زخم تحریم‌ها بر پیکر تجارت

فاطمه عباسپور- شاید اگر بخواهیم یک شریک تجاری ایران را نام ببریم که بسیار بیشتر از آنچه فکر می‌کنیم با یکدیگر مراودات تجاری دارند آن کشور هلند باشد. تاریخچه روابط این دو بسیار طولانی است اما پیوندهای سیستماتیک‌تر و جدی‌تری از قرن هفدهم میلادی آغاز شد. در آن زمان، هلند به عنوان یک قدرت اقتصادی و تجاری در اروپا شناخته می‌شد و با استفاده از شرکت‌های تجاری خود، به‌ویژه شرکت هند شرقی، در صدد گسترش نفوذ تجاری و اقتصادی خود در مناطق مختلف، از جمله ایران بود. روابط تجاری دو طرف عمدتا در زمینه صادرات و واردات کالاهای مختلف، از جمله ادویه، ابریشم و فلزات گرانبها شکل می‌گرفت.
تاریخچه طویل
در دوران قاجاریه، مناسبات اقتصادی ایران و هلند به‌طور چشمگیری گسترش یافت. هلندی‌ها با تاسیس نمایندگی‌های تجاری در ایران، به ورود کالاهای خود به بازار ایران و همچنین استفاده از منابع طبیعی غنی این کشور اهتمام ورزیدند. در این دوره، ایران به‌عنوان یکی از منابع تامین‌کننده مواد اولیه و کالاهای خام بسیار برای هلند شناخته می‌شد.
با گذر زمان و تغییرات سیاسی و اقتصادی در هر دو کشور، علائم نوسان در روابط اقتصادی نیز مشاهده شد. از یک‌سو، شدت روابط تجاری در زمان‌های ایجاد بحران‌های اقتصادی یا سیاسی در یکی از طرفین کاهش می‌یافت و از سوی دیگر، وجود پروژه‌های مشترک اقتصادی به‌خصوص در زمینه کشاورزی و توسعه زیرساخت‌ها، نشانگر تمایل دو کشور به تقویت این روابط بود.
قرن بیستم و ماجراهای آن
در قرن بیستم، اوضاع سیاسی و اقتصادی ایران تحت‌تاثیر حوادث داخلی و بین‌المللی قرار گرفت. پس از وقوع انقلاب اسلامی در سال1979، ساختار اقتصادی کشور دچار تحولات بنیادین شد و این رویداد به‌طور مستقیم بر روابط اقتصادی ایران و هلند اثر گذاشت. هلند به‌عنوان یک کشور غربی، در برخورد با تغییرات سیاسی در ایران و نحوه پذیرش نظام نوین اسلامی، نگران بود و این نگرانی‌ها در سیاست‌های تجاری و اقتصادی هلند نسبت به ایران تاثیر گذاشت. به‌علاوه، تحریم‌هایی که به تدریج از سوی کشورهای غربی، به ویژه ایالات‌متحده، علیه ایران وضع شد، مانع رشد و توسعه روابط تجاری دو کشور گردید.در دهه1990، تحریم‌های اقتصادی به‌شدت روابط ایران با کشورهای غربی را محدود کرد و هلند نیز از این قاعده مستثنا نبود. این تحریم‌ها موجب کاهش تبادلات تجاری، محدودیت سرمایه‌گذاری و افت پروژه‌های مشترک شد. در این برهه، هلند به خاطر رعایت و تبعیت از تحریم‌ها، تمایل کمتری برای ادامه همکاری‌های اقتصادی با ایران از خود نشان داد. با این حال، همچنان برخی زمینه‌های همکاری، به ویژه در زمینه‌های کشاورزی و مدیریت منابع، همچنان ادامه یافت.
جهان پتانسیل‌ها
هلند به‌عنوان یکی از کشورهای پیشرفته در زمینه کشاورزی و فناوری‌های نوین، ظرفیت بالقوه‌ای برای همکاری با ایران در زمینه‌های مرتبط با کشاورزی پایدار، مدیریت منابع آب و فناوری‌های جدید دارد. این کشور به ویژه در حوزه کشاورزی هوشمند و روش‌های نوین کشت، تجربه و دانش گسترده‌ای دارد که می‌توانند به بهبود بهره‌وری و کیفیت محصولات کشاورزی ایران کمک کنند.
