رولت روسی

یا قمار است یا شکنجه. همسایه شرقی قاره سبز، عمدا دست دست می‌کند که قیمت گاز بالاتر برود تا اروپایی‌ها که حالا بعد از بحران کرونا به دنبال رشدهای اقتصادی ازدست‌رفته هستند، هر قیمتی را بپذیرند.
پروژه خط لوله گازاستریم۲ که قرار بود،گاز آلمان را تامین کند، مدت‌هاست تمام شده اما خبری از گاز نیست. این خط لوله ۱۲۳۰ کیلومتری که از بستر دریای بالتیک می‌گذرد، صادرات گاز روسیه به آلمان را دو برابر می‌کند. هرچند این خط لوله چالشی بین روسیه،اوکراین و آمریکا بود اما حالا آمریکا به دلیل طوفان‌های پیش آمده، با این پروژه کنار آمده است. بعضی از سیاستمداران اروپایی گفته‌اند که روسیه صادرات بیشتر از طریق خط لوله خودداری می‌کند. با این حال مسکو می‌گوید بحران اخیر انرژی در اروپا نشان می‌دهد که خط لوله جدید حیاتی است و اتهامات مبنی بر اینکه به صورت عمدی تامین گاز را محدود کرده را رد می‌کند.
از سوی دیگر پوتین اعلام کرده که آماده است عرضه گاز به اروپا را افزایش دهد اما شواهد نشان می‌دهد که روسیه تصمیم گرفته گاز بیشتری به این منطقه ارسال نکند.
صادرات گازپروم به اروپا در دو هفته نخست اکتبر به پایین‌ترین میزان از سال ۲۰۱۴ برای این وقت از سال رسید و تقاضای داخلی، عمده رشد تولید این شرکت را جذب کرد. نتایج فروش ظرفیت خط لوله در نوامبر هیچ نشانی از اینکه روسیه قصد دارد عرضه به اروپا را افزایش دهد، نداشت.با وجود اصرار هفته گذشته ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه که این کشور آماده مذاکره درباره هر گونه اقدامات بیشتر برای تثبیت بازارهای انرژی می‌شود، محدود نگه داشتن عرضه به اروپا به قوت خود باقی مانده است. جهش هزینه‌های انرژی باعث شده است شرکت‌های مختلف از غول شیمیایی BASF گرفته تا تولیدکننده کود یارا اینترنشنال و سی‌اف اینداستریز هولدینگز، تولیدشان را کاهش دهند. عرضه گاز بیشتر از سوی روسیه به عنوان تنها راه برای اجتناب از کمبود شدیدتر عرضه انرژی در میانه زمستان دیده می‌شود.
چینی‌ها در رنج گاز
بلومبرگ در گزارشی نوشت: اروپا تنها منطقه‌ای نیست که با کمبود انرژی دست و پنجه نرم می‌کند. تولید کالاهای چین در سپتامبر به دلیل سهمیه‌بندی برق و کنترل انتشار کربن که فعالیت کارخانه‌های مختلف از کارخانه‌های ذوب فلزات تا پالایشگرهای نفت را محدود کرد، کاهش یافت.گازپروم در مجموعه مناقصه‌هایی که روز دوشنبه برگزار شد، تصمیم گرفت فضای گاز اضافی در مسیرهای ترانزیتی که از اوکراین عبور می‌کنند را برای ماه آینده رزرو نکند. این شرکت چیزی از فضای ۸/۹ میلیون مترمکعب در روز ظرفیت خط لوله عرضه شده در سودژا و همچنین از فضای ۲/۵ میلیون مترمکعب در روز موجود در سوخرانوکا که نقاط مرزی بین روسیه و اوکراین بود را رزرو نکرد.
این شرکت به ارسال حجم محدودی از طریق لهستان به آلمان ادامه خواهد داد. تریدرها تنها ۳۵ درصد از ظرفیت گاز عرضه شده برای نوامبر در ایستگاه فشار مالنو که خط لوله یامال-اروپا در آنجا به پایان می‌رسد را رزرو کردند که مشابه ماه جاری است. اگرچه گازپروم گزینه رزرو ظرفیت بر مبنای روزانه را در نوامبر دارد اما فعلا چنین اقدامی نکرده است. روسیه مکررا تاکید کرده که پیش از افزایش صادرات، باید مخازن داخلی را پر کند.
آمار جداگانه‌ای که از سوی گازپروم منتشر شد، نشان داد این شرکت از ابتدای ماه جاری تاکنون به طور میانگین ۴۲۷ میلیون مترمکعب گاز در روز به بازارهای مهم خود شامل اروپا، ترکیه و چین ارسال کرده است. حجم روزانه ۱۲ درصد کمتر از میانگین ماه گذشته بود.
گازپروم به افزایش تولید برای تامین تقاضای داخلی ادامه می‌دهد و تولیدش از ابتدای اکتبر تاکنون ۴۲/۱ میلیارد مترمکعب در روز بوده است. این میزان حدود پنج درصد در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته افزایش داشته و برای میانگین سپتامبر چهار درصد بالاتر بوده است.
بهای معاملات گاز در قطب تی‌تی‌اف هلند پس از اینکه روز جمعه ۳/۸ درصد کاهش یافت، روز دوشنبه حداکثر ۱۵ درصد صعود کرد.
