زمزمه‌های کمبود روغن جامد

گروه بازرگانی- بحران اقتصادی و معیشتی در دوران همه‌گیری ویروس کرونا در کشور شدت گرفته است تا جایی که آمارها از کمبود و گرانی کالاهای اساسی خوراکی خانوار خبر می‌دهند. در نهایت این کمبود و گرانی به تغییر الگوی مصرف هم انجامیده و میزان مصرف گوشت و برنج و روغن و قند و شکر در میان خانواده‌های فرودست کاهش یافته است. مشکلات تامین ارز و رسوب کالا در گمرک و عدم تامین به موقع نهاده‌های دامی و کشاورزی به گرانی بیش از پیش محصولات در بازار دامن زده است.
طبق آمار در بازه زمانی فروردین ۹۷ تا مرداد ۹۹ کمترین گرانی به روغن مایع با ۷۰ درصد افزایش قیمت و بیشترین میزان رشد قیمت نیز به چای خارجی و رب گوجه‌فرنگی با حدود ۲۰۰ درصد افزایش بازمی‌گردد. کاهش مصرف گوشت قرمز در میان خانواده‌های دهک سوم در سال ۱۳۹۸ نسبت به ۱۳۹۵، بیش از ۳۰ درصد کاهش یافته است. آنها ۱۹ درصد کمتر روغن و ۱۸ درصد کمتر برنج خارجی مصرف می‌کنند. در چنین وضعیتی آمار منتشرشده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) نشان می‌دهد که واردات برنج، روغن خام و شکر به لحاظ وزنی در پنج ماهه اول سال جاری نسبت به سال گذشته به ترتیب حدود سه، دو و نیم و چهار برابر کاهش یافته است.
کمیاب شدن روغن جامد
مشکلات ارزی و محدودیت واردات کالا موجب گران یا کمیاب شدن برخی از محصولات در بازار شده است. روغن جامد یکی از این محصولات است که با توجه به کمیاب شدن آن در بازار، اکنون زمزمه‌های افزایش قیمت این محصول به گوش می‌رسد. حدود چند هفته است که روغن جامد در بازار کمیاب شده و براساس مشاهدات میدانی، خرده‌فروشی‌های سطح شهر تهران یا اکثرشان روغن جامد ندارند یا اینکه آن را با قیمت بالاتر به فروش می‌رسانند.
در بررسی‌های میدانی از چندین سوپرمارکت در تهران مشخص شد که روغن جامد در بازار کمیاب شده و برخی از فروشندگان نیز اظهار کرده‌اند که عرضه روغن جامد به طور کل کم شده و قیمت آن نیز افزایش یافته است و به همین سبب نمی‌توان آن را در هر مغازه‌ای پیدا کرد.
این اظهارات از سوی فروشندگان در حالی مطرح می‌شود که چندی پیش دبیر انجمن صنفی روغن نباتی ایران گفته بود در تامین مواد اولیه روغن‌های نیمه‌جامد که به صورت حلبی هستند به دلیل تحریم‌ها و مشکلات ارزی و انتقال آن با مشکلاتی روبه‌رو شده‌ایم و به همین دلیل تولید آن کاهش یافت. به گفته او در حقیقت مشکلات پیش آمده در تامین روغن خام، ناشی از مشکلات ارزی و کمبود واردات است. او همچنین بیان کرده بود صنایع و دولت باید با همکاری یکدیگر چالش پیش آمده را حل کنند و بحث تامین ارز و انتقال آن باید هرچه سریع‌تر حل شود.
او در پاسخ به این سوال که که آیا ممکن است کاهش عرضه روغن جامد به بازار باعث تغییر قیمت آن شود نیز گفته بود در دنیا و بازارهای جهانی عرضه و تقاضا حرف اول را می‌زند و وقتی عرضه مقداری کم شود، برخی در بازار قیمت‌ها را بالاتر از قیمت مصوب اعلام می‌کنند. احتمال این موضوع نیز وجود دارد، ولی همه این مسائل به سیاست‌های بانک مرکزی بستگی دارد. اگر بانک مرکزی بتواند ارز مورد نیاز واردات روغن خام را تامین کند، همه مسائل حل خواهد شد ولی اگر ارز تامین نشود و مواد اولیه نیز وارد کشور نشود عرضه به مرور کاهش می‌یابد و احتمال ایجاد حباب هم بالا می‌رود.
مردم قدرت خرید کره را ندارند
این در حالی است که با افزایش قیمت کره در بازار، مردم توان خرید آن را با نرخ مصوب ندارند. رییس هیات‌مدیره اتحادیه تعاونی‌های فرآورده‌های لبنی کشور در این خصوص اظهار کرد: اگرچه قیمت کره مطابق قیمت مصوب است اما به علت نرخ بالا، مردم قدرت خرید این محصول را از دست داده‌اند.
