رویای صادرات نفت در آمریکای جنوبی

«جهان‌صنعت»- پس از آنکه جواد اوجی مهرماه سال قبل از راه‌اندازی نخستین پالایشگاه فراسرزمینی به نام ال‌پالیتو در ونزوئلا با ظرفیت پالایش روزانه ۱۰۰ هزار بشکه نفت خام خبر داد، اکنون برنامه وزارت نفت این است که تعداد پالایشگاه‌های فراسرزمینی را افزایش دهد.
ظاهرا قرار است که این پالایشگاه‌ها در کوبا، ونزوئلا و نیکاراگوئه راه‌اندازی شود. آن طور که برخی منابع خبری اعلام کرده‌اند، این پالایشگاه‌ها باهدف صدور خدمات فنی- مهندسی و احیای ظرفیت قرار است در ۳ پالایشگاه «سینفوئگس کوبا»، «رویای آرمانی بولیوار نیکاراگوئه» و «کاردون ونزوئلا» و با ظرفیت ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار بشکه در روز، احداث شوند.
به نظر می‌رسد که بخشی از مذاکرات ابراهیم رییسی رییس‌جمهوری که روز گذشته به آمریکای لاتین سفر کرده، مربوط به راه‌اندازی این پالایشگاه‌ها باشد. طرحی که از ابتدای دولت سیزدهم در دستور کار قرار گرفته و هدف آن بازارسازی برای دورزدن تحریم‌های نفتی ایران است.
هرچند صدور خدمات نفتی و مهندسی سال‌هاست که جزو برنامه‌های کلان وزارت نفت قرار دارد، با این حال در سال‌های اخیر به دلیل تحریم‌های آمریکا این بخش کمرنگ‌تر شده بود.
طراحان پالایشگاه‌های فراسرزمینی می‌گویند احداث این پالایشگاه‌ها یا استفاده از ظرفیت‌های خالی پالایشگاه‌های نفت خارج از کشور می‌تواند درآمدهای ایران را افزایش دهد. با این حال، منتقدان بر این باورند که به جای هزینه کردن در کشورهای خارجی بهتر است وزارت نفت این منابع را صرف توسعه صنعت نفت در داخل کشور کند.
بسیاری از کشورهای دنیا در یک دهه گذشته با سرمایه‌گذاری در صنایع پالایشگاهی کشورهای دیگر این امکان را پیدا کرده‌اند که به سودهای بیشتری دست پیدا کنند. عربستان در سال‌های گذشته با سرمایه‌گذاری در صنایع پالایشگاهی کره جنوبی نفت خود را به این کشور برده و با تولید محصولات پایین‌دستی، هم بازار این کشور را در اختیار گرفته و هم به سودهای کلانی دست یافته است.
این مدل سرمایه‌گذاری البته از سوی شرکت‌هایی مثل اکسون موبیل، بی‌پی و توتال سال‌هاست که هم در کشورهای نفتخیز و هم در کشورهایی که تقاضای نفت بالایی دارند، اجرا می‌شود.
ردپای ایران در پالایشگاه‌های جهان
در سال‌های اخیر که نفت ایران با محدودیت فروش در بازار به دلیل تحریم‌ها روبه‌رو شده، استفاده از این مدل در دستور کار دولت قرار گرفته است. سال گذشته اولین پالایشگاه براساس این استراتژی در ونزوئلا راه‌اندازی شد.
استفاده از ظرفیت خالی پالایشگاه فراسرزمینی تنها به «ال‌پالیتو» ختم نشد و وزارت نفت از سال گذشته تعمیر پالایشگاه «پاراگوانا»، بزرگ‌ترین پالایشگاه نفتی ونزوئلا با ظرفیت ۹۵۵ هزار بشکه در روز را دنبال می‌کند. مجتمع پالایشگاه پاراگوانا مستقر در پونتو فیجو ونزوئلا است که به‌عنوان سومین پالایشگاه جهان شناخته می‌شود. این مجتمع پالایشی، از سه پالایشگاه به نام‌های پالایشگاه اوای، پالایشگاه کادون و پالایشگاه گرانده تشکیل شده است. این پالایشگاه پس از تحریم ونزوئلا و عدم تعمیرات اساسی، فرسوده و از کار افتاده شده است.
