ریزش دسته‌جمعی

گروه اقتصادی- بازار ارز و سکه این هفته کار خود را با توقف سیر صعودی قیمت‌ها آغاز کردند؛ دلار که از میانه کانال ۱۵ هزار تومان عبور کرده بود با یک اصلاح شدید قیمتی همراه شد و در کانال ۱۴ هزار تومان جا خوش کرد. سکه نیز همزمان با کاهش نرخ ارز و سقوط قیمت طلای جهانی تغییر مسیر داد و به کانال پنج میلیون تومان برگشت. کارشناسان بر این باورند که سیر صعودی قیمت‌ها طی یک هفته گذشته به دنبال تقاضای واقعی بازار شکل نگرفت و ریزش قیمت‌ها در سطح کنونی کاملا محتمل بود.
دیروز بازار طلا شدیدترین افت قیمتی را تجربه کرد؛ سکه که طی یک هفته گذشته پابه‌‌پای طلای جهانی پیش می‌رفت و به سقف تاریخی خود نزدیک شده بود در آغاز هفته ریزش قیمتی بیش از نیم میلیون تومانی را تجربه کرد.
کاهش حدود ۱۰ درصدی قیمت سکه در حالی است که از ابتدای هفته گذشته تا پایان هفته بازدهی مثبت ۱۲ درصدی را به ثبت رساند.
اصلاح قیمتی در بازار طلا و سکه موجب شده تداوم حضور آن در کانال شش میلیون تومان ناممکن شود.
همزمانی ریزش قیمت‌ها
در خصوص ریزش شدید قیمت‌ها در بازار طلا و سکه باید به همزمانی ریزش قیمت ارز و سقوط بهای جهانی اشاره کرد. طلا که هفته گذشته و تحت تاثیر اپیدمی کرونا به بالاترین سقف قیمتی خود دست یافت، روز جمعه با کاهش ارزش ۱۰۰ دلاری مواجه شد. سقوط بهای جهانی طلا تحت تاثیر کاهش ارزش سهام کشورها اتفاق افتاد.
این موضوع باعث شد در بازارهای داخلی نیز طلا از صعود بیشتر باز بماند و به اصلاح قیمتی تن دهد. ریزش شدید قیمت ارز نیز دلیل روشن دیگری است که مسیر کاهش قیمت طلا و سکه را هموار کرد.
پیشتر رییس کل بانک مرکزی نسبت به سرمایه‌گذاری در بازار ارز و سکه هشدار داده و اعلام کرده بود «با هیجانات ارزی بازار هیجانی برخورد نمی‌کنیم». به نظر می‌رسد بازارساز در کنار افت شدید قیمت‌ها فرصت کافی دارد تا صعود بی‌رویه نرخ ارز طی یک هفته گذشته را جبران کند.
کاهش بهای ارز در بازارهای داخلی در حالی اتفاق می‌افتد که از هفته گذشته و بعد از اعلام تصمیم کارگروه ویژه مالی در خصوص ایران، سیر صعودی قیمت‌ها در این بازار آغاز شده بود.
نمودار تغییرات قیمت ارز نشان می‌دهد که هر دلار آمریکا پیش از بازگشت ایران به لیست سیاه کارگروه ویژه اقدام مالی حتی از میانه کانال ۱۴ هزار تومان نیز عبور نکرده بود.
با این حال از ابتدای هفته گذشته و تحت تاثیر جو روانی ناشی از تصمیم FATF رشد شتابان خود را در پیش گرفت. به این ترتیب دلار توانست در طول یک هفته گذشته مسیر ورود خود به کانال ۱۵ هزار تومان را هموار کند.
نرخ معاملاتی ثبت‌شده در آخرین روز هفته گذشته نشان می‌داد سیر صعودی قیمت‌ها در بازار ارز و سکه متوقف شده است. صرافی‌های بانکی روز پنجشنبه نرخ دلار را افزایش دادند و به قیمت معاملاتی بازار آزاد نزدیک کردند. به اعتقاد برخی فعالان این موضوع با هدف کاهش فرصت آربیتراژی بازار انجام شده است. در عین حال معامله‌گران بازار آزاد نیز در این روز نتوانستند تغییر چندانی در قیمت معاملاتی خود اعمال کنند. از دیگر سو سکه مقداری کاهش قیمت را تجربه کرده بود، به طوری که از نرخ‌های قبلی بازار فاصله گرفت و با قیمت شش میلیون و ۲۰ هزار تومان به فروش رفت.
فضای روانی حاکم
به نظر می‌رسد افزایش قیمت ارز و سکه طی هفته گذشته بیش از آنکه نتیجه تقاضای واقعی بازار باشد، نتیجه فضای روانی شکل‌گرفته ناشی از بازگشت ایران به لیست سیاه FATF بود. پیش از اعلام تصمیم این نهاد مالی نیز دلالان و سفته‌بازان با رشد آرام و تدریجی قیمت دلار آمادگی خود را برای صعود بیشتر اعلام کرده بودند. با این حال بازارساز توانست به اقدامات هیجانی آنها پاسخ گوید و مسیر احتمالی بازگشت به کانال ۱۳ هزار تومان را مهیا کند.