علی احسان‌ظفری در مورد آخرین وضعیت کره اظهار کرد: پس از نرخ‌گذاری جدید کره و خرید با ارز آزاد تاکنون وارداتی برای این محصول صورت نگرفته است زیرا قیمت جهانی کره بالاست و دلار به نرخ آزاد برای ما بسیار گران تمام می‌شود. از همین رو واردات کره دیگر مقرون به صرفه نیست. البته قیمت بالا تنها برای وارد‌کنندگان نیست و مصرف‌کننده را نیز تحت ‌تاثیر قرار داده است.
او ادامه داد: ابتدا دولت برای واردات کره ارز دولتی اختصاص داد و حالا بدون آنکه تبعات این مساله را بررسی کند ارز را قطع کرد و جایگزینی هم برای کره در نظر نگرفت. این‌طور به نظر می‌رسد که بازار را به حال خود رها کرده‌ است. اگرچه قیمت کره مطابق قیمت مصوب است اما به علت نرخ بالا، مردم قدرت خرید این محصول را هم از دست داده‌اند.
مشکل علوفه و شیرخام داریم
مدیرعامل و رییس هیات‌مدیره اتحادیه لبنی ایران تصریح کرد: اگرچه امکان تولید داخلی وجود دارد اما ابتدا باید زیرساخت‌های آن فراهم شود. به عنوان مثال کشور ما باید به سمتی برود که محصولات لبنی بدون چربی تولید کند تا بتوانیم چربی حاصل از آن را جایگزین کره وارداتی کنیم. اما متاسفانه هم‌اکنون مشکل شیرخام و علوفه وجود دارد. این شرایط حاصل تصمیم غیرکارشناسی است و عایدی‌ای جز زیان جامعه ندارد. ابتدا مصرف‌کننده، سپس صنایع و به تدریج کشور را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
ظفری یادآور شد: راهکارهایی برای ساماندهی این مساله وجود دارد به این صورت که به جای تعرفه‌بندی بر روی صادرات شیر خشک، آن را به صورت مدیریت‌شده صادر کنند تا بخشی از آن برای تولید کره استفاده شود چون نمی‌توان بازار لبنیات را به صورت یکباره به هم ریخت و کره را از دیگر محصولات جدا کرد. این موضوع نیازمند آن است که شست‌های متعدد کارشناسی‌‌شده با ستاد تنظیم بازار برگزار شود و نتیجه این جلسات به گونه‌ای باشد که هر دو طرف آسیب نبینند و مردم دچار مشکل نشوند. اکنون اگر ما سبد محصولات پرچرب را حذف کنیم و کره را درست کنیم مردم به‌گونه دیگری آسیب می‌بینند.
صادرات، تخم‌مرغ را گران کرد
این در حالی است که به گفته مدیرکل دفتر طیور وزارت جهاد کشاورزی اختلاف قیمتی که در چند وقت اخیر برای تخم‌مرغ به وجود آمد به علت صادراتی بود که صورت گرفت به طوری که در سال گذشته مجموعا ۵۰ هزار تن تخم‌مرغ صادر شد در حالی که در همین چند ماهه ۶۰ هزار تن تخم‌مرغ صادر شد که این موضوع موجب افزایش قیمت این محصول در بازار شد.
مدیر کل دفتر طیور وزارت جهاد کشاورزی در این خصوص گفت: در حال حاضر صادرات این محصول به طور کامل متوقف شده و همه تخم‌مرغ تولیدی در کشور به سمت بازار گسیل داده شده به طوری که با قیمت مصوب ۱۲ هزار تومان از جلوی در مرغداری، تخم‌مرغ هم‌اکنون به شکل گسترده به میادین میوه و تره‌بار در حال عرضه است که در نهایت این محصول در میادین با قیمت مصوب مصرف‌کننده کیلویی ۱۴ هزار و ۵۰۰ تومان در حال عرضه به مصرف‌کنندگان است.
ملک‌نیا ادامه داد: به هر میزان که نیاز باشد امکان توزیع تخم‌مرغ در میادین وجود دارد و امیدواریم با این عرضه گسترده قیمت تخم‌مرغ به نرخ مصوب برسد. چنانچه تاکنون این اتفاق تا حدودی محقق شده و قیمت هر شانه تخم‌مرغ در خرده‌فروشی‌ها از بالای ۳۸ هزار تومان به حدود ۳۰ هزار تومان رسیده است. او گفت: برای توزیع تخم‌مرغ با قیمت مصوب در خرده‌فروشی‌ها نیز هیچ مشکلی وجود ندارد اما برای این موضوع همکاری بیشتر وزارت صنعت و گسترش شبکه توزیع نیاز است.
مدیر کل دفتر طیور وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به اینکه صادرات تا زمان تعادل بازار ممنوع شده است، افزود: البته این تصمیم مقطعی است چرا که روزی ۱۵۰ تن مازاد تولید داریم که پس از ایجاد تعادل در بازار قطعا باید صادر شود. ملک‌نیا با اشاره به اینکه نمی‌توان زمان دقیقی برای رسیدن قیمت تخم‌مرغ به نرخ مصوب اعلام کرد، گفت: عرضه بدون هیچ محدودیتی تا زمانی که نرخ بازار به حد مصوب برسد در همه استان‌ها ادامه می‌یابد.
