روز دانشجو بدون دانشجو!

مهدیه بهارمست- 16 آذر سال 1332 وقتی دانشجویان دانشگاه تهران در اعتراض به برقراری روابط سیاسی مجدد با دول انگلستان و آمریکا که حدود چهار ماه پس از واقعه کودتای 28 مرداد همان سال اتفاق افتاد، در مقابل توپ و گلوله‌های رژیم مستبد شاه قرار گرفتند شاید تصورش را هم نمی‌کردند سرآغاز جنبشی در کشور می‌شوند که تار و پودش با نام دانشجو گره خورده است. حال که 71سال از این حادثه خونین می‌گذرد، در واقع روز دانشجو را می‌توان روز جوش‌وخروش دانشجویان در دانشگاه دانست. دانشجویان دانشگاه‌های کشور در این روز با برگزاری برنامه‌های مختلف همواره بر طبل مطالبه‌گری و کنش فعال دانشجویی می‌کوبند و برای بزرگداشت این روز مراسم‌های مختلفی برگزار می‌کنند اما امسال به یکباره حضور دانشجویان در دانشگاه ممنوع شد! امسال روز دانشجو جمعه بود و طبیعتا دانشگاه تعطیل بود، به همین دلیل قرار شد دکتر مسعود پزشکیان، رییس‌جمهور روز شنبه یعنی 17آذر به دانشگاه صنعتی شریف برود. این در حالی است که به تمام دانشجویان دانشگاه شریف پیامی مبنی بر تعطیلی تمامی کلاس‌ها ارسال شده است. متن کامل پیام از این قرار است: «احتراما به استحضار می‌رساند با توجه به برنامه مراسم روز دانشجو در محل دانشکده و پیرو فرمایش ریاست دانشکده، در روز شنبه 17 آذر کلیه فعالیت‌های دانشکده اعم از بخش‌های اداری، آموزش و کلاس‌های دانشکده در این روز تعطیل اعلام می‌گردد. لازم به ذکر است که با توجه به محدودیت موجود، ورود کلیه افراد به دانشکده اعم از اساتید، کارکنان و دانشجویان در این روز ممنوع است.» چنین پیامی متناقض با شعار وفاق ملی رییس‌جمهور است. آن هم در شرایطی که مشکلات دانشجویان طیف گسترده‌ای از مسائل اجتماعی، اقتصادی و آموزشی را شامل می‌شود که غفلت از آنها می‌تواند تبعات جدی برای آینده کشور داشته باشد. یکی از اصلی‌ترین مشکلات، عدم تطابق آموزش‌های دانشگاهی با نیازهای بازار کار است. بسیاری از دانشجویان با امید به کسب شغل مناسب وارد دانشگاه می‌شوند اما پس از فارغ‌التحصیلی با بیکاری یا اشتغال در مشاغلی که ارتباطی با تخصص آنها ندارد، مواجه می‌شوند. این مساله، علاوه بر هدررفت منابع انسانی، منجر به ناامیدی و سرخوردگی جوانان می‌شود. از سوی دیگر مشکلات اقتصادی و معیشتی دانشجویان به شدت آنها را تحت فشار قرار داده است. هزینه‌های سنگین شهریه، مسکن، تغذیه و سایر نیازهای روزمره، به‌ویژه برای دانشجویان غیربومی و خانواده‌های کم‌درآمد، به یکی از موانع جدی برای ادامه تحصیل تبدیل شده است. این مشکلات، گاهی دانشجویان را مجبور می‌کند برای تامین هزینه‌ها به کارهای پاره‌وقت روی بیاورند که خود می‌تواند کیفیت تحصیلی آنها را کاهش دهد. کمبود امکانات رفاهی و خوابگاهی نیز بر این مشکلات دامن زده است. در نهایت، فضای محدود آزادی‌های اجتماعی و سیاسی در دانشگاه‌ها یکی از دغدغه‌های اصلی دانشجویان است. دانشگاه‌ها به‌عنوان مراکز اندیشه و نوآوری نیازمند فضایی باز برای تبادل نظر، نقد و مشارکت در امور جامعه هستند اما محدودیت‌ها و برخوردهای سلبی با فعالیت‌های دانشجویی، آنها را از ایفای نقش مؤثر در جامعه بازمی‌دارد. این وضعیت می‌تواند باعث کاهش انگیزه و خلاقیت دانشجویان شود و نقش دانشگاه را به‌عنوان یک موتور محرک برای توسعه کشور تضعیف کند. رسیدگی به این مشکلات برای تضمین آینده‌ای روشن‌تر برای ایران ضروری است.
