رکود کمر بازار را شکست

«جهان‌صنعت»- تعطیلی ۱۴۰۰واحد آهن‌فروش تنها در سه سال اخیر زنگ خطر وهشداری برای صنعت فولاد کشور است که در کش و قوس رکود سال‌های اخیر بیشترین ضربه را از این شرایط متحل شدند. تولید فولاد در این چندساله در حالی با افت روبه‌رو شد که رکود بازار مسکن و به دنبال آن رکود ساخت‌وساز مهم‌ترین عواملی بودند که باعث تعطیلی ۱۴۰۰ آهن‌فروش در بازارهای اصلی کشور در شادآباد و پامنار و بازار آهن حاشیه آزادگان شده است.
در عین حال معضل چندین وچند ساله مالیات بر ارزش‌افزوده آهن‌فروشان همچنان به قوت خود باقی است. معضلی که از سال ۹۲ بر دوش آنها سنگینی می‌کند و هنوز در روند تعاملات اتحادیه آهن‌فروشان با سازمان امور مالیاتی به مشکلی لاینحل تبدیل شده و انگار قرار نیست رفع شود.
مالیات برارزش‌افزوده، معضل همیشگی
محمد آزاد، رییس اتحادیه آهن‌فروشان در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» در رابطه با تعطیلی آهن‌فروشان در پامنار و شادآباد گفت: از سال ۹۲، ۱۴۰۰ واحد فروش آهن دربازارهای اصلی کشور تعطیل شده است. فعالان بازار در این صنف انتظار زیادی برای رفع رکود کشیدند ولی رکود تاکنون ادامه داشته و شدیدتر شده است. در این مدت ما به دنبال حل بحث مالیاتی با سازمان امور مالیاتی کشور بودیم و سعی در بهبود و کمک به رفع این رکود بودیم.
به گفته آزاد، موضوع مالیات بر ارزش‌افزوده از سال ۹۲ گریبانگیر فعالان این صنف شد.
نقش آهن در صنعت
با توجه به اینکه در آهن تناژ مصرف خیلی بالاست، بسیاری از کالاهای اساسی وجود دارند که بیش از ۹۵ درصد آن را آهن تشکیل می‌دهد که عمده‌ترین مصرف آن در صنایع خودروسازی ریل‌سازی تولید لوازم خانگی و ساخت‌وساز ساختمان‌هاست. آهن و سیمان بیش از۶۰ درصد مصالح را در ساخت‌وساز واحدهای مسکونی به خود اختصاص می‌دهند و این رقم تقریبا بیش از نیمی از مواد اولیه تولید ساختمان به‌شمار می‌روند.
سرانه مصرف آهن در ایران سالی ۲۰ میلیون تن
هنوز یکی از پارامترهای توسعه‌یافتگی کشورها سرانه تولید و مصرف آهن است. یک شبکه گسترده برای توزیع، فروش و مصرف آهن وجود دارد. سرانه مصرف آهن در ایران ۲۰ میلیون تن در سال است. در این میان بخش ساخت‌و‌ساز مسکن بزرگ‌ترین مصرف‌کننده فولاد دنیاست که در حدود ۵۰ درصد فولاد تولید شده را مصرف می‌کند.
تولید فولاد خام‌ایران در سال ۲۰۰۶ حدود ۸/۹‌ میلیون و مصرف سرانه فولادخام‌ایران در سال ۲۰۰۴ حدود ۲۳۰ کیلوگرم بود، مصرف ظاهری فولاد خام‌ایران در سال ۲۰۰۵ حدود ۱۶‌ میلیون تن بود. واردات محصولات نورد شده فولادی ‌ایران در سال ۲۰۰۵ حدود ۹/۷‌میلیون تن و صادرات محصولات نورد شده فولادی ایران در سال ۲۰۰۵ حدود ۵/۱‌میلیون تن بود. به عبارت دیگر ‌ایران برای تامین مصارف داخلی در سال ۲۰۰۵ حدود ۴/۶‌ میلیون تن بیش از صادرات فولاد، واردات محصولات نورد شده فولادی داشته است.
کاهش تولید مسکن و تعطیلی مغازه‌های آهن‌فروشی
محمد آزاد درخصوص کاهش تولید مسکن و تعطیلی معازه‌های آهن‌فروشی اظهار داشت: در سال ۹۴ حدود ۶۰ درصد از تولید مسکن کاهش یافت که به‌طور مستقیم بر بسیاری از صنایع وابسته به ساخت‌وساز از جمله صنف آهن و فولاد تاثیر داشته است. رکود مستمر بازار مسکن و کاهش صدور پروانه‌های ساخت‌وساز باعث شده تا بازار آهن با تعطیلی مغازه‌ها روبه‌رو شود که در اثرآن بازار آهن شادآباد از سه هزار و ۵۰۰ مغازه حدود ۳۰۰ تا تعطیل کرده‌اند در بازار آهن حاشیه آزادگان هم از دو هزار و ۷۰۰ مغازه تقریبا ۲۰۰ مغازه و اکثر پاساژهای آهن‌فروشی خیابان پامنار هم تعطیل شده است. در دیگر شهرهای بزرگ کشور همچون مشهد، تبریز، اصفهان و شیراز نیز رکود بازار مسکن و کاهش خرید آهن مصرفی باعث تعطیلی ۲۰ درصدی واحدهای فعال فروش آهن‌آلات شد.
تغییر کاربری آهن‌فروشان
رییس اتحادیه آهن‌فروشان با اشاره به تغییر کاربری در بعضی مغازه‌های تعطیل‌شده تصریح کرد: در اثر رکود بازار آهن و افت تقاضای مصرف‌کنندگان و خریداران مغازه‌داران ترجیح می‌دهند به فروش محصولاتی غیر از آهن و میلگرد بپردازند و به این ترتیب واحدهای تجاری بازار آهن تغییر کاربری داده‌اند و مغازه‌های خود را تبدیل به فروش لوازم مصرفی دیگر کرده‌اند.
