رویای LNG ایران محقق می‌شود؟

گروه انرژی- بیش از شش سال از توقف پروژه تولید LNG در ایران می‌گذرد. حالا در شرایطی که کارشناسان معتقدند در سال‌های گذشته رقبا جای ایران را در بازارهای جهانی گرفته و افزایش سهم ایران در تجارت بین‌المللی گاز را یک هدف بلندپروازانه تلقی می‌کنند مسوولان به فکر ارتقای جایگاه خود در بازار جهانی گاز افتاده‌اند.
استفاده از سوخت‌های پاک نظیر گاز طبیعی و LNG در سبد انرژی کشورهای جهان در حالی افزایش یافت که طبق پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی تا سال ۲۰۴۰ سهم گاز طبیعی در تولید الکتریسیته نیز افزایش چشمگیری خواهد یافت و تا این بازه زمانی مصرف گاز طبیعی به بالاترین حد خود خواهد رسید. این مساله به این معناست که تقاضای جهانی برای گاز طبیعی به دلیل آلایندگی کمتر از نفت افزایش خواهد یافت.
در این شرایط اما ایران با دارا بودن منابع عظیم انرژی تاکنون نتوانسته از صادرات انرژی در سیاست خارجی خویش بهره گیرد. با وجود اینکه دومین ذخایر عظیم گاز در ایران قرار گرفته ولی سهم کشورمان در بازار جهانی گاز کمتر از نیم درصد است و ایران تاکنون نتوانسته سهم واقعی خود را از این بازار پرسود به دست آورد.
این در حالی‌ است که همه کشورهای تولید‌کننده گاز طبیعی و LNG با سرمایه‌گذاری وسیع هم درصدد حفظ سهم خویش در بازار جهانی هستند و هم برای افزایش سهم خود در این بازار برای کوتاه‌مدت و بلندمدت برنامه‌ریزی کرده‌اند.
حضور نیافتن ایران در بازار LNG جهان و نیز سهم ناچیز آن در صادرات گاز طبیعی به وسیله خطوط لوله در حالی است که هم‌اکنون بازار گاز جهان، چه در بخش LNG و چه در بخش خطوط لوله با رشد روزافزونی روبه‌رو است و این امر سبب عقب‌ماندگی او در بین کشور‌های خاورمیانه شده است.
البته در این میان ایران بار‌ها تلاش کرد تا سهم خود را در بازار گاز طبیعی جهان افزایش دهد اما نتیجه آن پرونده‌های گازی نیمه‌تمامی شد که بعضا خساراتی هم به بار آورد.
یکی از قدیمی‌ترین مذاکرات ایران برای صادرات گاز مذاکره با امارات متحده عربی بود که از سال ۱۳۷۶ آغاز و در نهایت این مذاکرات به امضای قرارداد کرسنت در سال ۱۳۸۱ منجر شد. طبق این قرارداد با ساخت خط لوله‌ای از میدان سلمان به امارات مقرر شد گازهای همراه میدان نفتی سلمان از مخزن مشترک با ابوظبی به میزان ۵۰۰ میلیون فوت مکعب در روز صادر شود که این قرارداد اجرایی نشد.البته ایران اخیرا بعد از گذشت حدود ۱۵ سال آمادگی خود را برای احیای این قرارداد اعلام کرده و بیژن زنگنه وزیر نفت کشورمان در یکی از اظهارنظرهای خود در تابستان سال گذشته از اعلام رسمی ایران به شرکت کرسنت پترولیوم برای ازسرگیری مجدد صادرات خبر داده است.پرونده دیگر، مذاکره با کشور کویت بوده که از سال ۱۳۸۱ آغاز شد. در این راستا دو تفاهمنامه تا ۹ آذرماه سال ۱۳۸۲ امضا شد که طبق آن باید از سال ۲۰۰۵ سالانه حداقل سه میلیارد مترمکعب گاز به کویت صادر می‌شد. این تفاهمنامه تاکنون اجرایی نشده و عراقی و مدیرعامل وقت شرکت گاز در اواسط زمستان سال ۱۳۹۶ طی یک نشست خبری دلیل تعویق صادرات گاز به کویت را مسائل سیاسی دانست و توضیح داد: ایران و کویت برای صادرات گاز از ایران به کویت در چند سال گذشته مذاکرات خوبی داشته‌اند. کویت به گاز ایران نیاز دارد اما زمانی که مذاکرات به خوبی پیش می‌رفت یک نفر از دیوار سفارت عربستان سعودی بالا رفت و پل ارتباطی قطع شد. هر وقت مسائل سیاسی رفع شد می‌توانیم گاز صادر کنیم.
دو سال بعد از آغاز مذاکرات با کویت برای صادرات گاز توافق‌نامه صادرات گاز از ایران به عمان در ۲۵ اسفندماه سال ۱۳۸۳ امضا شد. طبق این قرارداد ۲۵ ساله صادرات گاز به عمان باید تا سال ۲۰۰۸ با ۳۰ میلیون مترمکعب آغاز می‌شد و در سال ۲۰۱۲ به ۷۰ میلیون مترمکعب می‌رسید، اما این قرارداد نیز تاکنون اجرا نشده است.