۱۵۰ دانشجوی تعلیقی به دانشگاه برگشتند
حسین سیمایی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری نیز با اشاره به اینکه دانشگاه نباید امنیتی باشد، گفت: رویکرد دوم بنده نسبت به دانشگاه این است که دانشگاه باید امن باشد اما امنیتی نباشد. برخی‌ها نسبت به دانشگاه سوءظن دارند. من این افراد را به تاریخ یکصد ساله تحولات دانشجویی ارجاع می‌دهم. اگر تاریخ تحولات دانشجویی را در یکصد سال گذشته بررسی کنیم، در دهه ۲۰ نواندیشی دینی از دانشگاه آغاز شد. دانشجویان در زمان نهضت ملی نفت و بعد در دوران انقلاب اسلامی در صحنه بودند. بیشترین قشر در ارتباط و تماس با رهبران نهضت، در این دوران دانشجویان و دانشگاهیان بودند.
وی دانشجویان نسل زد را خصوصیت دیگر امروز دانشگاه دانست و افزود: نسل زد ساختار بالا به پایین را نمی‌پذیرد. دانشجو تحمل تک گویی را ندارد و فرمان و دستور نمی‌پذیرد. این خوب است که مدیران باید بپذیرند گفت‌وگو کنند.
وزیر علوم در مورد بازگشت دانشجویان اخراجی نیز بیان کرد: ما دانشجوی اخراجی نداشتیم، فقط یک مورد بوده است و بقیه موارد در دولت قبل تعیین‌تکلیف شده بود. حدود ۱۵۰دانشجوی تعلیقی داشتیم که پرونده همه آنها تک به تک بررسی شده است. با وجود ایرادات حقوقی که در این پرونده‌ها وجود داشت، نه به صورت کلی بلکه دقیق و در یک فهرست مشخص به دانشگاه برگشتند اما اگر جایی تخلف کردیم جایزالخطا هستیم، اگر موردی درست نباشد به ما اطلاع دهند. موارد و ایرادات حقوقی دیدیم که حتی اگر به دیوان‌عالی کشور هم مراجعه می‌کردند، رسیدگی می‌شد. این پرونده‌ها با کارشناسان حقوقی دولت قبل بررسی شد.
کج‌سلیقگی یا تخریب؟!
دکتر علیرضا شریفی یزدی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه درخصوص ممنوعیت حضور دانشجویان در دانشگاه شریف همزمان با حضور رییس‌جمهور به «جهان‌صنعت» گفت: اینکه دانشجویان در روز دانشجو در دانشگاه حضور نداشته باشند، برای اولین‌بار نیست. در دوره دولت نهم و دهم این موضوع پیش آمده بود اما کسی انتظاری از رییس‌جمهور وقت نداشت. این در حالی است که امروزه انتظار بیشتری از دکتر پزشکیان در جامعه وجود دارد. از سوی دیگر معمولا در زمان‌هایی که افراد خاصی به دانشگاه دعوت می‌شدند، ورود افراد متفرقه به دانشگاه ممنوع می‌شد اما امسال در حالی این پیام به دانشجویان ارسال شده که ممنوعیت حضور دانشجویان در دانشگاه با شعار وفاق ملی دکتر پزشکیان
در تضاد است.
وی افزود: در هر صورت بنده بعید می‌دانم نهاد ریاست‌جمهوری عده‌ای را برای حضور در مراسم روز دانشجو گلچین کند. ممکن است کار همان‌هایی باشد که در موارد خاص علیه دولت و رییس‌جمهور شبنامه پخش می‌کنند، تا شرایط را غیرطبیعی جلوه دهند. با این حال ارسال این پیام به دانشجویان از طرف هر نهاد و سازمانی که باشد، برخلاف نظر و شعارهای انتخاباتی پزشکیان است.