سومین پالایشگاهی که ایران برنامه استفاده از ظرفیت آن را دارد پالایشگاه ۱۰۰ هزار بشکه‌ای به نام «بولیوار سوپریم سوئنو» در نیکاراگوئه است. حجم سرمایه‌گذاری این پالایشگاه ۴ میلیارد دلار برآورد می‌شود، البته زمین و تاسیسات اساسی برای ایجاد این پالایشگاه ۱۰۰ هزار بشکه‌ای از سال‌ها پیش وجود دارد که به‌دلیل تحریم‌های آمریکا نیمه‌کاره رها شده است.
علاوه بر این، دو پالایشگاه «بخارا» و «فرغانه» در ازبکستان هم در برنامه وزارت نفت قرار دارد. این پالایشگاه‌ها با ۵۰ درصد ظرفیت کار می‌کنند و وزارت نفت برنامه دارد که با کمک خدمات فنی و مهندسی‌، این پالایشگاه‌ها را به ظرفیت کامل برساند.
پالایشگاه الفروقلس سوریه هم دیگر پالایشگاهی است که وزارت نفت اعلام کرده قرار است به عنوان یکی از پالایشگاه‌های فراسرزمینی در آن سرمایه‌گذاری کند. مطالعات ساخت این پالایشگاه ۱۴۰ هزار بشکه‌ای در سوریه پایان یافته است و پس از آماده شدن دیگر شرایط، با سرمایه‌گذاری مشترک وارد مرحله جدید خواهد شد.
مذاکرات پالایشگاهی رییسی
ابراهیم رییسی روز گذشته به سه کشور کوبا، ونزوئلا و نیکاراگوئه سفر کرد تا تقویت روابط اقتصادی و به خصوص انرژی ایران و کشورهای آمریکای لاتین را پیگیری کند. در اردیبهشت ۱۴۰۱ با سفر وزیر نفت به آمریکای لاتین، ایران با ونزوئلا و نیکاراگوئه ۸ قرارداد و تفاهم در حوزه نفت و کشاورزی امضا شد که مهم‌ترین آنها قرارداد ۱۱۰ میلیون یورویی بازسازی و تعمیرات اساسی پالایشگاه ال‌پالیتو ونزوئلاست که قرار است به صادرات ۱۰۰ هزار بشکه نفت ایران به این پالایشگاه فراسرزمینی منجر شود.
آنطور که وزارت نفت اعلام کرده، در گام دوم برای سهامداری در سه پالایشگاه فراسرزمینی و در جریان سفر رییس‌جمهوری اسلامی ایران قرار است این سه طرح پالایشگاهی دنبال شود:
۱- پالایشگاه سینفوئگس کوبا: تاسیسات پالایشگاه Cienfuegos مربوط به دوران شوروی است که برای استفاده از نفت خام روسیه پیکربندی شده ‌بود که بعدا توسط شرکت نفت ونزوئلا برای تبدیل روزانه ۶۵ هزار بشکه‌ نفت ونزوئلا به محصولات پالایش‌شده برای بازار داخلی و صادرات کوبا ارتقا یافت. این پالایشگاه حاصل سرمایه‌گذاری مشترک کوبا با ونزوئلاست. هم‌اکنون به دلیل فرسودگی توان عملیاتی این پالایشگاه به ۴۰ هزار بشکه کاهش یافته که ایران می‌تواند برای احیای آن و صادرات نفت خود اقدام کند.
۲- پالایشگاه رویای آرمانی بولیوار نیکاراگوئه: فاز نخست این پالایشگاه ۱۵۰ هزار بشکه‌ای مربوط به احداث مخازن ذخیره‌سازی بود که ساخته شده اما فازهای بعدی مربوط به تاسیسات پالایشگاهی به دلیل نبود سرمایه متوقف مانده است. میزان سرمایه‌گذاری لازم برای تکمیل این طرح ۷/۴ میلیارد دلار برآورد می‌شود و راهکارهایی برای تامین مالی آن با تلفیق ظرفیت ایران و نیکاراگوئه وجود دارد. سال گذشته نیز تفاهمنامه تکمیل این پالایشگاه بین دو کشور امضا شد.
۳- پالایشگاه کاردون ونزوئلا: این واحد ۳۱۰ هزار بشکه‌ای ذیل مجتمع پالایشی پاراگوانا با ظرفیت ۹۵۵ هزار بشکه تعریف می‌شود. چندی پیش رویترز از امضای قرارداد ۴۶۰ میلیون یورویی بین ایران و ونزوئلا برای احیای ظرفیت این پالایشگاه در آینده‌ای نزدیک خبر داد. به نظر می‌رسد این پالایشگاه با نصف ظرفیت کار می‌کند و پس از تجربه موفق احیای پالایشگاه ال‌پالیتو به عنوان گام بعدی همکاری دو کشور اجرایی شود.