روند افزایش هزینه‌های نظامی جهان

موسسه بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم معروف به سیپری که درباره جنگ و صلح، مسابقه تسلیحاتی و عرضه و تقاضای سلاح درسطح جهانی تحقیق می‌کند، تازه‌ترین گزارش خود را در خصوص هزینه‌های نظامی سال ۲۰۱۷ منتشر کرد.
به گزارش سیپری، هزینه نظامی کشور‌های جهان در سال یاد شده بالغ بر ۱۷۳۹ میلیارد دلار بود که در مقایسه با ۲۰۱۶ میلادی ۱/۱ در‌صد افزایش داشت. در سال ۲۰۱۷، هزینه نظامی چین همانند ۲۰ سال گذشته روند صعودی داشت در حالی که هزینه روسیه برای نخستین بار در ۱۰ سال گذشته کاهش یافت. در مقابل، هزینه نظامی آمریکا در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۶ تغییراتی چشمگیری نداشت.
به گفته رییس هیات مدیره سیپری (وزیر خارجه پیشین سوئد و معاون پیشین دبیر کل سازمان ملل)، افزایش هزینه‌های نظامی در جهان مایه نگرانی است و تلاش برای یافتن راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز برای پایان دادن به جنگ و درگیری را ناکام می‌کند. بر پایه گزارش سیپری، هزینه‌های نظامی در جهان که طی ۱۳ سال، از سال ۱۹۹۹ تا ۲۰۱۱، روند صعودی داشت، در سال‌های بین ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۶ ثابت ماند‌ اما در سال ۲۰۱۷ بار دیگر رو به افزایش گذاشت. هزینه نظامی در سال گذشته میلادی معادل ۲/۲ درصد تولید ناخالص داخلی در سطح جهان و برابر با ۲۳۰ دلار برای هر نفر بود.
داده‌ها و پژوهش‌های سیپری نشان می‌دهد که بالا رفتن هزینه‌های نظامی در جهان در سال‌های اخیر در درجه اول ناشی از افزایش چشمگیر هزینه‌های نظامی کشور‌ها در اقیانوسیه، آسیا و خاورمیانه است، از جمله در چین و هند و عربستان سعودی. در واقع نقطه کانونی هزینه‌های نظامی جهان ازاروپا و آمریکای شمالی دور شده است.
رتبه‌بندی هزینه‌های نظامی
موسسه بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم رتبه‌های یک تا پانزدهم را در سال ۲۰۱۷ میلادی به کشور‌های زیر اختصاص داده است:
۱- آمریکا ۶۱۰ میلیارد دلار ۲- چین ۲۲۸ میلیارد دلار-۳‌ عربستان سعودی ۶۹/۴ میلیارد دلار۴- روسیه ۶۶/۳ میلیارد دلار-۵‌ هند ۶۳/۹ میلیارد دلار-۶‌ فرانسه ۸۷/۸ میلیارد دلار-۷‌ بریتانیا ۴۷/۲ میلیارد دلار-۸‌ ژاپن ۴۵/۴ میلیارد دلار-۹ آلمان ۴۴/۳ میلیارد دلار-۱۰‌ کره‌جنوبی ۳۹/۲ میلیارد دلار-۱۱‌ برزیل ۲۹/۳ میلیارد دلار-۱۲‌ ایتالیا ۲۹/۲ میلیارد دلار-۱۳‌ استرالیا ۲۷/۵ میلیارد دلار-۱۴‌ کانادا ۲۰/۶ میلیارد دلار-۱۵‌ ترکیه ۱۸/۲ میلیارد دلار.
افزایش هزینه‌ها در آسیا و اقیانوسیه
پژوهشگران موسسه یاد‌شده در گزارش خود آورده‌اند که هزینه‌های نظامی در۲۹ سال گذشته در آسیا و اقیانوسیه سیر صعودی داشته است.
چین که رتبه دوم جهانی را دارد در سال ۲۰۱۷ میلادی با افزایش هزینه نظامی‌اش به میزان ۵/۶ در‌صد به نسبت سال قبل از آن، ۲۲۸ میلیارد دلار صرف نیرو‌های نظامی خود کرد (۱۲ میلیارد دلار بیشتر از سال ۲۰۱۶). هزینه نظامی این کشور در سال ۲۰۰۸ معادل ۵/۸ در‌صد کل هزینه‌ای جهانی بود، اما در سال ۲۰۱۷ این رقم به ۱۳ در‌صد رسید.