این در حالی است که طبق گفته مسوولان قرار بود صادرات گاز به عمان از سال ۱۳۹۷ و با ۱۰ میلیون مترمکعب در روز آغاز شود؛ ادعایی که اخیرا علی کاردر، مدیرعامل ملی نفت ایران آن را تقریبا غیرممکن دانست.
یکی دیگر از مذاکرات گازی ایران با کشور بحرین بود که از سال ۱۳۸۶ آغاز شد. بحرین خواستار خرید روزانه یک میلیارد مترمکعب گاز از ایران بود، اما این مذاکرات تاکنون به نتیجه نرسیده است.
طرح‌های نیمه تمام گاز
صادرات گاز به پاکستان و پس از آن به هند نیز تحت عنوان خط لوله صلح سال‌هاست که میان دو کشور ایران و پاکستان مطرح شده است. ایران با این هدف خط هفتم سراسری را با قطر ۵۶ اینچ از عسلویه به سوی سیستان و بلوچستان کشید. گرچه گازرسانی به مناطق جنوب و جنوب شرق کشور از این خط انجام می‌شود، اما هدف اصلی صادرات گاز به پاکستان بود. با این وجود هنوز این موضوع به مرحله اجرا در نیامده است. البته ایران برای این پروژه بارها اعلام آمادگی کرده و طرف پاکستانی پای تعهدات خود نایستاده است.
در حال حاضر ایران به جز صادرات گاز به ترکیه و عراق متقاضی عمده دیگری ندارد. با وجود اینکه اکثر کشورهای همسایه ظرفیت بازار خوبی برای گاز طبیعی ایران است، اما پروژه‌های انتقال گاز ایران نیمه‌تمام باقی مانده است. تحریم‌ها و سیاست خارجی ایران باعث شده این کشور نتواند در بازار منطقه‌ای گاز طبیعی و در شرایط فعلی حرفی برای گفتن داشته باشد.
کارشناسان دلیل این را عدم توسعه صنعت LNG می‌دانند و معتقدند از طریق تولید و صادرات LNG می‌توانیم به یکی از بازیگران مهم در این بخش تبدیل شویم .
راهکاری برای درآمدزایی
در همین راستا هفته گذشته وزارت نفت نشست هم‌اندیشی به منظور بررسی چارچوب کسب‌وکار و ابعاد فنی و اقتصادی سرمایه‌گذاری و توسعه واحدهای S-LNG در پارک LNG با حضور مدیران و نمایندگان شرکت‌های فعال بخش برگزار کرد.مدیر سرمایه‌گذاری و کسب و کار شرکت ملی نفت ایران با بیان این که توسعه صنعت LNG و ورود به این بازار راهکاری رایج برای درآمدزایی از منابع گازی است گفت: چارچوب و توجیهات طرح احداث پارک LNG برای واحدهای کوچک‌مقیاس با برگزاری چند نشست‌ در وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران بررسی و طرح اولیه‌اش تهیه شده است. اکنون قصد داریم با دریافت دیدگاه‌ها و پیشنهادهای سرمایه‌گذاران، آن را تکمیل یا اصلاح کنیم.
تالین منصوریان با تاکید بر نقش شرکت مایع‌سازی گاز طبیعی ایران (ایران LNG) در این طرح عنوان کرد: ایران LNG امکانات و تاسیساتی دارد که در این طرح از آنها برای راه‌اندازی پارک LNG استفاده خواهد شد. این طرح شامل شش واحد LNG در مقیاس تولید سالانه ۵٠٠ هزار تن است. همچنین در این طرح شرکت‌های ملی نفت ایران، سرمایه‌گذار و ایران LNG ذینفع خواهند بود.
وی گفت: وزارت نفت به‌عنوان فروشنده خوراک، تامین کمیت و کیفیت مشخصی از گاز شیرین را طی ۱۵ سال تضمین خواهد کرد. سرمایه‌گذار نیز با احداث واحد، LNG را تولید می‌کند. این شرکت به‌عنوان تامین‌کننده خدمات ایفای نقش می‌کند و همچنین به نمایندگی از سرمایه‌گذار، بازاریابی و فروش LNG را انجام خواهد داد.
این در حالی است که به گفته کارشناسان با توجه به شرایط کنونی ایران در عرصه بین‌المللی و سهم بسیار اندک آن در تجارت بین‌المللی گاز، هدفگذاری برای افزایش سهم ایران در تجارت بین‌المللی گاز از ۲ درصد به ۱۰ درصد در سال ۱۰۴۰، تقریبا یک هدف بلندپروازانه به نظر می‌رسد که دستیابی به آن نیازمند بینش و مدیریت علمی است.