روند ناامید‌کننده صلح

فاطمه رحیمی- روند صلح به مانعی برای پیشرفت آن تبدیل شده است. آیا تا به حال تا این حد زمان و تلاش برای صلح صرف شده که اینقدر تاثیر کمی داشته باشد؟ آمریکا نظارت بر گفت‌وگوهای بین اسراییلی‌ها و فلسطینی‌ها را از سه دهه پیش آغاز کرد. اما بیت‌المقدس همچنان موضوع مورد اختلاف دو ملتی است که نمی‌توانند به طور مشترک زندگی کنند. درگیری در ماه می که منجر به کشته شدن ۲۴۲ فلسطینی و ۱۰ اسراییلی شد‌، به جز پاکسازی میدان برای دور بعدی جنگ، به نتیجه دیگری نرسید.
روند صلح تنظیم شده در توافقنامه اسلو در سال ۱۹۹۳ با هدف ایجاد دو کشور با استفاده از مبادله زمین، تضمین‌های امنیتی، معامله‌ای برای تقسیم قدس و حق بازگشت محدود برای فلسطینیان موافقت کرد. غنیمت اسراییل قرار بود یک دموکراسی پررونق و یک پناهگاه مقدس برای یهودیان باشد؛ برای فلسطینی‌ها این نوید خودمختاری بود. در برخی مواقع، صلح کاملا دلپذیر بوده است‌، اما در میان اتهامات متقابل، دوباره به عقب‌نشینی پرداخته است.
امروز، با این وجود، روند دو کشور به جای اینکه راهی برای صلح باشد، سدی در این مسیر ایجاد کرده است. همه وانمود می‌کنند که در حقیقت، صلح هنوز در دستور کار قرار ندارد. این فرمولی برای نزاع است. تقریبا هر آنچه مهم است را می‌توان با این وعده به تعویق انداخت که روزی در معامله‌ای که بسیار دور از انتظار است، حل خواهد شد. همچنین این فرمولی است که به طور پیش فرض منجر به یک حالت واحد می‌شود.
به جای تلاش راکد دو کشوری، دیدگاه جدید فلسطین مطالبه حقوق فردی در یک کشور است. کسانی که در غزه و کرانه باختری زندگی می‌کنند برای سفر و دیدن خانواده‌های خود نیاز به اجازه اسراییل دارند که اغلب از آنها دریغ می‌شود. درگیری‌های اخیر با اختلاف در مورد املاک در بیت‌المقدس شرقی‌، جایی که بیشتر فلسطینیان ساکن هستند، تقویت شد. حتی اعراب اسراییلی از نابرابری شکایت دارند و طی جنگ‌های غزه قیام کردند.
این مساله اسراییل را در مضیقه قرار می‌دهد و در حالی است که با توافق اسلو تولید ناخالص داخلی سرانه در ۳۰ سال گذشته به بیش از نصف رشد کرده است. سیستم دفاع موشکی گنبدآهنین آن را تا حد زیادی در برابر حملات حماس محافظت می‌کند. رهبری تقسیم شده و ضعیف فلسطین مناسب بنیامین نتانیاهو‌، نخست‌وزیر است که علاقه چندانی به فلسطینی‌ها ندارد و این فقط او نیست: درگیری در هیچ چهار انتخابات اسراییل از سال ۲۰۱۹ برگزار نشده است.
بدون امید به توافق‌، منتقدان اسراییل صحبت در مورد واقعیت یک کشور را آغاز کرده‌اند. این اسراییل را به چالش می‌کشد: همان‌طور که بیت‌المقدس به تعداد فلسطینی‌ها یهودی دارد، نمی‌تواند یهودی و دموکراتیک باقی بماند در حالی که کنترل دائمی تمام آن سرزمین را در دست دارد. به نوشته اکونومیست، بسیاری از منتقدان سیاست اسراییل، از جمله برخی یهودیان لیبرال‌، اکنون رفتار فلسطینیان را با آپارتاید مقایسه می‌کنند.
