روز کناره‌گیری رضاشاه

۱۶سپتامبر سال ۱۹۴۱ (۲۵ شهریور ۱۳۲۰) در زمانی که نیروهای شوروی و انگلستان به تهران نزدیک شده بودند محمد‌علی فروغی [از نزدیکان دولت لندن و از مخالفان رضاشاه که از نخست وزیر شدنش بیش از سه هفته نگذشته بود] به اتفاق علی سهیلی وزیر امور خارجه کابینه‌اش به دیدار سفرای انگلستان و شوروی شتافت و به آنان اطلاع داد که رضا‌شاه همچنان که آن دو دولت خواسته بودند کناره‌گیری کرده و رهسپار اصفهان شده است. همسر و فرزندان رضا‌شاه قبلا به اصفهان رفته بودند و تنها محمدرضا در تهران مانده بود.
به احتمال زیاد در همین دیدار، موافقت دو دولت انگلستان و شوروی با شاه شدن محمدرضا به فروغی ابلاغ شده بود‌ زیرا فروغی پس از آن دیدار، مستقیما به بهارستان رفت و نمایندگان مجلس را از کناره‌گیری رضا‌شاه و بر جای او نشستن محمدرضا آگاه کرد. قبلا قرار بود پس از برکناری رضا‌شاه، دولت‌های اشغالگر ترتیب دیگری برای ایران بدهند و کشور ما تا چند سال توسط یک هیات مدیره موقت اداره شود و سپس نوع حکومت تعیین شود. برخی از مورخان جنگ جهانی دوم نوشته‌اند که چون مقامات لندن و به ویژه چرچیل نگران بودند که پس از انقضای حکومت هیات مدیره (هیات موقت پیشنهادی حاکم بر ایران)، استالین کمونیست‌ها را بر ایران مسلط کند و به علاوه، بررسی خصوصیات محمد‌رضا پهلوی، او را فردی مطیع و علاقه‌مند به تفریح و ورزش (بیش از سیاست) نشان داده بود اصرار بر شاه شدن فوری او کردند.
در آن روز پس از این که فروغی مجلس را از کناره‌گیری رضا شاه و خروج او از تهران آگاه کرد، نمایندگانی که از رضا شاه راضی نبودند (و یا به اشاره سفارت انگلستان) بر ضد او نطق‌های تندی ایراد کرده و به فروغی هشدار دادند که سریعا از جواهرات سلطنتی صورت‌برداری کند تا ببیند رضا شاه بخشی از آنها را با خود نبرده باشد! قرار شد مجلس برای ادای سوگند شاه تازه یک جلسه فوق‌العاده فوری تشکیل دهد.
اتفاقا، سوگند وفاداری لوئی شانزدهم شاه وقت فرانسه هم به قانون اساسی در ۱۶ سپتامبر سال ۱۷۹۱ میلادی به عمل آمده بود و هر دو پادشاه با دو انقلاب به فاصله ۱۸۸ سال از یکدیگر برکنار شدند.
از بررسی خاطرات‌، اسناد و نوشته‌ها چنین بر می‌آید که دلیل عمده موافقت دو دولت متجاوز به ایران، مخصوصا انگلستان با سلطنت محمد رضا این بود که وی را فردی ضعیف و حرف‌شنو یافته بودند که فاقد جاه‌طلبی‌های پدرش است و قدرت حکومتی را از دست «رجال مورد نظر» خارج نخواهد کرد.