صادرات برای حفظ بقا
آزاد همچنان افزود: این رکود روی تولید‌کننده‌ها نیز تاثیر گذاشته و آنها را با افت فروش در داخل کشور مواجه کرده است و به این ترتیب از سال ۹۴ تولید‌کننده‌ها به این فکر افتادند که با صادرات محصولات خود این رکود را جبران کنند و از تعطیلی کارخانه‌های خود جلوگیری کردند. همچین این کارخانه‌ها از تولید تک‌محصولی خارج شده‌اند و به تولید محصولات دیگری از آهن برداختند که موجب شد از شروع سال ۹۵ تاکنون به صادرات هشت میلیون تن آهن‌آلات به کشورهای دیگر همچون پاکستان، اردن، امارات، ترکیه، مراکش، تایلند، عمان و اردن و سایر کشورها بوده است دست یابند که این رقم دو برابر نسبت به سال‌های دیگر است و به‌عنوان بیست‌ودومین تولیدکننده این محصول در جهان و ششمین تولیدکننده بزرگ آسیا مطرح است. این در حالی است که ۱۵ کارخانه تولید محصولات آهن در کشور تعطیل شده‌اند.
تاثیر نوسانات ارز روی قیمت آهن
رییس اتحادیه آهن‌فروشان همچنین گفت: از آنجایی که فرآورده‌های آهن تولیدات داخل هستند نوسانات اخیر ارز بر تعطیلی بازار آهن تاثیر نداشته و قیمت‌گذاری آهن در بازار ایران تحت‌تاثیر قیمت‌های جهانی از جمله بورس لندن و کشور چین است.
وی در رابطه با تغییر قیمت آهن اضافه کرد: قیمت آهن نسبت به هفته گذشته شاهد افزایش قیمتی نبود به نحوی که امروز هر کیلو تیرآهن با قیمت ۱۸۰۰ تومان، میلگرد ۱۶۲۰ تومان و ورق ۲۱۰۰ تومان به فروش می‌رسد.
مالیات مانعی برای آهن‌فروشان
آزاد ادامه داد: موضوع مالیات بر ارزش‌افزوده عامل تاثیرگذار بر قیمت آهن و رکود فعلی بازار آهن است به‌طوری که در بحث اجرای مالیات بر ارزش‌افزوده دوبار مالیات از محصولات آهن دریافت می‌شود که این مالیات‌ها هم در لحظه خروج آهن از بورس کالا و هم از فروشندگان خرد در لحظه فروش است که زیان مالی برای آهن‌فروشان را دربر داشته است.
رییس اتحادیه آهن‌فروشان با نظر به نابرابری مالیاتی در تولید‌کننده‌های هم‌ردیف افزود: فروشندگان مصالح ساختمانی و لوازم بهداشتی ساختمانی اگرچه از شرایط برابر با فروشندگان آهن برخوردارند ولی مالیات بر ارزش‌افزوده به این نهاد‌ها تعلق نمی‌گیرد و تنها یک‌بار اقدام به پرداخت مالیات می‌کنند در صورتی که از محصولات آهن دو بار مالیات گرفته می‌شود که ۹ درصد لحظه خروج از بورس و یک درصد از فروش آهن در لحظه فروش در واحد‌های فروش دریافت می‌شود که این روش مالیاتی باید اصلاح شود به‌گونه‌ای که یک‌بار و از خریدار کسب شود. وی همچنین گفت: باید بحث مالیات‌ها شفاف‌سازی شود و مالیات مضاعف از فروشندگان آهن حذف شود.
راهکار‌های حل بحران
رییس اتحادیه آهن‌فروشان برای حل این بحران گفت که دولت باید سیاست‌های عمرانی را بازسازی کند. در این سه سالی که دولت بر سر کار است طرح‌های عمرانی افت داشته و بودجه‌های دولت در سنوات ۹۳ و ۹۴ خرج هزینه‌های جاری دولت شده است. اگر در سال ۹۶ این بودجه صرف عمران و طرح‌های عمرانی شود بازار ساخت‌وساز از رکود خارج می‌شود و در پی آن فعالیت‌های بازار آهن دوباره
احیا می‌شود.
با این وجود به‌نظر می‌رسد رکود مسکن و ساخت‌وساز بیشترین سهم در رکود بازار آهن و به دنبال آن تعطیلی واحد‌های بازار آهن را داشته است و تعطیلی این مغازه‌ها باعث کاهش نرخ اشتغال در کشور می‌شود. با در نظر گرفتن این موضوع که به ماه‌های پایانی سال نزدیک می‌شویم و فروشندگان نیاز زیادی به نقدینگی دارند ولی همچنان این بازار با رکود مواجه است و پیداست این روند تا سال بعد همچنان ادامه خواهد داشت. همچنین سایر فعالان این صنف با در نظر گرفتن تامین هزینه معیشتی به ناچار به تبدیل کاربری مغازه خود هستند که این امر منجر به کاهش تعداد فعالان این صنف می‌شود. اگر دولت طرح‌های عمرانی را با جدیت پیگیری کند بر رونق صنایع وابسته تاثیر دارد اما این‌طور که پیداست با محدودیت‌های بودجه‌ای کشور بودجه طرح‌های عمرانی به بخش بودجه‌های جاری هدایت می‌شود که معنای آن عدم اجرای طرح‌هایی است که در قوانین برنامه‌ای پیش‌بینی شده است.