رویای اقتصاد بدون نفت

آمارها حاکی از ضرر ۱۱ میلیارد دلاری صندوق سرمایه‌گذاری عربستان است

گروه بین‌الملل- محمدرضا ستاری – در شرایطی که رسانه‌ها به صورت مداوم از سرمایه‌گذاری عربستان و جذب سرمایه خارجی از سوی این کشور برای اجرای طرح‌های بزرگی مانند شهر هوشمند نئوم با سرمایه‌ای بالغ بر ۵۰۰ میلیارد دلار گزارش می‌دهند، آمارها نشان می‌دهد صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان که به صندوق ثروت دولتی نیز مشهور است در سال گذشته میلادی ۱۱ میلیارد دلار ضرر داده است. این بدان معناست که سعودی‌ها در این سال قادر به جذب سرمایه‌گذاران جدید خارجی نبوده‌‌اند و بیشتر به صندوق سرمایه‌گذاری مستقل خود متکی بوده‌اند. طبق گزارشی که بلومبرگ در این خصوص منتشر کرده، صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان سعودی (PIF) پس از گرانی سهام آمریکا و سرمایه‌گذاری‌های جدید در بخش فناوری، حدود ۱۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ ضرر کرده است. این مساله از آنجا حائزاهمیت است که سعودی‌ها توانسته بودند در سال ۲۰۲۱ میلادی، ۱۹ میلیارد دلار در این صندوق سود کسب کنند.
در واقع اهمیت این صندوق در آن است که با سرمایه‌ای بالغ بر ۶۵۰ میلیارد دلار، اهرم اصلی عربستان سعودی برای تنوع‌بخشی به اقتصاد خود به دور از اتکا به درآمدهای نفتی است. با این حال از زمان شیوع کرونا، شاهد کاسته شدن از حجم دارایی‌های آن هستیم؛ به‌طوری که طبق آمارهای منتشر شده در سال گذشته میلادی، سعودی‌ها حدود ۷ میلیارد دلار از سهام‌های خود در شرکت‌هایی نظیر استارباکس، زوم، آمازون، آلفابت و بلک‌راک زیان دیده‌اند.
از سوی دیگر طبق گزارشی که میدل ایست‌ای منتشر کرده، سعودی‌ها از سال ۲۰۲۲، یک سرمایه‌گذاری عظیم ۳۸ میلیارد دلاری روی بازی‌ها و ورزش انجام داده‌‌اند و قصد دارند خود را به عنوان مرکز جهانی بازی‌های آنلاین و برخی ورزش‌ها معرفی کنند؛ سرمایه‌ای که به صورت مستقیم از صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان سعودی تامین شده است.
اقتصاد عربستان همچنان بر مدار نفت
طبق آمارهای منتشر شده و با توجه به شرایط اقتصاد جهانی، سعودی‌ها سال گذشته بهترین عملکرد و وضعیت اقتصادی را در میان گروه ۲۰ داشته‌اند، چراکه این کشور یک درآمد هنگفتی را به واسطه حمله روسیه به اوکراین و گران شدن قیمت نفت و انرژی در سال گذشته میلادی به دست آورده است. این میزان ثروت باعث شده تا سعودی‌ها با خیال راحت‌تری به سمت ابر‌پروژه‌های خود نظیر ساخت شهر هوشمند نئوم و طرح گردشگری ساحل دریای سرخ بروند. حتی در این میان شاهد هستیم که آنها مبالغ کلانی را برای جذب بازیکنان فوتبال مانند کریستیانو رونالدو و کریم بنزما هزینه کرده‌اند. در چنین شرایطی است که قیمت نفت به ناگهان از بالاترین رقم خود یعنی ۱۲۵ دلار در ماه می ‌سال گذشته، حدود ۴۰ درصد کاهش یافته و به ۷۸ دلار رسیده است. این مساله از آنجا مهم است که مطابق اعلام صندوق بین‌المللی پول، عربستان سعودی برای متعادل‌سازی بودجه خود و نیز پیشبرد پروژه‌های بزرگ در دست احداث به قیمت هر بشکه نفت ۸۰ دلاری نیازمند است.
به گفته کارشناسان، ارزش دلارهای نفتی برای عربستان سعودی به‌خصوص در شرایط کنونی دوچندان است، زیرا علی‌رغم تبلیغات گسترده و پوشش رسانه‌ای وسیعی که درخصوص طرح‌هایی نظیر شهر هوشمند نئوم و پروژه گردشگری ساحل دریای سرخ مطرح می‌شود، سعودی‌ها آنچنان که باید و شاید نتوانسته‌اند از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بهره‌برداری کنند. به‌طوری که مطابق آمارها، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در عربستان سعودی در سال ۲۰۲۲ در حدود ۵۹ درصد کاهش یافته است.
در همین راستا شاهد هستیم سعودی‌ها برای بالا بردن قیمت نفت تلاش می‌کنند که سایر تولیدکنندگان را به کاهش تولید ترغیب کنند؛ امری که توسط روسیه به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان که در اوپک‌پلاس حضور فعال دارد، با مانعی جدی روبه‌رو شده است. در واقع روس‌ها پس از آغاز جنگ اوکراین و به واسطه تحریم‌هایی که از سوی غرب روی آنها اعمال‌شده، نه‌تنها به بازار هجوم آورده و نفت خود را با تخفیف زیاد به فروش می‌رسانند، بلکه به بازار نفت عربستان در هند و چین نیز نفوذ کرده‌اند.
در همین راستا برخی تحلیلگران پیش‌بینی کرده‌اند که کاهش قیمت نفت می‌تواند به صورت جدی بر اقتصاد عربستان تاثیری منفی داشته باشد. بنابر گزارشی که بلومبرگ در این خصوص منتشر کرده، اگر عربستان سعودی همین وضعیت را در بازار نفت داشته و همچنان هم سعی در کاهش تولید داشته باشد، به احتمال زیاد در سال جاری میلادی، رشد اقتصادی‌اش یک‌درصد کاهش خواهد یافت. این در حالی است که بانک مرکزی آمریکا نیز برآورد کرده که به احتمال زیاد رشد اقتصادی عربستان حدود ۶/۰ درصد کاهش بیابد؛ مگر اینکه آنها قصد داشته باشند درخصوص تولید و فروش نفت خام خود تجدید‌نظرکنند.
تمامی این موارد نشان می‌دهد علی‌رغم تلاش‌هایی که محمد بن‌سلمان ولیعهد عربستان در راستای افق ۲۰۳۰ این کشور جهت کاهش وابستگی به اقتصاد نفتی انجام داده، همچنان
۹۳ درصد صادرات این کشور از طریق فروش انرژی تامین شده و هرگونه بی‌ثباتی در بازار انرژی با توجه به شرایط فعلی اقتصاد جهانی، می‌تواند صدماتی جدی به اقتصاد این کشور وارد کند.