زائران مراقب باشند!

«جهان‌صنعت»- در ماه‌های گذشته شاهد شیوع بیماری تب‌دنگی در برخی استان‌های کشور بوده‌ایم. براساس گزارش وزارت بهداشت از وضعیت شیوع بیماری تب‌دنگی در کشور، از ابتدای سال 1403 تا تاریخ 17مرداد ماه بالغ بر 155 مورد مثبت تب‌دنگی تشخیص داده شده است. مطابق بررسی اپیدمیولوژیکی انجام شده برای بیماران، اکثریت موارد تشخیص داده شده سابقه سفر به کشور امارات‌متحده عربی داشته و در این کشور به بیماری مبتلا شده‌اند. 131 مورد سابقه سفر به کشور امارات، هفت مورد سابقه سفر به پاکستان، یک مورد سابقه سفر به عمان و یک مورد سابقه سفر به کشور بنین (غرب آفریقا) داشته‌اند. 15 بیمار بدون سابقه سفر به خارج از کشور هستند که 11 مورد در شهرستان بندرلنگه استان هرمزگان و چهار مورد در شهرستان چابهار استان سیستان‌و‌بلوچستان تشخیص داده شده‌اند و انتقال محلی محسوب می‌شوند. به غیر ‌از یکی از بیماران که دارای ملیت آفریقایی بوده، باقی بیماران دارای ملیت ایرانی هستند.
موارد مثبت وارده از خارج کشور عمدتا در استان فارس توسط دانشگاه‌های علوم پزشکی گراش، لارستان، جهرم و شیراز تشخیص داده شده‌اند. این افراد دارای سابقه سفر به خارج از ایران بوده و در کشور دیگری به بیماری مبتلا شده‌اند. باقی موارد واردشده از خارج کشور (دارای سابقه سفر به خارج) در دانشگاه‌های هرمزگان، بوشهر، قزوین، چابهار، زاهدان، شهیدبهشتی، ایران، گیلان، مشهد، قم، ایرانشهر و اصفهان شناسایی شده‌اند.
تاکنون یک مورد مرگ گزارش شده است و وضعیت عمومی سایر بیماران پایدار است. در حال حاضر پشه آئدس در استان‌های هرمزگان، سیستان‌و‌بلوچستان (چابهار و کنارک)، بوشهر (عسلویه و کنگان) و گیلان گسترش دارد. در هفته سوم تیر ماه سال‌جاری در شهرستان رامسر استان مازندران و شهرستان بیله‌سوار استان اردبیل و در استان‌های آذربایجان شرقی، قزوین و خوزستان نیز پشه آئدس گزارش شده است. این در حالی است که مسوولان وزارت بهداشت بارها درخصوص زائران اربعین نیز هشدار دادند. به همین دلیل دیروز جعفر میعادفر، رییس سازمان اورژانس کشور با اشاره به اعزام کاروان بهداشت و درمان به مرزهای کشور برای ارائه خدمات به زائران اربعین اعلام کرد:« با توجه به شیوع بیماری تب‌دنگی در پاکستان، در مرزهای شرقی برای زائرانی که از پاکستان و افغانستان می‌آیند انجام آزمایش‌های تشخیص سریع تب‌دنگی را فراهم کردیم.» وی ادامه داد: «گروه‌های بهداشتی و امکانات تشخیصی در مرز میرجاوه مستقر هستند و با وزارت امور خارجه و ستاد اربعین هماهنگ شده تا افراد دارای علائم، وارد کشور نشوند و برخلاف سال‌های قبل در نقطه صفر مرزی توقف‌هایی در کرمان و قم و مشهد امسال نخواهیم داشت تا این زائران فقط بتوانند از ایران عبور کنند و از همه‌گیری بیماری تب‌دنگی جلوگیری کرد.» با این حال نگرانی‌ها از شیوع این بیماری در روزهای آینده وجود دارد.
چرخه ویروس
دکتر علیرضا ناجی، رییس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی و استاد ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بیمارستان مسیح دانشوری با اشاره به کنترل شیوع بیماری در جامعه گفت: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با همکاری سایر ارگان‌ها و مراجع ذی‌ربط می‌توانند این کنترل را با اعمال برنامه‌هایی مانند سم پاشی شهری، ردگیری و ردیابی منشا ورود پشه‌ها و… اجرا کنند. در مورد کنترل و نابودی پشه آئدس تنها نهاد و سازمان‌های دولتی موثر نیستند بلکه شهروندان هم به شدت می‌توانند تاثیرگذار واقع شوند. به خصوص حالا که با موج عظیمی از زائران روبه‌رو هستیم. با اینکه وزارت بهداشت گفته در مرزها آزمایش‌های تشخیص سریع تب‌دنگی انجام می‌شود اما باز هم مسافران عزیز باید مراقب علائم خود باشند.
وی افزود: آئدس پشه‌ای است که به اصطلاح بسیار قانع است و به همان اندازه نیز بسیار خطرناک‌تر است.در مقایسه با پشه مالاریا و آنوفل که یک برکه پیدا کرده و شروع به تخم‌ریزی می‌کنند، پشه آئدس با یافتن حجم بسیار کمی از آب هم می‌تواند تخم‌گذاری کند. برای مثال اگر قوطی کنسرو یا در نوشابه‌ای در خیابان باشد که در آن مایعات وجود داشته باشد می‌تواند در آن به راحتی تخم‌گذاری کند بنابراین نسبت به باقی پشه‌های ناقل، بسیار خطرناک‌تر است. بدین ترتیب ما به طور مصنوعی زیستگاه‌هایی ایجاد می‌کنیم که با تجمع آب در آنها، پشه در آن تخم‌ریزی و رشد می‌کند. پس بخشی از مشکل افزایش شیوع بیماری تب‌دنگی به اعمال و رفتار شهروندان بازمی‌گردد چراکه آنها باید ایجاد زیستگاه‌های مصنوعی برای این پشه‌ها جلوگیری کنند.