دکتر شریفی یزدی با اشاره به تخریب دولت بیان کرد: اما مهم‌ترین نکته در این پیام تخریب دولت است. به نظرم ریاست دانشکده یا در شرف تخریب دولت است یا کج‌سلیقگی به خرج داده زیرا طبق رفتارها و شناختی که از رییس‌جمهور داریم، ایشان با این سبک خالص سازی‌ها موافق نیست.
او ادامه داد: قاعدتا رابطه رییس‌جمهور با دانشجویان باید به صورت عادی باشد، نه گزینشی. چنین رویکردی در دانشگاه اشتباه است و پاسخگوی مشکلات دانشجویان نیست. اگر رییس دانشکده به صورت خودجوش این تصمیم را گرفته که باید از رسانه شما تشکر کرد که این موضوع را مطرح کردید چراکه اینگونه رفتارهای سلیقه‌ای هیچ‌گاه مثبت نبوده و باید جلوی آن گرفته شود. چه بسا ممکن است، رییس دانشکده از ترس رخدادهای هیجانی دانشجویان و گروه‌های خاص دست به این کار زده باشد که باز هم این کار اشتباه است.
این جامعه‌شناس با تاکید بر اینکه همواره در ایران اختلافات سیاسی وجود داشته است، بیان کرد: با توجه به اینکه همیشه در ایران اختلافات سیاسی جناحی وجود داشته شاید رییس دانشکده در پی کنترل اوضاع دست به این اقدام زده است اما وقتی کلیت ماجرا را تحلیل کنید، متوجه می‌شوید که هر وقت جامعه حالت تک صدایی داشته، مشکل ایجاد شده است اما وقتی کرسی آزاداندیشی در دانشگاه‌ها برقرار شود و آنها مشکلات خود را بیان کنند، اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی به جامعه بازگشته است.
وی افزود: به نظرم ممنوعیت ورود دانشجویان و اساتید به دانشگاه شریف آن هم در روز مراسم روز دانشجو بسیار سلیقه‌ای و اشتباه است. از سوی دیگر به عنوان یک سیاست کلی نباید به آن نگاه کرد بنابراین، این ممنوعیت نه‌تنها اشتباه محض است بلکه برخلاف شعارهای دکتر پزشکیان است. البته رییس‌جمهور بنده خدا تاکنون نتوانسته وعده‌های انتخاباتی خود را عملی کند؛ از یک مساله ساده مانند فیلترینگ گرفته تا تصویب قانون عفاف و حجاب.
دکتر شریفی‌یزدی گفت: در نهایت به نظرم این سیاست برای دکتر پزشکیان نیست. چه بسا دانشجویان باید در روز مراسم از رییس‌جمهور این موضوع را بپرسند تا پاسخ شفافی از این قضیه دریافت کنند. اگر نظر ایشان باشد، جایی بسی ناامیدی است چرا که دانشجویان باید در یک فضای آرام بتوانند مشکلات خود را مطرح کنند، حتی طرفداران کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری دوره گذشته هم باید سخنان خود را آزادانه بیان کند. در چنین شرایطی هر فردی که رییس‌جمهور شود باید این حق را برای دانشجویان معترض یا طرفدار کاندیدای خاصی قائل بدانند.
او ادامه داد: شرایط کشور به قدری پیچیده، سنگین و مملو از مشکلات اقتصادی و اجتماعی است که اینگونه برخوردها با دانشجویان نه‌تنها کمکی به آرامش فضای دانشگاه می‌کند بلکه بسیار آسیب‌زاست. در حال حاضر ایران به شدت به وفاق نیازمند است، از قضا یکی از شعارهای دولت پزشکیان هم وفاق ملی است بنابراین طبق ناترازی‌های عجیب و غریبی که در کشور وجود دارد باید از تنش دوری کنیم. این روزها اختلافات جناحی، سیاسی، گروهی و… را باید فراموش کرد و تنها به آینده کشور فکر کرد. ایران برای حل مشکلات خود به یک همدلی و همیاری تمام اقشار جامعه نیاز دارد. مخصوصا به آمدن ترامپ، به نظر می‌آید هم فرصت است و هم تحریم بنابراین اگر در داخل مشغول اختلافات باشیم، فرصت‌ها را از دست می‌دهیم و مشکلات دوچندان می‌شود.