علاوه‌بر این، هلند به عنوان یکی از مهم‌ترین کشورها در حوزه حمل‌ونقل و لجستیک در اروپا، می‌تواند به تسهیل دسترسی ایران به بازارهای اروپایی یاری رساند. بندر روتردام، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و پیشرفته‌ترین بنادر دنیا، می‌تواند به عنوان دروازه‌ای برای صادرات کالاهای ایرانی به اروپا محسوب شود. همچنین، همکاری در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه انرژی خورشیدی و بادی، دیگر عرصه‌ای است که ایران و هلند می‌توانند در آن تقویت روابط اقتصادی خود را تجزیه و تحلیل کنند.
پرتلاطم اما مثبت
چشم‌انداز روابط اقتصادی ایران و هلند، باوجود موجود بودن چالش‌ها، مثبت به نظر می‌رسد. با بهبود وضعیت سیاسی و اقتصادی کشورهای مربوطه و افزایش تمایل برای همکاری‌های اقتصادی متقابل، امکان گسترش روابط در زمینه‌های مختلف وجود دارد. همچنین نباید فراموش کرد در دورانی زندگی می‌کنیم که زمزمه‌های توافق میان ایران و ایالات متحده و به دنبال آن رفع تحریم‌ها بیش از همیشه به واقعیت نزدیک است. به همین علت «جهان‌صنعت» در گفت‌وگو با مجید حاجی‌احمدی، عضو اتاق بازرگانی مشترک ایران و هلند به بررسی بزرگ‌ترین چالش‌های میان دو کشور پرداخته است.
حاجی‌احمدی گفت: در حال حاضر هلند چهارمین واردکننده در مقایسه با دیگر کشور‌ها به ایران است و ایران نیز متقابلا هشتمین صادرکننده به هلند است. واردات ایران عمدتا شامل داروهای انسانی و حیوانی، تجهیزات پزشکی، کالاهای مربوط به پرورش گل و گیاه، دامداری و برخی کالاهای مربوط به صنایع غذایی است. تحریم‌های تجاری امتیازات ما در گذشته مانند انتقال ارز و حتی دید کشور‌های مقصد را به شدت محدود کرده است؛ انتقالات مالی ما از لحاظ بانکی مگر در صورت داشتن برخی مجوز‌های خاص انجام نمی‌شود و محدودیت‌های انجام شده بیش از هر چیز بر صنایع نفت و گاز و دیگر صنایع شامل تحریم لطمه زده است.
زخم همیشگی تحریم
وی ادامه داد: تحریم‌ها اجازه نمی‌دهند ارتباط کارساز انجام شود و امتیازات و مزیت‌های ما یکی پس از دیگری به‌دنبال این مساله از دست می‌رود. مشکلاتی از قبیل انتقال وجه باعث می‌شود فروشندگان نتوانند به‌صورت مستقیم وجهی از ایران دریافت کنند و به‌صورت غیرمستقیم نیز امکان لو رفتن آن وجود دارد. طبیعتا شرکت‌ها هم نمی‌خواهند گرفتار این مساله بشوند پس از خیر معامله با ایران با وجود تمام سود‌های آن می‌گذرند.
حاجی‌احمدی افزود: آمار دقیقی از ضرر‌های به وجود آمده به علت تحریم‌ها موجود نیست اما می‌توان گفت که بسیار زیاد است. خود من پیش از این از واردکنندگان از هلند بودم اما اکنون نمی‌توانم این کار را انجام دهم چراکه با وجود بالا رفتن قیمت یورو دیگر به‌صرفه نیست.
وی در خاتمه سخنانش گفت: دغدغه نهایی ما تنها یک چیز است؛ تحریم‌ها، تحریم‌ها و باز هم تحریم‌ها. تفاوتی ندارد صادرکنندگان باشند یا واردکنندگان؛ این خواسته همه ماست. همچنین نرخ ارز نیز باید تثبیت شود چراکه به علت تغییر همیشگی آن نمی‌توانیم برنامه‌ریزی بلندمدت داشته باشیم.