روند توسعه‌ای تجارت با بریکس

گروه بازرگانی- این روزها اخبار خوشایندی از بریکس به گوش می‌رسد، تحریم‌ها به عاملی بدل شده بودند که تعاملات ایران با کشورهای دیگر را محدود کرده بود اما بریکس باعث توسعه روابط تجاری ایران با بسیاری از کشورهایی می‌شود که زیر سایه محدودیت‌های یکجانبه آمریکا هستند. کشورهای عضو بریکس در مجموع ۴۱‌درصد جمعیت جهان و ۲۶‌درصد مساحت زمین در پهنای جهان را به خود اختصاص داده و در مجموع بیش از ۲۵‌درصد نفت جهان را تولید می‌کنند، در نتیجه می‌توان از چنین ظرفیت بزرگ و ارزشمندی به بهترین شکل استفاده کرد.
به باور کارشناسان، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های تجار بین‌المللی برای بسیاری از کشورهای جهان، سلطه دلار بر مبادلات مالی و یکجانبه‌گرایی آمریکا در این حوزه است. در این خصوص می‌توان به استفاده از پول دیجیتال بانک‌های مرکزی برای پرداخت‌های خارجی اشاره کرد که می‌تواند بسیار مفید باشد. همچنین کشورهای عضو بریکس می‌توانند با راه‌اندازی و استفاده یک پول دیجیتال مشترک، گام بزرگی در راستای تسهیل پرداخت‌ها و کاهش نیاز به ارزهای خارجی مثل دلار و یورو بردارند.
از اول ژانویه ۲۰۲۴ عربستان سعودی، ایران، امارات متحده عربی، آرژانتین، مصر و اتیوپی به این گروه می‌پیوندند. چین و روسیه بریکس را در تقابل با غرب می‌بینند اما برزیل مخالف این رویکرد است. کشورهای عضو همچنین خواهان کاهش وابستگی خود به دلار آمریکا به عنوان ارز برتر جهانی هستند. به ویژه چین و روسیه بر تقابل با غرب پافشاری می‌کنند. با پذیرش اعضای جدید، این گروه به بریکس پلاس تبدیل می‌شود.
با عضویت ایران در این گروه بخش بزرگی از مشکلات صادراتی کشور به واسطه بازار بزرگ کشور‌های عضو حل می‌شود و صادرات کالاهای ایرانی افزایش خواهد یافت و تحریم‌های آمریکا خنثی می‌شود. همچنین در زمینه واردات نیز گشایش‌هایی نیز بالطبع حاصل خواهد شد و می‌توان قطعات، تجهیزات و دیگر ملزومات مورد نیاز کشور را که در این سال‌ها مورد نیاز کشورمان بوده و به واسطه تحریم‌ها مشکلاتی در زمینه وارد کردن آنها بوده است را برطرف کرد.
از دیگر مزایای عضویت ایران در بریکس بحث سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه‌گذاری خارجی است که در سال‌های اخیر به واسطه ریسک‌های اقتصادی و سیاسی کشور و تحریم‌های اعمال شده از سمت آمریکا به پایین‌ترین حد خود رسیده است. پیش‌بینی می‌شود با عضویت ایران در گروه بریکس، کشور‌های عضو این گروه سرمایه‌گذاریی‌های بیشتری را در ایران انجام دهند.
از دیگر فرصت‌های پیش‌روی ما ظرفیت استفاده از کریدور شمال- جنوب است. ایران می‌تواند با تکمیل این کریدور به عنوان پل ارتباطی دو کشور عضو گروه بریکس یعنی روسیه و هند قرار گیرد.
پیش‌بینی می‌شود با عملیاتی‌شدن این کریدور، ایران سالانه حدود ۲۰‌میلیارد دلار درآمد از این مسیر ترانزیتی کسب کند. ظرفیت ترانزیت کریدور شمال‌- جنوب، ۳۰‌میلیون تن در سال است اما در حال حاضر ایران از دو ‌میلیون تن این ظرفیت بهره می‌برد. این کریدور ظرفیت ترانزیت حدود ۲۵۰‌میلیارد دلار محصولات هندی و چینی و آسیای شرقی به مقصد اروپا در سال را دارد.
اثر پیوستن ایران بر بازار سرمایه نیز در بلندمدت مثبت است زیرا صادرات به کشور‌های عضو این گروه افزایش خواهد یافت، تامین مالی شرکت‌های ایرانی، نوسازی تجهیزات فعلی و واردات قطعات جانبی و یدکی نیز در دستور کار قرار می‌گیرد.
روند توسعه‌ای تجارت ایران با اعضای بریکس و اوراسیا
طبق اعلام معاون ارتقای کسب‌وکارهای بین‌المللی سازمان توسعه تجارت ایران، توافقنامه‌ها و تجارت آزاد ایران با کشورهای عضو بریکس و اوراسیا روند توسعه‌ای داشته و همین مهم، موجبات رونق تجارت ایران را فراهم کرده است.
محمدصادق قنادزاده درباره تقویت و توسعه تجارت ایران اعلام کرد که ایران با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا و بریکس تعامل خوبی دارد و با توسعه این روابط سیاسی و اقتصادی، شاهد رونق صادرات و واردات هستیم. تجارت ایران با کشورهای اوراسیا شامل نهاده‌ها و کالاهای اساسی و کالایی با ارزش‌افزوده بالاست.