مدیر کل دفتر طیور وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به اینکه ۲۰ میلیون جوجه‌ریزی در شش ماهه اول سال انجام شده، افزود: این میزان در مقایسه با مقدار مشابه سال قبل، ۳۰ درصد افزایش دارد که این نشان می‌دهد تولید مناسب است و اگر نهاده‌ها به موقع تامین شود هیچ مشکلی در عرضه نیز وجود ندارد.
از طرفی رییس هیات‌مدیره اتحادیه مرغ تخم‌گذار استان تهران با اشاره به ممنوعیت صادرات تخم‌مرغ برای تنظیم بازار داخلی، گفت: حدود یک هفته است که برای صادرات تخم‌مرغ مجوز داده نمی‌شود و این باعث می‌شود ما مشتری‌های خود را در کشورهای هدف از دست بدهیم.
ناصر نبی‌پور اضافه کرد: البته به اعتقاد بنده این ممنوعیت موقتی است و به احتمال قوی از هفته آینده با اعمال تعرفه ٢۵٠٠ تومانی برای صادرات هر کیلوگرم تخم‌مرغ، ممنوعیت آن لغو می‌شود.نبی‌پور با اشاره به وضعیت مطلوب صادرات در سال‌جاری افزود: از تیرماه به دلیل فشارهای وارد شده صادرات دچار نوساناتی شد اما به طور کلی بین ۴۵ تا ۴۶ هزار تن تخم‌مرغ از کشور صادر شده است. او اضافه کرد: اگر مسوولان اجازه دهند صادرات انجام شود امسال تا ١٠٠ هزار تن هم می‌توانیم تخم‌مرغ صادر کنیم که این رقم خوبی است.
این فعال بخش خصوصی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به تعیین نرخ مصوب ١٢ هزارتومان برای هر کیلوگرم تخم‌مرغ درب مرغداری گفت: هم‌اکنون میانگین قیمت هر کیلوگرم تخم‌مرغ درب مرغداری ١٢ تا ١٣ هزار تومان است و طی هفته‌های گذشته دولت فشار زیادی به تولیدکنندگان آورد تا قیمت را کاهش دهند و اگر قیمت بالاتر باشد تولیدکننده جریمه می‌شود و این به نوعی سرکوب قیمت است.
وی همچنین با اشاره به اینکه فعالیت سامانه بازارگاه کاملا اتوماتیک و از حالت دستی خارج شده، افزود: مقداری زمان لازم است تا ایرادات این سامانه اتوماتیک نیز کاملا رفع شود و بعد از آن دیگر مشکلی در این حوزه وجود نخواهد داشت. هم‌اکنون نیز به دلیل این ایرادات برخی تولیدکنندگان هنوز تعیین سهمیه نشده و نتوانستند نهاده دریافت کنند که ما در حال پیگیری این مساله هستیم و برای فردا نیز با حضور در وزارت جهاد کشاورزی این موضوع را پیگیری می‌کنیم.
افزایش نرخ برنج خارجی به بالای
۲۰ هزار تومان
دبیر انجمن واردکنندگان برنج گفت: برنج دومین کالای استراتژیک پس از گندم است و نوسان نرخ ارز منجر به حذف این محصول از سبد خانوار خواهد شد.
مسیح کشاورز دبیر انجمن واردکنندگان برنج با انتقاد از رسوب برنج‌های وارداتی در بنادر اظهار کرد: باوجود تصورات مبنی بر مدیریت کالا‌های رسوبی در گمرکات کشور، اما همچنان برنج‌های وارداتی به سبب عدم تخصیص ارز ترخیص نشدند که امیدواریم این معضل هر چه سریع‌تر مرتفع شود. او افزود: اگر بانک مرکزی سریع‌تر ارز مورد نیاز را به کالا‌های رسوبی در گمرکات کشور اختصاص دهد، دیگر نگران التهاب قیمت در بازار نیستیم.
کشاورز با اشاره به اینکه برنج دومین کالای استراتژیک پس از گندم به شمار می‌رود، بیان کرد: با توجه به آنکه ۵ تا ۶ دهک آسیب‌پذیر کشور برنج خارجی مصرف می‌کند، از این رو عدم تخصیص یا نوسان نرخ ارز منجر به حذف این‌ محصول از سبد خانوار می‌شود.
به گفته او، قیمت کنونی هر کیلو برنج وارداتی در بازار رشد بیش از صد در صدی داشته به طوری که از قیمت مصوب هشت هزار تومان، به بالای ۲۰ هزار تومان رسیده است. دبیر انجمن وارد‌کنندگان برنج در پایان تصریح کرد: با وجود آنکه برنج وارداتی از افزایش بی‌رویه قیمت برنج ایرانی جلوگیری می‌کند، بنابراین کمبود و افزایش قیمت برنج‌ خارجی، نوساناتی در تولید داخل ایجاد می‌کند.