رکوردشکنی نرخ سود بین‌بانکی و عقب‌ماندگی سود بانکی

نرخ سود بین‌بانکی با رسیدن به رقم ۴۸/۲۳ درصد در حالی رقم مصوب نرخ ۲۳ درصدی سود بانکی را جا گذاشت که به گفته کارشناسان این افزایش نرخ حکایت از کاهش نقدینگی بانک‌ها دارد.
به گزارش بازار، تاکید بانک مرکزی بر تراز شدن عملکرد بانک‌ها و احتمال ادغام یا انحلال سری بانک‌های ناکارآمد و ناسالم باعث شده است تا بانک‌ها برای اینکه کارنامه مثبتی را از فعالیت‌های خود نشان دهند، در مواقع کسری نقدینگی کمتر اقدام به اضافه برداشت از بانک مرکزی کنند بلکه با دادو ستدهای بین‌بانکی و دریافت منابع از یکدیگر ولو با سودی فراتر از رقم نرخ سود بانکی نیازهای خود را از این طریق تامین کنند. اقدامی که به گفته کارشناسان هر چند مرسوم است اما اینکه چرا بانک‌ها در قرض‌دهی به یکدیگر سودی فراتر از نرخ مصوب سود بانکی در عملیات‌های بین‌بانکی می‌گیرند جای سوال دارد.
البته بانک‌ها این روزها به دلیل وجود فاصله عمیق بین نرخ سود بانکی و نرخ تورم راغب به پرداخت وام به متقاضیان نیستند و سعی می‌کنند به اشکال مختلف از این قضیه بگذرند چرا که پرداخت وام با سود
۲ و ۳ درصدی به دلیل رشد تورم و کم ارزش شدن پول نه فقط سودی برای آنها ندارد بلکه ممکن است همان منابع نیز بعضا به معوقه تبدیل شود. در چنین شرایطی بانک‌ها ترجیح می‌دهند به جای اعطای وام و تسهیلاتی به مردم نیاز برخی بانک‌هایی را که با کمبود نقدینگی مواجه‌اند از طریق عملیات‌های بین‌بانکی تامین کنند، زیرا چنین رویکردی علاوه بر کسب سود بیشتر از محل پرداخت وام بین‌بانکی از طرفی مدت زمان بازپرداخت آن نیز معمولا از یک ماه عبور نمی‌کند. اواسط خرداد ماه نرخ سود بین‌بانکی تا حدودی بر مدار نزول قرار گرفت اما چنین روندی خیلی دوام نیاورد و متوقف شد طوری که نرخ سود بین‌بانکی هم‌اکنون با افزایش نسبت به هفته قبل به
۴۸/۲۳ درصد رسیده است. نرخ سودی که در هفته منتهی به ۱۷ خردادماه سال جاری با کاهش ۲۱ صدم درصدی به ۴۴/۲۳ درصد رسیده بود. البته کاهش نرخ بهره بین‌بانکی از هفته منتهی به ۳ خرداد ماه آغاز شده بود و در این مدت ۳۱ صدم درصد کاهش یافت ولی این روند از هفته منتهی به ۲۴ خردادماه متوقف شده و بر مدار رشد قرار گرفته است.
کارشناسان می‌گویند: رشد نرخ سود بین‌بانکی علل و عوامل متعددی دارد که مهم‌ترین آن افزایش میزان تقاضای برخی بانک‌های ضعیف از بانک‌های توانمند برای تامین و تجهیز منابع مالی با هدف ایجاد تراز مالی است. این موضوع منجر به افزایش سطح تقاضا و در نهایت تغییر نرخ‌ها در این بازار خواهد شد چراکه میزان تقاضا برای وام از سوی برخی بانک‌ها هم‌اکنون بسیار بالاست.
افزایش غیرمعقول کریدور نرخ سود بین‌بانکی
ایمان اسلامیان کارشناس پولی بانکی درباره علل رشد نرخ سود بین‌بانکی گفت: افزایش غیرمعقول کریدور نرخ سود بین‌بانکی دارای علت و معلول زیادی است. علت اینکه عملا نرخ تجهیز منابع در بانک‌ها این روزها به قدری افزایش یافته است که برخی بانک‌ها در تامین نیاز کسری نقدینگی خود از بانک‌های قوی استقراض می‌کنند چراکه منابع مالی بانک‌ها نسبت به سنوات گذشته بسیار کم شده است. یعنی سپرده‌گذاری آنچنانی که منابع بانک‌ها را به خوبی تجهیز کند همانند گذشته نیست و اغلب بانک‌ها با کمبود منابع مواجه هستند‌. در چنین شرایطی است که تقاضا برای تامین نقدینگی برخی بانک‌ها بالا رفته است.