قنادزاده با بیان اینکه کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا سالانه ۴۰۰‌میلیارد دلار واردات انجام می‌دهند، گفت: ایران می‌تواند از این ظرفیت بازارها استفاده کند، کالاهای مورد نیاز این کشورها را تامین کند و مقاصد صادراتی را افزایش دهد.
معاون ارتقای کسب‌وکارهای بین‌المللی سازمان توسعه تجارت ایران تاکید کرد: توسعه روابط اقتصادی نیازمند تامین زیرساخت‌ها در حوزه‌های مختلف، ترانزیتی، حمل‌ونقل و مالی و ارزی است. وی با اشاره به اهمیت توسعه لجستیک گفت: در زمینه حمل‌ونقل باید خدمات توسعه پیدا کند تا نیازهای این عرصه فراهم شود.
قنادزاده عنوان کرد: با اجرای توافقنامه‌های تجاری، ۸۷‌درصد کالاهایی که بین کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا معامله می‌شود مشمول تجارت آزاد خواهد شد. وی خاطرنشان کرد: طبق توافق ایران با کشورهای عضو اوراسیا، قرارداد تجارت آزاد بین ایران و این اتحادیه به امضا رسیده و در مجلس در دست بررسی قرار دارد و به زودی به صحن علنی ارائه خواهد شد، ضمن اینکه مجالس سه کشور عضو اتحادیه اوراسیا این موافقتنامه را تصویب کرده‌اند.
مجموع تجارت ایران با بریکس
در سال 1399 میزان تجارت ایران با بریکس 49میلیون و 411هزار تن به ارزش 33‌میلیارد و 447‌میلیون دلار رسید و این در حالی است که در سال 1402 میزان تجارت کشورمان با بریکس 94میلیون و 162 هزار تن به ارزش 67‌میلیارد و 173میلیون دلار بود.از این رو می‌توان گفت در سال گذشته نسبت به سال1399 تجارت ایران با بریکس با افزایش 47‌درصدی به لحاظ وزنی و افزایش53‌درصدی به لحاظ ارزشی بوده است. در سال گذشته مجموع تجارت کشور با احتساب نفت، برق، تجارت چمدانی 153/2میلیارد دلار بوده و همچنین وزن تجارت (بدون نفت خام) نیز به حدود 4/175میلیون تن رسیده است. از این‌رو می‌توان گفت درسال گذشته به لحاظ وزنی 54درصد و به لحاظ ارزشی 44‌درصد از مجموع تجارت کشورمان با اعضای بریکس انجام می‌گیرد اما در سال 1399 مجموع تجارت به 145میلیون و 700هزار تن کالا به ارزش 73‌میلیارد دلار رسید، از این رو می‌توان گفت درسال1399 به لحاظ وزنی 34درصد و به لحاظ ارزشی 46‌درصد از مجموع تجارت کشورمان با اعضای بریکس انجام می‌گیرد. از سوی دیگر باید توجه داشت اغلب تجارت ایران با کشورهای عضو بریکس بدون دلار انجام می‌شود که این موضوع هم‌راستا با هدف دلارزدایی این سازمان جهانی است.
تراز تجاری با کشورهای بریکس
تراز تجاری ایران با چهار کشور هند، عربستان، مصر و آفریقای جنوبی مثبت بوده ولی تراز تجاری با پنج کشور دیگر بریکس مانند روسیه، چین، اتیوپی، برزیل و امارات منفی است، به همین دلیل می‌توان به این نکته اشاره کرد که در مجموع تراز تجاری کشورمان با کشورهای عضو بریکس منفی بوده است.
بانک توسعه جدید
بانک توسعه جدید در سال ۲۰۱۴ برای تامین مالی پـروژه‌های زیرساختی در کشورهای بریکس و سایر بازارهای نوظهور تاسیس شد. این بانک دارای سرمایه ۱۰۰‌میلیارد دلاری است و دفتر مرکزی آن در شانگهای چین قرار دارد. براساس توافقنامه تاسیس بانک توسعه جدید، این بانک باید از طریق وام، ضمانت، مشاوره، مشارکت در سهام پروژه‌ها و سایر ابزارهای مالی از پروژه‌های توسعه‌ای دولتی و خصوصی اعضا حمایت کند.
نهاد کلیدی دیگری که با هدف تقویت همگرایی مالی میان کشورهای عضو بریکس ایجاد شده، نهاد ذخیره احتیاطی بریکس است. ترتیبات ذخیره احتیاطی بریکس (CRA) یک مکانیزم همکاری مالی برای حمایت از اعضای گروه در چالش‌ها و بحران‌های احتمالی مالی است کـه توسط کشورهای بریکس در سال ۲۰۱۴ ایجاد شد.
مهم‌ترین مزایای عضویت ایران در بریکس، دستیابی به منابع مالی در هر دو نهاد بانک توسعه جدید و مکانیزم ذخیره احتیاطی این گروه است. هر چند تحریم‌‌های مالی ایالات متحده دسترسی به منابع این دو نهاد را برای ایران دشوار می‌سازد، اما بریکس در فرآیند دلارزدایی انواع روش‌ها را برای ارائه وام و خدمات به اعضا اتخاذ کرده است که این روش‌ها می‌توانند به کاهش تاثیر تحریم‌ها در همکاری ایران با نهادهای مالی این مجموعه کمک کنند.