هند در سال ۲۰۱۷ با افزایش ۵/۵ در‌صد هزینه نظامی‌اش در مقایسه با سال ۲۰۱۶، بالغ بر ۶۳/۹ میلیارد دلار هزینه کرد. کره‌جنوبی نیز بین سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ هزینه نظامی خود را به میزان ۱/۷ در‌صد بالا برد و کل هزینه این کشور در سال گذشته میلادی به ۳۹/۲ میلیارد رسید و در جدول رتبه‌بندی به رتبه دهم صعود کرد. بنا بر گزارش سیپری انتظار می‌رود تنش میان چین و همسایگانش هزینه‌های نظامی در آسیا را همانند گذشته افزایش دهد.
کاهش هزینه روسیه، افزایش هزینه اروپای غربی و مرکزی
هزینه نظامی روسیه در سال ۲۰۱۷ برابر با ۶۶/۳ میلیارد دلار بود که در مقایسه با سال پیش از آن ۲۰ در‌صد کاهش داشت که در ۱۰ سال گذشته سابقه نداشت (۱۳/۹ میلیارد دلار کمتر از سال ۲۰۱۶). نو‌سازی و روز‌آمد کردن ارتش از ارجحیت‌های روسیه است ولی کاهش بودجه نظامی از مسایل اقتصادی این کشور نشات می‌گیرد که مسکو از سال ۲۰۱۴ با آن دست و پنجه نرم می‌کند.
درمقابل‌ کشور‌های اروپایی، به سبب نگرانی‌های ناشی از تهدید‌های فزاینده روسیه، بودجه نظامی خود را افزایش داده‌اند. در این راستا‌ اروپای مرکزی هزینه نظامی خود را در سال ۲۰۱۷ به میزان ۱۲ در‌صد و کشور‌های اروپای غربی هزینه مذکور را ۱/۷ در‌صد افزایش دادند. بیشتر کشورهای اروپایی که جزو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی یا ناتو هستند، تصمیم گرفته‌اند به بودجه نظامی خود بیفزایند. در سال ۲۰۱۷، کل هزینه‌های نظامی ۲۹ عضو ناتو بالغ بر ۹۰۰ میلیارد بود یعنی ۵۲ در‌صد کل هزینه‌های نظامی جهان.
افزایش هزینه‌های نظامی عربستان سعودی
در سال ۲۰۱۷ هزینه‌های نظامی در خاورمیانه ۶/۲ در‌صد افزایش داشت. در این سال هزینه‌های عربستان سعودی در مقایسه با سال ۲۰۱۶ به میزان ۹/۲ ‌در‌صد بالا رفت. عربستان سعودی با هزینه ۶۹/۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۷ سومین رتبه را در سطح جهان به خود اختصاص داد. ایران و عراق نیز در سال ۲۰۱۷ هزینه‌های نظامی خود را به ترتیب به میزان ۱۹ و ۲۲ در‌صد افزایش دادند. باوجود کاهش قیمت نفت، درگیری‌های مسلحانه و رقابت درسطح خاورمیانه ازعوامل اصلی افزایش هزینه نظامی در این منطقه محسوب می‌شوند. به برآورد پژوهشگران سیپری، در سال ۲۰۱۷ هزینه نظامی در خاورمیانه ۵/۲ تولید ناخالص داخلی این منطقه را تشکیل داد که بالا‌ترین در سطح خاورمیانه بود. هزینه نظامی دیگر مناطق جهان نسبت به تولید ناخالص ملی از ۱/۸ درصد تجاوز نکرد. سیپری هزینه نظامی شماری از کشور‌های خاورمیانه در سال ۲۰۱۷ به شرح زیر تعیین کرده است: عربستان ۶۹/۴ میلیارد دلار‌، ترکیه ۱۸/۲ میلیارد دلار، اسراییل ۱۶/۵ میلیارد دلار، ایران ۱۴/۵ میلیارد دلار، عمان ۸/۶ میلیارد دلار، عراق ۷/۵ میلیارد دلار، کویت ۶/۸ میلیارد دلار و بحرین ۱/۴ میلیارد دلار
آمریکای جنوبی و مرکزی و آفریقا
گزارش سیپری با اشاره به افزایش ۴/۱ در‌صدی هزینه نظامی سال آمریکای جنوبی در سال ۲۰۱۷ در مقایسه با سال قبل از آن، تصریح می‌کند که افزایش مذکور ارتباط مستقیمی با هزینه‌های نظامی بالای دو کشور برزیل و آرژانتین دارد. در مقابل هزینه نظامی در آمریکای مرکزی و کشور‌های دریای کارائیب در سال ۲۰۱۷ به میزان ۶/۶ در‌صد افول داشت که عمدتا ناشی از کاهش بودجه نظامی مکزیک بود. این گزارش در پایان می‌گوید هزینه نظامی در آفریقا از سال ۲۰۱۴ روند نزولی داشته است.