رونمایی از جایگزین مسکن مهر

ماهانه ۴۰۰ هزار تومان یارانه اجاره به کم‌درآمد‌ها

مهسا حسین- دولت گذشته طرح مسکن مهر را با هدف خانه‌دار کردن اقشار کم‌درآمد جامعه کلید زد تا با واگذاری زمین رایگان خانه‌سازی را در کشور تشویق کند، با این وجود مشکلات فراوان این طرح، از جمله مشکل تامین مالی که منجر به چاپ پول بدون پشتوانه و افزایش تورم شد، همچنین جایگزینی نامناسب ساختمان‌های مسکن مهر این طرح را با شکست مواجه کرد، تا آنجا که اکنون پس از گذشت سال‌ها از آغاز این طرح هنوز بسیاری از واحد‌های آن خالی هستند و متقاضی ندارند‌ یا متقاضیان‌شان در جهت تامین سرمایه این واحد‌ها دچار مشکل هستند بنابراین نمی‌توانند به این ساختمان‌ها نقل مکان کنند.
اگرچه سیاستگذاری دولت گذشته درباره طرح مسکن مهر سیاستگذاری صحیحی نبود با این وجود هدفی که دنبال می‌کرد، یعنی خانه‌دار کردن اقشار کم‌در‌آمد توسط دولت کنونی نیز دنبال می‌شود و به عقیده دولت وقت، طرح مسکن اجتماعی می‌تواند همان چیزی را به مردم بدهد که مسکن مهر قصد آن را داشت. به عبارت دیگر طرح مسکن اجتماعی یا طرح تامین مسکن اقشار کم‌در‌آمد جامعه قرار است همان سیاست‌های مسکن مهر را دنبال کند اما اشتباهاتی که در مسکن مهر انجام شد را تکرار نکند. این مساله در گرو این است که این طرح خود نیز اشتباهات جدیدی را به دنبال نداشته باشد‌ چرا‌که در این صورت اگر قرار باشد دولت بعدی نیز طرحی مشابه دولت‌های قبلی داشته باشد و همین طور به ترتیب دولت‌های بعد همین راه را دنبال کنند، در نهایت پس از گذشت چند دولت کشور به مجتمعی مسکونی‌‌ با خانه‌های خالی نوساز اما غیر‌قابل سکونت تبدیل خواهد شد.
طرح مسکن اجتماعی قرار است به جای زمین‌های خالی که برای سکونت نامناسب هستند، روی بافت فرسوده یا مکان‌هایی که زیر‌ساخت آب و برق و گاز دارند، ساخته شود تا از این طریق هم اقشار کم‌درآمد جامعه خانه‌دار شوند و هم نوسازی بافت شهری صورت بگیرد.
شاید مهم‌ترین ویژگی این طرح را بتوان استیجاری بودن یا به عبارتی اجاره به شرط تملیک بودن آن دانست. به این صورت که طی چند سال ابتدایی صاحب ملک سازنده آن است با این حال پس از تعداد معینی اجاره سند ملک به مستاجر تعلق می‌گیرد.
تفاوت مهم دیگر این طرح با مسکن مهر را نیز می‌توان در متصدی آن دانست که قرار نیست دولت باشد بلکه توسط بخش خصوصی ساخته خواهد شد، با این وجود دولت برای اجاره این املاک به مستاجران آن یارانه‌ای از ۲۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان پرداخت می‌کند تا از این طریق کمک هزینه‌ای برای دهک‌های پایین جامعه فراهم آورده باشد.
طرح مسکن اجتماعی چنانچه به مرحله اجرا در‌آید قرار است سالانه ۱۲۵ هزار واحد خانه جدید را در خود جای دهد که طی شش سالی که قرار است این طرح اجرا شود در نهایت ۷۵۰ هزار خانواده خانه‌دار خواهند شد.
