روند متفاوت بازارهای کالایی

بورس‌های کالا در تمام اقتصاد‌های دنیا با هدف برطرف کردن مشکلات بعضا فصلی عرضه و تقاضا و جلوگیری از نوسانات بی‌اندازه قیمت کالا‌ها و پر کردن خلأ کارایی بازار‌های سنتی از هزینه مبادله و جست‌وجو گرفته تا تحویل کالا شکل گرفته‌اند. در ایران نیز که همواره با معضلی به نام قیمت‌گذاری دستوری در اقتصاد موجه بوده‌ایم بورس کالا در این خصوص می‌تواند مامنی شفاف و مکانی مناسب برای کشف قیمت کالاهای مختلف با مطلوبیت‌های گوناگون باشد تا قیمت‌گذاری دستوری جای خود را به فرآیندی رقابتی‌تر و عادلانه‌تر بدهد. با شکل‌گیری این نهاد در کنار دیگر بازار‌های اصلی بورس اوراق بهادار در کشور این رکن اقدام به راه‌اندازی بازارهای مختلفی کرده است تا با تنوع محصولات و ابزار‌های مالی هم به هدف ذاتی خود که ریشه شکل‌گیری آن است، دست یابد تا فرصتی برای سرمایه‌گذاران با هدف حفظ ارزش دارایی‌های خود فراهم کند و از طرف دیگر محلی برای برطرف کردن نیاز تقاضاکنندگان بزرگ اقتصاد کشور باشد. در این گزارش نگاهی به بازار‌های مختلف این رکن از ارکان بازار سرمایه کشور می‌کنیم تا ببینم آمار در خصوص عملکرد آن در دوره ابتدایی سال چه می‌گوید.
بازارهای مختلف بورس کالا در ماه‌های ابتدایی امسال نسبت به ماه سال گذشته عملکرد تقریبا متفاوتی را به نمایش گذاشتند. تنها در بازار فیزیکی شاهد افت حجم معاملات نسبت به ماه مشابه سال قبل خود بودیم. بازارهای دیگر تقریبا روندی رو به رشد را به ثبت رسانند تا بورس کالا هفته کاری خود را با عملکردی مناسب به پایان برساند. در بازار مشتقه کماکان شاهد رشد حجم و ارزش معاملات بودیم؛ روندی که در بازار ابزار‌های مالی نیز تداوم داشت. در بخش معاملات تالار گواهی شمش طلا و نقره هم با وجود نوسانات مختلف این دارایی‌ها به دلیل تحولات مختلف کماکان روندی رو به رشد را در پی گرفتند. در کل هفته گذشته با رشدی 68‌درصدی این بورس به کار خود پایان داد.
افت معاملات بازار فیزیکی
در بازار فیزیکی چهار گروه کالایی مورد معامله قرار می‌گیرند، محصولات صنعتی و معدنی، محصولات کشاورزی و فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی. معاملات این بازار نیز به شیوه‌های گوناگونی مبتنی بر قرارداد‌های مختلف مانند نقدی، نسیه و سلف صورت می‌پذیرد که به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد براساس ترجیحات و نیاز خود با استفاده از آنها به معامله بپردازند اما در بازار فیزیکی شامل عملکرد متفاوتی در امسال از سوی سرمایه‌گذاران در روند انجام معاملات هم در میزان آن و هم در ارزش بودیم. گروه محصولات صنعتی و معدنی با اختصاص 61‌درصد از کل ارزش معاملات این گروه با 13میلیون تن معامله بر کالا‌ها همراه بودند و معامله‌گران نیز در این مدت یک ماه و 10روزه امسال 142‌هزار و 705‌میلیون تومان به محصولات آن اختصاص دادند؛ رقمی که اگرچه رشد 6‌درصدی از ارزش را نشان می‌دهد اما حاکی از افت حجم معاملات بر این گروه به میزان 14‌درصد است. محصولات کشاورزی اما با وجود طیف وسیع تقاضاکنندگانش با افتی چشمگیر در حجم و کاهشی قابل ‌توجه در ارزش معاملات خود همراه شد. سهم محصولات کشاورزی در ارزش معاملات طی دوره امسال تنها 02/‏0درصد بود و مشارکت محصولات این گروه در حجم هم تقریبا به صفر رسید؛ اعدادی که حاکی از بی‌توجهی مطلق معامله‌گران نسبت به محصولات این گروه است.
دو زیرگروه دیگر مهم بازار فیزیکی شامل محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی است. کالاهایی که در این گروه ارائه می‌شوند در اکثر فصل‌ها و روزهای معاملاتی معمولا با روند با‌ثبات در تقاضا و عرضه خود همراه هستند. این دو گروه هم با وجود اینکه با افت حجم معاملات روبه‌رو بودند اما ارزش معاملات خود را نه‌تنها حفظ کردند بلکه بر خلاف روند کلی گروه با رشدی 31 و 33‌درصدی همراه بودند. ارزش گروه فرآورده‌های نفتی هم با رقم 45همت در مقابل 40همت ارزش معاملات محصولات پتروشیمی ایستاد تا جایگاه خود را به عنوان برترین گروه در بازار فیزیکی به اثبات برساند.
