رکود جنگ نظامی رونق منازعه دیپلماتیک

نادر کریمی‌جونی-بعید به نظر می‌رسد که قدرت‌های بزرگ جهانی، چه در قالب شورای امنیت سازمان ملل متحد و چه به صورت فردی یا جمعی، امکان نقش‌آفرینی موثری درباره موضوع منازعه فلسطینی‌ها و اسرائیل داشته باشند و چه در روزهای پیش‌رو یا هفته‌های آینده امکان سنگین‌تر کردن کفه‌های منازعه را به دست آورند. برای طرف‌های نزدیک یا همسو با فلسطینی‌ها و حماس، بهترین موقعیت و رویداد برقراری آتش‌بس و خاتمه جنگ است.
نه فقط متحدان عربی و غیرعربی حماس که روسیه و چین، که این منازعه برای‌شان منافعی دربر داشته است، توقف جنگ و پایان یافتن حملات بی‌وقفه اسرائیل به نوار غزه، خود به معنای پیروزی دو فاکتور غیررسمی حماس در این جنگ است، چراکه به هر حال اگرچه برخی از فرماندهان حماس و شهروندان غیرنظامی فلسطینی کشته شده‌اند، زیرساخت‌ها و تاسیسات نوار غزه ویران شده و خسارت‌های بی‌شمار مالی و انسانی به این منطقه وارد شده است، اما با وجود تحمیل شدن همه این سختی‌ها و ویرانی‌ها به غزه و ساکنان آن، باز هم حکومت حماس در این منطقه باقی مانده و قابلیت بازسازی و نقش‌آفرینی در موضوع مقابله و منازعه با اسرائیل را دارد. از این بابت باقی ماندن حماس در نوار غزه که پیامد بلافصل و بلافاصله برقراری آتش‌بس در شرایط حاضر است، شکست برای رهبران اسرائیلی و پیروزی آشکار برای حماس و حامیان آن است. دقیقا به همین خاطر است که در هفته گذشته هر پیشنهادی که به برقراری آتش‌بس در نوار غزه اشاره کرد، بلافاصله از سوی اسرائیل و متحد اصلی آن، ایالات متحده آمریکا مردود شمرده شده است. بر این اساس قطعنامه‌های پیشنهادی روسیه و برزیل به شورای امنیت سازمان ملل متحد که تقاضای ایجاد آتش‌بس را مطرح کرده توسط آمریکا وتو شد و نشست‌های سازمان کنفرانس اسلامی و گفت‌وگوهای ابتکاری مصر هم بی‌نتیجه و ناکام خاتمه پیدا کرد.
در طرف اسرائیل و متحدان آن، تلاش‌ها و رایزنی‌هایی که در همین روزهای گذشته با حضور رهبران غربی و در صدر آنها، جو بایدن در تل‌آویو شده، هیچ‌یک تاثیرگذار و تعیین‌کننده نبوده است. کمک‌های سخت‌افزاری و عملی غرب به اسرائیل هم نقش تعیین‌کننده در منازعه ایفا نکرده و نتوانسته موازنه جریان‌های منطقه را به سود اسرائیل تغییر دهد. اوج حمایت‌های غیرنظامی ایالات‌متحده از اسرائیل، اقدام آن کشور در شورای امنیت سازمان ملل متحد و ارائه قطعنامه در محکومیت حمایت ایران از حماس و به رسمیت شناختن حق آنچه دفاع اسرائیل از امنیت خود خوانده شده، بوده است.
راهبردنویسان در واشنگتن تصور می‌کردند انجام اقداماتی برای ارائه و تسهیل ارائه کمک‌های انسانی به ساکنان غزه، آن‌قدر تاثیرگذار و مهم است که روسیه و چین را متقاعد کند تا از درج محکومیت ایران در این قطعنامه عبور کنند و به آن رای دهند. بر این پایه، مقامات کاخ سفید تصور می‌کردند برگزاری نشست وزیران خارجه در شورای امنیت که در آن اکثریت حضور به طرفداران اسرائیل مربوط است می‌تواند امکان تصویب این قطعنامه را در سه‌شنبه گذشته فراهم آورد.
آیا از همان ابتدا معلوم بود که وتوی آمریکا علیه قطعنامه پیشنهادی روسیه اقدام تلافی‌جویانه را درباره این قطعنامه آمریکا در پی دارد به‌ویژه آنکه محوری‌ترین هدف این قطعنامه حمله دیپلماتیک به ایران بود که متحد نزدیک روسیه به‌شمار می‌رود. اکنون خبر می‌رسد که واشنگتن تحت فشار مسکو مجبور شده نام ایران را از این قطعنامه حذف کند. با این حذف در واقع قطعنامه مذکور خاصیت محوری و مهم خود را از دست می‌هد و به بیانیه‌ای خنثی تبدیل می‌شود. علاوه بر این تصویب سریع و عاجل که آمریکایی‌ها انتظار آن را داشتند و برای نیل به این منظور متحدان خود را در سطح وزیر امور خارجه به شورای امنیت کشاندند، رخ نداد و نه فقط سه‌شنبه گذشته این پیش‌نویس قطعنامه به تصویب نرسید بلکه دقیقا معلوم نیست چگونه و با چه سرانجامی پیشنهاد ایالات‌متحده به تصویب برسد.
با این حال هیچ کس دقیقا نمی‌داند که شرایط در سرزمین‌‌های اشغالی و نوار غزه دقیقا به کدام سو می‌رود. انتظار اسرائیل برای قطع حمایت ساکنان شمال غزه از حماس و ترک مناطق شمالی این منطقه محقق نشده و معلوم نیست با این اوضاع آیا نظامیان اسرائیلی ریسک اشغال غزه را خواهند پذیرفت یا نه. از سوی دیگر اسرائیلی‌ها هم به جهت اعتبار خارجی و هم به دلیل پاسخ‌گویی در مقابل افکار عمومی داخلی ناچار از وارد آوردن ضربه نابودکننده به حماس است و این منظور حتما به وسیله اشغال سرزمینی امکان‌پذیر است.
علاوه بر این تمام لفاظی‌هایی که ایالات متحده علیه ایران بیان کرده، موجب تغییر مسیر تهران نشده و واشنگتن نیز در حال حاضر و با توجه به جمیع مولفه‌ها نمی‌خواهد و نمی‌تواند با ایران وارد منازعه مستقیم شود. از این بابت هیچ چشم‌اندازی برای وقوع تغییر در شرایط حاضر منازعه ساکنان نوار غزه و حماس با اسرائیل وجود ندارد.
بر این پایه انتظار آن است که دست‌کم در روزهای آینده همچنان حملات اسرائیل بدون اشغال خاک، علیه نوار غزه ادامه داشته باشد و پاسخ‌های جسته و گریخته حماس هم تداوم پیدا کند. تصویب متن حاضر قطعنامه پیشنهادی واشنگتن هم قابلیت زیادی برای تغییر اوضاع ندارد. بنابراین به جز حملات تکراری دو طرف، آنچه ممکن است ابعاد تازه‌ای پیدا کند، لفاظی‌ها و جنگ دیپلماتیک میان حامیان و مخالفان اسرائیل است.