وی در ادامه افزود: فرآیند تجهیز منابع بانک‌ها از یکدیگر باعث می‌شود که عملا ناترازی بانک‌ها ادامه‌دار شود، زیرا رفتار ساختارشکنانه درخواست وام توسط بانک‌های ناتراز از بانک‌های منضبط و کارا بی‌تردید به ناترازی‌ها بیشتر دامن می‌زند. در چنین شرایطی بانک مرکزی باید به این قضیه ورود کند تا بانک‌ها با انجام فعالیت‌های درست در کسب منابع کوشا شوند نه اینکه در صورت مواجهه با کمبود نقدینگی برای جبران آن دست به دامن بانک‌های دیگر برای تجهیز منابع شوند.
ضرورت ورود بانک مرکزی به بازار بین‌بانکی
این کارشناس بانکی در پاسخ به اینکه برنامه‌ریزی و اقدامات لازم برای ساماندهی نرخ سود بین‌بانکی باید چگونه باشد؟ افزود: بانک مرکزی باید با بازی کردن با اوراق منتشره خود و فروش آن با نرخ سود معقول و متعارف در این بازار ایجاد رقابت کند تا نرخ سود بین‌بانکی در چنین فرآیندی به درستی مشخص و معین شود. به طور مثال نرخی را بین ۱۷ تا ۲۰ درصد در نظر گیرد تا نرخ‌ها در این مسیر مشخص شود و البته در مسیر کاهشی قرار گیرد. زیرا آن‌گونه که مشاهده می‌شود بالا بودن نرخ بهره بین‌بانکی و نزدیک‌ شدن آن به سقف کریدور سود نشان‌دهنده افزایش تقاضای بانک‌ها برای منابع مالی است.
به گفته اسلامیان، بانک مرکزی در حالی دست بانک‌ها را برای تبادلات مالی باز گذاشته است که بانک‌ها در صورت نیاز به نقدینگی کمتر اقدام به اضافه برداشت کنند. بنابراین رویکرد این بانک در ایجاد تحولات بازار بین‌بانکی نشان می‌دهد که خود بانک مرکزی نیز تمایل دارد تا اضافه‌برداشت و قدرت خلق پولی را که از این طریق به بانک‌ها می‌رسد، به درستی کنترل کند و در مسیر اهداف مد‌نظر مهار نرخ تورم حرکت کند.
روند صعودی نرخ سود بین‌بانکی
طبق گزارش‌های موجود روند صعودی نرخ بهره بین‌بانکی از بهمن‌ماه سال گذشته آغاز شد؛ از هفته منتهی به ۳۰ آذرماه، نرخ سود بین‌بانکی وارد کانال ۲۱ درصدی شده و تا هفته منتهی به ۱۹ بهمن‌ماه در همین کانال در نوسان بود، ولی از ۲۶ بهمن‌ماه این نرخ رکورد جدیدی در کانال ۲۲ درصدی به ثبت رساند و حالا این نرخ در کانال ۲۳ درصدی در نوسان است. بانک مرکزی در واکنش به افزایش نرخ سود بین‌بانکی، کریدور این نرخ را که پیش از این از ۱۴ تا ۲۲ درصد بود به ۱۷ تا ۲۴ درصد افزایش داد، نرخ بهره بین‌بانکی اما بار دیگر به سقف کریدور جدید خود نزدیک می‌شود و باید دید که بانک مرکزی اجازه شکسته شدن این سقف را خواهد داد یا خیر.
اینکه بانک‌های ناکارآمد و دارای کسری نقدینگی گوی رقابت را از همدیگر برای استقراض منابع از بانک‌های توانمند می‌ربایند حاکی از کمبود میزان نقدینگی در سیستم بانکی است، چراکه طی ۲ سال اخیر رشد نرخ تورم و عدم جذابیت نرخ سود بانکی باعث کاهش سپرده‌گذاری در بانک‌ها شده و این موضوع باعث شده است تا بانک‌ها با کاهش منابع مواجه شوند.