اروپا فصل گرمایش را با پایین‌ترین ذخایر گاز در بیش از یک دهه گذشته آغاز کرده و این امر نگرانی‌هایی را نسبت به قابل اطمینان بودن عرضه زمستان برانگیخته است.
تحلیلگران گلدمن ساکس اعلام کردند نتایج ناامیدکننده مناقصه خرید ظرفیت خط لوله یامال احتمالا ایجاب می‌کند قیمت گاز اروپایی به حد کافی افزایش پیدا کند تا تقاضا را از بین برده و عرضه کمتر گاز روسیه از طریق خط لوله را جبران کند.
روسیه مقابل ایران
در همین رابطه مرتضی بهروزی‌فر کارشناس حوزه انرژی به ایلنا گفت: به همان میزان که ما علاقه داریم وارد بازار اروپا شویم اتحادیه اروپا هم تمایل دارد به دومین ذخایر گاز دنیا دسترسی داشته باشد و جای این بازی‌ها را از روس‌ها بگیرد.او درباره اوضاع بحران سوخت در اروپا اظهار کرد: مشکل سوخت انگلستان مربوط به مسائل داخلی و برگزیت و حمل‌و‌نقل فرآورده‌هاست، موضوع گاز در اروپا هم به این دلیل است که در دو سال گذشته به خاطر کرونا و کاهش فعالیت‌های اقتصادی حجم تولید نفت و گاز در کل دنیا کاهش یافته، از سوی دیگر واکسیناسیون منجر به بهبود وضعیت اقتصادی شده و مصرف دفعتا افزایش پیدا کرده و در این بین تولید نمی‌تواند پا به پای مصرف افزایش یابد، زیرا چند سال اخیر و حتی قبل از کرونا قیمت‌ها پایین بود و سرمایه‌گذاری قابل توجهی در صنعت نفت و گاز اتفاق صورت نگرفته است.
وی افزود: از سوی دیگر وقتی سطح تولید را کاهش می‌دهیم بازگشت به وضعیت سابق زمان‌بر و هزینه‌بر است، به علاوه اینکه اکنون روسیه تحت فشار است، یعنی هم تحریم است و هم فشار آمریکا روی نورداستریم ۲ و باقی موارد همزمان با این شده که ذخیره‌سازی گاز در اروپا به شدت کمتر از میانگین ۵ سال گذشته باشد، ضمن اینکه پیش‌بینی می‌شود زمستان سختی داشته باشیم، به همین دلیل همه به تکاپو افتاده‌اند که علاوه بر تامین مصرف، حجم ذخیره‌سازی زیرزمینی را هم افزایش دهند.
این کارشناس حوزه انرژی در ادامه تصریح کرد: در وضعیت کنونی انرژی اروپا، روسیه تحت فشار تحریم به دنبال این است که از این مساله استفاده کند یعنی بابت تامین گاز فشار وارد می‌کند، البته حجم قراردادی خود را اجرا می‌کند، اما بابت مقادیر بیشتر زیر بار نرفته تا اروپا بتواند ذخیره‌سازی داشته باشد و همین مساله باعث شده ضمن اینکه روس‌ها بتوانند قدرت چانه‌زنی خود را بالا برده و از اتحادیه اروپا امتیاز بگیرند، قیمت‌ها نیز به شدت در بازارهای دنیا و مخصوصا اروپا بالا برود.
وی درباره اینکه ایران تا چه حد امکان ورود به بازار اروپا را دارد، گفت: چه بخواهیم چه نخواهیم مشکلات بازار گاز به نفت هم سرریز خواهد شد یعنی به تبع افزایش قیمت گاز قیمت فرآورده‌های نفتی و نفت‌خام هم افزایش می‌یابد، زیرا سوخت مایع در برخی موارد می‌تواند جایگزین گاز باشد، در این شرایط اگر بازارها تحت فشار قرار بگیرند شاید شرایطی ایجاد شود که تحریم ایران تا تلطیف و یا حذف کامل پیش برود یعنی اوضاعی فراهم شود که سبک کردن تحریم ایران برای اروپا و آمریکا لاجرم باشد.
بهروزی‌فر افزود: در مورد گاز اما حتی اگر امروز تحریم لغو شود، ما نمی‌توانیم مشکل آسیای جنوب شرقی و اروپا را حل کنیم چون انتقال گاز به اروپا از مسیر خط لوله و یا ال‌ان‌جی است که هر کدام حداقل پنج سال سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی نیاز دارد یعنی تصور اینکه تحریم‌ها برداشته شود و ما بتوانیم صادرات گاز داشته باشیم فعلا امکان‌پذیر نیست.
وی خاطرنشان کرد: یکی از مواردی که می‌تواند به بازار جهانی کمک کند تا قیمت‌ها تعدیل و مشکل بازار نفت حل شود این است که تحریم‌های ایران برداشته شود، یعنی ما ۵/۱ میلیون بشکه افزایش صادرات داشته و وارد بازار جهانی کنیم تا بازار تعدیل شود.
در هر حال به همان میزان که ما علاقه داریم وارد بازار اروپا شویم اتحادیه اروپا هم تمایل دارد به دومین ذخایر گاز دنیا دسترسی داشته باشد و جای این بازی‌ها را از روس‌ها بگیرد، هرچند روسیه به عنوان بزرگ‌ترین رقیب ما مسلما در این مسیر مانع هست و خواهد بود.