ری جدید تهران جدید

اگر شاه طهماسب پس از زیارت ری برای گشت‌و‌گذار و شکار به طهران می‌آمد، این بار شاه قاجار با همین رویکرد به پیرامون چشمه علی می‌رفت و بنا به سلیقه شاهانه، یادگاری ناشیانه روی آثار کهن چشمه علی برجای گذاشت که هنوز هم باقی است.

 در زمان ناصرالدین شاه با توسعه طهران، رفت و آمد به مکان‌های زیارتی بیشتر شد و ساخت‌وساز نخستین جاده شوسه در کشور «به خاطر رفاه حال مومنین» آغاز شد و ری را به طهران وصل کرد. دفن اموات در ری به گسترش این ارتباطات افزود، تا جایی که دفن شاه و برخی بزرگان آن روزگار نیز در ری انجام شد و این روند تا سقوط نظام سلطنت هم ادامه یافت. کشیده شدن نخستین خط آهن شهری به نام ماشین دودی به رفت و آمد‌ها افزود. ماشین دودی از بوستان کوثر امروزی واقع در نزدیکی میدان قیام حرکت می‌کرد و یکسره به میدان شهرری و بوستان زکریای رازی فعلی می‌رسید. در واقع نخستین تراموا یا متروی ایران میان این دو منطقه ریل‌گذاری شد. رفت و آمد به ری، هم جنبه زیارت اماکن متبرکه را داشت و هم یاد اهل قبور را زنده نگه می‌داشت و هم جنبه گردشگری و سیاحتی پیدا می‌کرد که همه اینها به ارتباط دوسویه طهران و ری می‌افزود و زمینه توسعه ساختارها و زیرساخت‌های مشترک را فراهم  می‌ساخت. در دوران مظفرالدین شاه، اتفاق دیگری روی داد و بسیاری از زمین‌های خالصه و روستاهای بین ری و طهران به رجال عصر فروخته شد و ده‌ها روستا یا آبادی دیگر شکل گرفت یا گسترش یافت.  همه اینها موجب توسعه ری و به ویژه اطراف حرم شد و محلاتی از قبیل نفرآباد (که هسته اصلی ری پس از فروپاشی دوران مغول بود) و‌ هاشم‌آباد (که بخشی از نفرآباد بوده است) و سرتخت و … شکل گرفت. در دوره پهلوی اول نخستین کارخانه سیمان کشور در نزدیکی چشمه علی و کارخانه گلیسیرین‌سازی در جنوب آن به‌وجود آمد و اینها نیز به گسترش بیشتر ری انجامید. این روند بعدها با شکل‌گیری چیت‌سازی در محله جوانمرد قصاب و کارخانجات مقدم و روغن‌نباتی و اطلس‌بافت و … کامل شد و به افزایش مهاجرت و ایجاد شهرک‌های کارگری در میانه طهران و ری انجامید. با خروج نیروهای متفقین از ایران و خشکسالی و دشواری‌های پس از آن، مهاجرت‌های وسیعی از سراسر ایران به طهران آغاز شد که با قانون اصلاحات ارضی شدت یافت. این روند در سال‌های پس از انقلاب و دوران جنگ نیز ادامه داشت. از این رو بسیاری از زمین‌های مزروعی بین طهران و ری که در کار کشاورزی بود، با قیمت‌های ارزان‌تر در اختیار تعاونی‌ها و شهرک‌ها و خانه‌های مسکونی قرار گرفت و به توسعه ساخت‌وساز شهری در این مناطق دامن زد. ساخت‌وساز خانه برای طهرانی‌ها در ری حداقل از نیمه اول دهه ۴۰ به شکلی قاعده‌مند آغاز شده بود که نمونه آن کوی ۱۳ آبان فعلی است. این روند همچنان ادامه دارد تا جایی که شهرک پرند امروز نیز پاسخگوی مسکن برای شهروندان طهرانی در قالب مسکن مهر است، هرچند که مکان آن در ری واقع شده است. ری از سال‌های دور به‌دلیل دفن مردگان ارتباطی عاطفی با طهران داشته است. این روند در چهار، پنج دهه اخیر به ویژه به دلیل قبرستان بهشت‌زهرا بیشتر شد. امروزه می‌توان ادعا کرد که هیچ خانواده طهرانی نیست که عزیزی را در آنجا نداشته باشد و به مناسبت‌های مختلف سری به آنجا نزند. دفن تعداد زیادی از شهدای جنگ در ری موقعیت ویژه‌ای به این گورستان بخشیده و کارکرد عاطفی را رقم زده است. ساخت‌وساز مرقد و فرودگاه امام خمینی (ره) که به جای فرودگاه مهر‌آباد طهران خدمات پروازهای خارجی را عهده‌دار شد به این گسترش ارتباط افزوده است. کشیده شدن جاده آرامگاه (در دهه ۵۰) که امروزه به نام شهید رجایی خوانده می‌شود و خط متروی طهران ـ ری و بزرگراه رو به اتمام امام علی(ع) که خود شهرری را به کهریزک، طهران و شمیران وصل می‌کند و نیز جاده‌ای سوم که در ادامه نخستین خط آهن بین طهران و ری به‌وجود آمد و امروز به نام شهید غیوری خوانده می‌شود و نخستین جاده شوسه‌ای که اینک فدائیان اسلام خوانده می‌شود و در طهران بیش از ۱۵۰ سال گذشته شکل گرفت نشانگر پیوندهایی است که در طول این همه سال منجر به نوعی وحدت مدیریت شهری در این مجموعه استفاده از خدمات یکپارچه برای همه شهروندان این  خطه شده است.