ایرانیان یک لحظه قطع نشده بود‌. پیش از تصویب طرح ملی شدن نفت، اجتماعات تهران و شهرهای دیگر با هدف درخواست لغو قرارداد نفت با انگلستان و ملی کردن صنعت نفت از ۱۲ اسفند ۱۳۲۹ وسعت و شدت یافته بود‌. در این اجتماعات از هرگروهی ـ ملی گرا، کمونیست و مذهبیون ـ دیده می‌شدند.
اعضای این کمیسیون ویژه که تشکیل آن محصول سال‌ها تلاش ملت ایران برای ملی کردن صنعت نفت خود بود یکم تیرماه آن سال (سال ۱۳۲۹) انتخاب شده بودند که شاه چهار روز پس از آن به‌طور غیر منتظره سپهبد حاجعلی رزم آرا رییس ستاد ارتش را به نخست وزیری منصوب کرد‌. روز بعد از این انتصاب، هنگام ورود رزم آرا به مجلس برای معرفی خود و وزرایش، دکتر مصدق آنچنان با خشم به دیکتاتوری شاه اعتراض کرد که ازحال رفت و بیهوش بر زمین افتاد‌. شاه پس از حادثه ۱۵ بهمن ۱۳۲۷ که در دانشگاه تهران به سوی او تیراندازی شده بود و با استفاده از این فرصت، اشاره به تجدید نظر در قانون اساسی کرده بود، اختیارات خود را افزایش داده و راه دیکتاتوری پیشه ساخته بود‌. به این ترتیب، دوران نخست وزیری هفت ماه و ۲۰ روزه رزم‌آرا درگیری لاینقطع او و مجلس بود‌. در آن مدت مخالفت مردم با رزم آرا که او را مامور جلوگیری از استیفای حقوق خود می‌دانستند و نیز درگیری پاره‌ای ازنمایندگان مجلس و مطبوعات با وی ادامه داشت‌. ماه‌ها پس از ترور رزم آرا، مجلس ضمن تصویب طرحی خلیل طهماسبی را از مجازات معاف کرد و از زندان آزاد شد که پس از براندازی ۲۸ امرداد ۱۳۳۲، این قانون لغو و وی، نواب صفوی رییس و تنی چند از اعضای جمعیت فدائیان اسلام در یک روز و در کنار هم تیرباران شدند‌.