اگرچه وزیر مسکن اذعان داشته است که این طرح را بدون مطالعه به مرحله اجرا در نخواهد آورد با این وجود نمی‌توان مطمئن بود که این طرح نیز در نهایت خالی از ایراد باشد یا با استقبال مردم مواجه شود، به خصوص اگر قرار باشد شرایط گرفتن این خانه‌ها نیز مانند شرایط گرفتن تسهیلات مسکن دشوار باشد احتمال اینکه تعداد افرادی که واجد شرایط باشند نیز بسیار پایین می‌آید.
با تمام آنچه گفته شد، باید در نظر داشت طرح مسکن اجتماعی با هدف خانه‌دار کردن دهک‌های اول و دوم جامعه قرار است اجرایی شود. این در حالی است که طبق آخرین آمار ارائه شده درآمد دهک اول جامعه به طور میانگین ماهانه ۳۷۵ هزار تومان است و به احتمال زیاد این خانوار‌ها حتی با وجود کمک هزینه دولت نیز به سختی از پس اجاره و هزینه‌های آن بر خواهند آمد. اگرچه در صورتی که این طرح به درستی اجرا شود و به دهک‌های پایین جامعه در آن اهمیت داده شود می‌توان امید داشت که در نهایت به نفع قشر ضعیف جامعه تمام شود.
جزییات مسکن اجتماعی ابلاغ شد
بر این اساس مصوبه هیات وزیران در خصوص چگونگی اجرای مسکن اجتماعی از سوی معاون اول رییس‌جمهور به وزارت راه‌و‌شهرسازی، وزارت رفاه، سازمان برنامه، بنیاد مسکن، وزارت کشور و بانک مرکزی ابلاغ شد.
در این مصوبه که به وزارت راه‌‌و‌شهرسازی، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، سازمان برنامه و بودجه کشور، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، وزارت کشور و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران ابلاغ شده، آمده است که این اقدامات با هدف حمایت دولت از تامین مسکن گروه‌های کم‌درآمد در دو قالب مسکن اجتماعی و مسکن حمایتی با مسوولیت اجرایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی که در این تصویبنامه «بنیاد» نامیده می‌شود، انجام می‌شود.
مسکن حمایتی‌، کمک به ساخت و خرید مسکن ملکی و کمک بلاعوض
بر این اساس بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران موظف است نسبت به تعیین بانک عامل جهت تامین تسهیلات در سقف مبلغ اعلامی اقدام کند. استفاده از این تسهیلات برای خرید بناهای تا عمر ۲۰ سال بلامانع است.
همچنین در صورت وجود متقاضیان از گروه‌های کم‌درآمد‌، برای خرید واحدهای مسکن مهر بدون متقاضی، به ازای هر واحد مسکونی هفت میلیون تومان کمک بلاعوض پرداخت می‌شود.
مسکن اجتماعی که با هدف کمک به ساخت مسکن استیجاری، پرداخت کمک اجاره و وام قرض‌الحسنه اجرا می‌شود نیز به منظور کمک به ساخت مسکن استیجاری به اشخاص حقیقی و حقوقی دارای زمین که تمایل به احداث واحدهای مسکونی استیجاری با نرخ‌های اجاره ترجیحی و در قالب توافق با بنیاد داشته باشند، به ازای هر واحد استیجاری تا دو برابر سقف تسهیلات، تسهیلات اعطا می‌کند.
افزون بر این وزارت راه‌و‌شهرسازی موظف است نسبت به تامین زمین در محدوده شهرها (دارای تاسیسات زیربنایی آب، برق و گاز) یا شهرهای جدید برای ساخت واحد استیجاری از طریق واگذاری به سازندگانی که تمایل به ساخت مسکن ملکی- استیجاری با رعایت حداقل ۴۰ درصد اجاره‌ای دارند، اقدام کند. اداره واحدهای استیجاری، براساس هماهنگی با بنیاد و بر عهده سازندگان خواهد بود و کلیه واحدها اعم از ملکی و اجاره‌ای به سازندگان تعلق خواهد داشت. به واحدهای مشمول این بند، تسهیلات موضوع این تصویبنامه تعلق نمی‌گیرد.