سمت‌وسوی معاملات در بازار مشتقه
ابزار‌های ارائه شده در این بازار عمدتا با هدف مدیریت ریسک ارائه شده‌اند تا به سرمایه‌گذاران و معامله‌گران در کنار معامله سایر ابزار‌ها ریسک خود را پوشش دهند و آن را مدیریت کنند. کل تعداد قرارداد‌های این بازار در همین مدت یک ماه و 10روزه از 2‌میلیون و 885‌هزار و 201قرارداد در سال 1403 با رشدی 62‌درصدی به 4‌میلیون و 674‌هزار و 109قرارداد در امسال رسید. این افزایش تعداد قراردادها با گسیل سرمایه‌ها به میزان 5‌هزار و 484‌میلیارد تومان در قسمت قرارداد‌های آتی و 54‌میلیارد و 861‌میلیون تومان در اختیار معامله همراه بود که روی هم رفته 165درصد رشد در ارزش معاملات این گروه عملکردی بهتر را به ثبت برساند.
پیشتازی بازار مالی
بازار ابزار‌های مالی نیز با قرارداد‌های‌ سلف موازی و سپرده کالایی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری ابزار‌های جذابی را برای جلب سرمایه‌گذاران و معامله‌گران نسبت به این گروه جلب می‌کند اما در مدت ابتدایی امسال زیرگروه صندوق‌های سرمایه‌گذاری آن عملکردی درخشان را از خود نشان داد تا ارزندگی این گروه را در مقابل سایر گروه‌ها و ابزار‌ها به رخ بکشد. براساس آمار‌ها صندوق‌های سرمایه‌گذاری با رشدی تقریبا 500‌درصدی به میزان 137‌هزار و 162‌میلیون تومان همراه بودند و تعداد قراردادهای آن نیز به میزان 20‌میلیارد و 268‌میلیون رسید تا ترقی 276‌درصدی را در حجم خود نشان بدهد. سایر قرارداد‌های این گروه نیز رشد‌های خوبی را هم در حجم و هم در ارزش معاملات خود تجربه کردند تا در بهترین گروه در بازار‌های مختلف بورس کالا قرار بگیرند.
معاملات دیگر تالار‌ها
دیگر ابزار‌های جذاب بورس کالا گواهی‌های شمش طلا و نقره و سکه طلا هستند که برای حفظ ارزش ثروت سرمایه‌گذاران همواره گزینه جذاب و مطمئنی به شمار می‌روند. حجم این گواهی‌ها در سایه تلاش‌های بورس کالا برای روان‌تر کردن و افزایش گواهی‌های آن از 6‌میلیون و 932‌هزار گواهی با رشدی 100‌درصدی به 13‌میلیون گواهی رسید. ارزش معاملات این گواهی‌ها هم ترقی بیشتر نسبت به حجم خود را در حالی پرقدرت به ثبت رساند که بازار طلا و نقره داخلی و جهانی دستخوش تحولات مختلفی بودند تا ارزندگی آنها از 3‌هزار ‌میلیارد تومان در سال 1403 به 12‌هزار و 289‌میلیون تومان برسد.
تغییر و تحول در بورس کالا
در آغاز امسال بورس کالا دستخوش تحولات مختلفی در ارزش و حجم معاملات خود بود. ارزش کل معاملات نیز از ابتدای فروردین امسال تا 10اردیبهشت در سال 1403 از 236‌هزار و 227‌میلیارد تومان به 397‌هزار و 111‌میلیارد تومان در امسال رسید تا قدرت و ارزندگی خود را در برابر سایر بازارها نشان بدهد. بازارهای مختلف بورس کالا هم در ماه‌های ابتدایی امسال نسبت به ماه سال گذشته عملکرد تقریبا متفاوتی را به نمایش گذاشتند. تنها در بازار فیزیکی شاهد افت حجم معاملات نسبت به ماه مشابه سال قبل خود بودیم. بازارهای دیگر تقریبا روندی رو به رشد را به ثبت رساندند تا بورس کالا هفته کاری خود را با عملکردی مناسب به پایان برساند. در بازار مشتقه کماکان شاهد رشد حجم و ارزش معاملات بودیم؛ روندی که در بازار ابزار‌های مالی نیز تداوم داشت. در بخش معاملات تالار گواهی شمش طلا و نقره هم با وجود نوسانات مختلف این دارایی‌ها به دلیل تحولات مختلف کماکان روندی رو به رشد را در پی گرفتند. در کل هفته گذشته با رشدی 68‌درصدی این بورس به کار خود پایان داد.