خواست فلسطین برای حقوق در خارج از کشور طنین‌انداز می‌شود، نه در سالن‌های کنگره آمریکا. نتانیاهو با اتحاد با حزب جمهوریخواه کمک کرده که فلسطینی‌ها بخشی از جنگ‌های فرهنگی آمریکا باشند. ترقی‌خواهان در حزب دموکرات اعلام کردند که فلسطینی‌ها مهم هستند.
آمریکا مهمترین متحد اسراییل است. این درست است که کمک‌های آمریکایی کمتر از آنچه انجام داده، اهمیت دارد و اسراییل اکنون بیشتر سلاح‌های پیشرفته خود را تولید می‌کند. این کشور با کشورهای بیشتری از جمله همسایگان عرب خود از طریق توافق ابراهیم روابط دارد. اگر از اروپا و آمریکا دور شده و به سمت کشورهایی مانند روسیه، چین و هند پوپولیست متمایل شود، ضربه‌ای به اسراییل به عنوان یک ایده‌آل غربی، لیبرال و دموکراتیک خواهد بود.
از همه مهم‌تر، روش «ضد راه‌حل‌گرایی» نتانیاهو کشورش را کمتر از هر زمان دیگری قادر به هدایت آینده با فلسطینیان می‌کند. پذیرش راست افراطی یهودی توسط او حتی هنگامی که فلسطینیان مبارز را به آتش می‌کشد، موجب خشونت‌های جمعی اخیر در شهرهای اسراییل است. دیواری که از کرانه باختری اسراییل را مهر و موم می‌کند منجر به بی‌اعتمادی عمیق‌تری بین اعراب و یهودیان شده است. شهرک‌ها، زمانی که قابل مذاکره بود‌، به موانع دائمی صلح تبدیل شده‌اند.
وضع موجود به خوبی به اسراییل خدمت کرده اما پایدار نیست. دیر یا زود محاسبه‌ای صورت می‌گیرد که به فرمول جدیدی برای زندگی در کنار فلسطینیان نیاز دارد. پایبندی به اسلو ضمن تضعیف آن در عمل‌، واقعیت یک کشور را تغذیه می‌کند؛ زیرا تحقق این وضعیت را دشوارتر می‌کند.
به جای تحمیل صلح در یک درخشش دیپلماتیک از بالا به پایین، یک هدف واقع‌بینانه‌تر، ساختن صبر و حوصله از پایین به بالاست. اصل راهنما باید تمرکز بر حقوق انسانی و مدنی فلسطینیان باشد. اسراییل در آینده به فلسطینی‌ها حقوق کامل نخواهد داد. اما این می‌تواند شهروندان عرب خود را با اختصاص منابع، نسبت به جوامع خود برابر کند و باید مسوولیت بیشتری را در مورد درد و رنج در کرانه باختری و غزه به عهده بگیرد و برای کاهش آن بیشتر تلاش کند. تمرکز بر حقوق، رهبران فلسطینی را نیز مسوولیت‌پذیرتر می‌کند. آنها نمی‌توانند به راحتی از اسراییل حقوقی بخواهند که مردم خود را انکار کنند.
واضح است که کنار گذاشتن اسلو خطراتی را به همراه دارد. شهرک‌نشینان اسراییلی بدون محدودیت ممکن است به مناطق فلسطین حمله‌ور شوند. شهرک‌نشینان اسراییلی ممکن است به مناطق دورتر خاک فلسطین بروند. حماس‌، که خواهان کشوری واحد است تا فلسطینی‌ها از یهودیان بیشتر شوند، ممکن است مقاومت خود را دو برابر کند. اما مسیر امروز حتی خطرناک تر است.
صلح همیشه با تصدیق واقعیت آغاز می‌شود. با بهبود زندگی و تجدید سیاست ریشه می‌گیرد که می‌تواند به یک چیز جدید شکوفا شود. سپس‌، یک روز‌، طرفین می‌توانند دوباره درباره یک معامله‌، خواه یک کشور یا دو کشور، صحبت کنند.