ناجی اظهار کرد: پشه آئدس علاوه بر انسان‌ها می‌تواند سایر حیوانات را هم طعمه قرار دهد و آنها را هم بگزد. راه انتقال اصلی ویروس تب‌دنگی در انسان‌ها نیش حشرات است. البته همیشه در مورد شیوع بیماری‌ها انسان مخزن اصلی ویروس است اما حیوانات پستاندار دیگری همچون میمون هم می‌توانند به عنوان میزبان‌هایی ذخیره باشند. به همین دلیل این ویروس با گزش و نیش پشه به آنها هم منتقل می‌شود اما در این مورد که ما با مصرف گوشت حیوان آلوده ممکن است به این بیماری مبتلا شویم، وابسته به اینکه چه حیوانی باشد و گوشت آن طبخ درست داشته باشد، میزان انتقال آن متفاوت است.
او ادامه داد: زمانی که پشه یک فرد آلوده را می‌گزد، وارد بدن او می‌شود. ویروس منتقل شده از طریق نیش پشه در خون افراد در یک دوره چهار تا پنج روزه و حتی 12روزه هم ممکن است باقی بماند. توانایی انتقال ویروس توسط پشه ناقل و آلوده ممکن است چندین روز به طول بی‌انجامد. یعنی بین 8 تا 12روز طول می‌کشد که اندام‌های داخلی پشه در بدن انسان تکثیر شود تا دوباره به غدد بزاقی پشه برسد و بتواند طعمه بعدی خود را نیش بزند و آلوده بکند. به همین دلیل زمانی که پشه یک فرد آلوده را نیش بزند و بلافاصله بعد از آن به سراغ شخص دیگری برود، نمی‌تواند ویروس را منتقل کند، همچنین نیش زدن پشه‌های ماده آئدس، به دلیل تغذیه‌ای است که برای تخم‌ریزی به آنها نیاز دارند.
دکتر ناجی تاکید کرد: بین 10 تا 20‌درصد از پشه آئدس ممکن است که ویروس را به نسل‌های آینده و تخم‌های خود انتقال دهند و به همین علت اگر در مرور زمان جلوی این ویروس گرفته نشود، ممکن است جمعیتی از حشرات ناقلی به وجود بیایند که بدون آنکه افراد آلوده را گزیده باشند، آلوده به ویروس باشند و از این طریق بتوانند ویروس را منتقل کنند بنابراین کنترل جمعیت پشه‌ها و بیماران عامل بسیار مهمی در کنترل شیوع بیماری تب‌دنگی است.
وی با اشاره به اینکه ما نباید به ویروس تب‌دنگی اجازه بدهیم که راه‌های مختلف را امتحان کند، توضیح داد: درحال حاضر، راه اصلی انتقال تب‌دنگی از طریق گزش و نیش حشرات است. البته راه‌های دیگر هم وجود دارند اما بسیار غیر‌موثر هستند یا به ندرت اتفاق می‌افتند. به عنوان مثال اینکه این ویروس از مادر به جنین منتقل شود. این مساله وابسته به مدت زمان دوره بیماری در زن حامله است یعنی هرچقدر که دوره بیماری در زن حامله بیشتر باشد، احتمال اینکه جنین هم به این بیماری آلوده شود بیشتر است.
دکتر ناجی با تاکید بر هشدارهای جدی برای جلوگیری از همه‌گیری ویروس تب‌دنگی و نیش پشه آئدس گفت: پوشیدن البسه بلند و روشن (به علت تحریک نشدن چشم پشه‌ها به سمت این رنگ‌ها). جمع‌آوری زباله‌هایی که می‌توانند محل تجمع آب و رطوبت باشند، مدیریت پسماند‌های زباله توسط مردم، تفکیک زباله‌های‌تر و خشک، آشغال نریختن در خیابان و جوی‌های آب، استفاده از کرم، پماد، لوسیون و اسپری دافع نیش حشرات، پشه بند بستن در هنگام خواب بیرون از منزل، استفاده از توری برای در‌ها و پنجره‌ها برای جلوگیری از ورود پشه به داخل منزل، عدم پدید آوردن زیستگاه‌های مصنوعی برای پشه آئدس راه‌های جلوگیری از این بیماری است.
دکتر ناجی همچنین اظهار داشت: برنامه‌هایی که دولت‌ها برای مهار پشه آئدس دارند هم قطعا مفید است و در کنار انجام وظیفه مردم می‌تواند تاثیرگذار باشد. وی اشاره کرد که در هر بیماری، ناقل بیماری‌ها می‌توانند اخلاقیات، سبک زندگی و ترجیحات متفاوتی داشته باشند. به همین خاطر ما شاهد هستیم که مساله پشه آئدس نسبت به سایر ویروس‌هایی با اثرگذاری بیشتر، پررنگ‌تر شده است.
گفتنی است اینها اعمالی هستند که دکتر ناجی برای جلوگیری از شیوع این بیماری پیشنهاد کردند تا با کاربرد آنها بتوان آمار مبتلایان به این ویروس را کاهش داد. البته این پیشنهادات محدود به بخش‌های مردمی است و در کنار وظایف و اعمال دولت که راه‌حل عمده و اصلی است، می‌تواند منجر به ریشه‌کن شدن تب دنگی در ایران شود.