گفتنی است سازندگان موظفند واحدهای استیجاری را حداقل به مدت ۱۰ سال به متقاضیان معرفی‌شده واگذار کنند. در سند واحدهای استیجاری عنوان غیرقابل فروش و استیجاری به مدت معین درج خواهد شد.
از سوی دیگر وزارت راه‌و‌شهرسازی مجاز است نسبت به واگذاری زمین‌های در اختیار، به سازندگانی که اقدام به ساخت مسکن ملکی- استیجاری می‌کنند، اقدام کند و واحدهای مسکن مهر بدون متقاضی را از طریق مزایده به بخش خصوصی که متمایل به تملک این واحد با رعایت نسبت این بند می‌باشند، واگذار کند.
کمک‌هزینه اجاره خانوارهای کم‌درآمد
در بخش دیگری از این ابلاغیه آمده است که ماهانه به ترتیب تا ۲۰۰ هزار تومان برای شهرهای زیر ۵۰۰ هزار نفر و تا ۴۰۰ هزار تومان ریال با افزایش سالانه ۱۰ درصد برای شهرهای بالای ۵۰۰ هزار نفر تعیین می‌شود که پس از تایید قرارداد اجاره در اختیار مالکین قرار داده می‌شود. خانوارهای شامل این بند تا پنج سال در صورت تایید ادامه وضعیت درآمدی توسط مراجع ذی‌ربط، مجاز به استفاده از این کمک‌‌هزینه می‌باشند.
وام قرض‌الحسنه ودیعه مسکن برای حمایت از خانوارهایی که توان بازپرداخت اقساط را دارند به ازای هر واحد هفت میلیون و ۵۰۰ هزار تومان با بازپرداخت ۶۰ ماهه تعیین می‌شود. منابع لازم توسط سازمان برنامه و بودجه کشور و در قالب وجوه اداره‌شده در لوایح بودجه سنواتی، از طریق بانک عامل تعیین‌شده توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تامین می‌گردد.
همچنین پرداخت پنج درصد از سود تسهیلات این تصویبنامه برعهده متقاضی است و سازمان برنامه و بودجه کشور پرداخت مابه‌التفاوت تا سقف مصوب شورای پول و اعتبار را تضمین و تعهد می‌کند.
لازم به ذکر است که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی موظف است با همکاری کمیته امداد امام خمینی (ره)، سازمان بهزیستی کشور، بنیاد و شهرداری‌ها نسبت به اولویت‌بندی و شناسایی گروه‌های هدف اقدام کند.
شرایط متقاضیان
افرادی که تمایل به استفاده از این طرح را دارند باید سرپرست خانوارهای کم‌درآمد که خود و افراد تحت تکفل آنان از ابتدای سال ۹۰ فاقد واحد مسکونی با‌دوام یا وام مسکن بوده و از بهمن‌ماه سال ۵۷ از هیچ‌یک از امکانات دولتی یا امکانات نهادهای عمومی غیردولتی مربوط به تامین مسکن شامل زمین، واحد مسکونی یا تسهیلات یارانه‌ای خرید یا ساخت واحد مسکونی استفاده نکرده باشند. متقاضیان باید دارای حداقل پنج سال سابقه سکونت در شهر مورد تقاضا باشند.
منابع مورد نیاز اجرای این تصویبنامه نیز از محل منابع قانون هدفمندکردن یارانه‌ها توسط سازمان برنامه و بودجه کشور تامین و در لوایح بودجه سنواتی پیش‌بینی و منظور می‌شود.
اجرای این تصویبنامه از طریق مبادله موافقتنامه با سازمان برنامه و بودجه کشور برعهده بنیاد است. بنیاد باید در اجرا از ظرفیت‌های بخش خصوصی، انجمن خیرین مسکن‌ساز و دستگاه‌های اجرایی استانی حداکثر بهره‌برداری را به عمل آورد. بنیاد موظف است نسبت به تهیه بانک اطلاعات خانوارهای موضوع این تصویبنامه اقدام کند.