با این حال روند رو به رشد قیمت‌ها در بازار ارز و سکه تنها متوجه تصمیم FATF نبوده و عوامل دیگری نیز در این مهم دخیل هستند. به دنبال شیوع ویروس کرونا در ایران، بسیاری از کشورها از جمله عراق مرزهای خود را به روی ایران بستند، از همین رو مسیر ورود ارز به کشور با محدودیت زیادی روبه‌رو شد.
از دیگر سو شکننده شدن اقتصاد چین در پی شیوع این ویروس بازارهای داخلی ایران را نیز تحت‌الشعاع قرار داد. به اعتقاد فعالان اقتصادی از آنجا که چین شریک نخست تجاری ایران و بازار هدف صادرات نفت و مشتقات نفتی ایران است در شرایط کنونی قادر نیست مراودات تجاری خود با ایران را همچون گذشته انجام دهد. این مهم در کنار کاهش شدید قیمت نفت درآمدهای ارزی ایران به یک باره کاهش داده و عرضه‌های ارزی بازار را در سطح پایین‌تری ممکن کرده است.
با این حال به نظر می‌رسد بازار اقتصادی ایران به جو روانی حاکم بر بازار همواره واکنش نشان می‌دهد و مسیر افزایش قیمت ارز را هموار می‌کند. این موضوع در غالب موارد مقدم بر تقاضای واقعی می‌شود و بازار را از مسیر اصلی خود دور می‌کند. با این حال تجربه نشان می‌دهد افزایش قیمت ارز و سکه تحت تاثیر فضای روانی حاکم دوام زیادی ندارد و به سرعت به اصلاح قیمت تن می‌دهد.
با این حال نمی‌توان بر این واقعیت سرپوش گذاشت که بازار نگران محدودیت نقل‌و‌انتقالات ارزی بعد از بازگشت ایران به لیست سیاه FATF است. بدیهی است از این پس مبادلات پولی و بانکی ایران با محدودیت‌های بسیاری مواجه می‌شود که بر تغییر هزینه مبادلات نیز بی‌تاثیر نخواهد بود.
محرک کافی برای افزایش نرخ ارز وجود ندارد
در همین حال میثم رادپور، کارشناس اقتصادی بخشی از رشد قیمت‌ها را مربوط به تاثیر روانی قرار گرفتن ایران در فهرست سیاه FATF می‌داند.
به گفته وی، با توجه به اینکه به دلیل تحریم‌های آمریکا، بانک‌ها روابط خود را با ایران کاهش داده و مبادلات به سختی انجام می‌شود، تصمیم FATF نمی‌تواند تاثیر زیادی بر نقل‌و‌انتقال آن به کشور داشته باشد، اما تاثیر روانی آن دارای اهمیت است.
رادپور افزود: تجار و فعالان اقتصادی در زمان تحریم، مسیرها و روش‌های خاص خود را برای جابه‌جایی و انتقال ارز و مبادله کالا یافته‌اند، بنابراین تصمیم FATF قادر به ایجاد محدودیت گسترده در نقل‌و‌انتقال فعلی ارز نخواهد بود.
این کارشناس بازار ارز ادامه داد: با توجه به تصمیم FATF بانک‌ها می‌توانند مسیرهای فعلی انتقال ارز به ایران را رصد و شناسایی کنند اما باید توجه داشت که بسیار دشوار بوده و هزینه‌های زیادی را برای آنها به دنبال خواهد داشت.
وی اضافه کرد: البته درست نیست که تصور کنیم قرار گرفتن ایران در فهرست سیاه FATF هیچ تاثیری بر نقل‌و‌انتقال ارز کشور نخواهد داشت، بلکه در واقع آنگونه که نگرانی روانی ایجاد کرده، نخواهد بود.
رادپور یادآور شد: در سال‌های گذشته، آمریکا تحریم‌های گسترده‌ای را علیه نظام بانکی ایران اعمال کرده به طوری که آن دسته از بانک‌های خارجی که از تحریم‌های آمریکا تخطی کرده بودند، جریمه‌های سنگین را از سوی آمریکا متحمل شدند.
وی افزود: بازار ارز این احتمال را می‌دهد که شاید به دلیل قرار گرفتن نام ایران در فهرست سیاه FATF سخت‌گیری‌ها علیه مبادلات ارزی کشور افزایش یافته و مشکلاتی در تامین ارز رخ دهد بنابراین نسبت به آن واکنش نشان داده است.
این کارشناس بازار ارز گفت: به نظر برخی فعالان بازار ارز، امکان دارد به دلیل این تصمیم FATF، بانک‌های خارجی نظارت و حساسیت بیشتری نسبت به حساب‌های بانکی ایرانیان داشته باشند و محدودیت‌هایی را ایجاد کنند.
وی همچنین با بیان اینکه بازار، نگران آثار احتمالی محدودیت در نقل‌و‌انتقال ارز است، خاطرنشان کرد: اینکه تاثیر واقعی تصمیم FATF بر مبادلات ارزی ایران چگونه باشد را نمی‌توان از اکنون مشخص کرد، باید منتظر ماند و مشاهده کرد که در آینده چه رخ خواهد داد.
وی این را هم گفت که پتانسیل و محرک کافی برای افزایش نرخ ارز در شرایط کنونی وجود ندارد، البته باید توجه داشت شرایط اقتصادی و بازار به گونه‌ای است که نمی‌توان همه چیز را به طور کامل پیش‌بینی کرد.