زنجیر تحریم

نسترن یوسف‌بکیان- تشدید تحریم‌های بین‌المللی و کاهش فروش نفت شرایطی را برای کشور به وجود آورده است که به دنبال آن چرخه اقتصاد کشور بیش از هر زمان دیگری بر محور صادرات می‌چرخد به طوری که صنایعی از جمله پتروشیمی به تعبیر برخی از مسوولان امروزه در خط مقدم جنگ اقتصادی قرار دارند و بازگشت ارز حاصل از صادرات آنها نقش حیاتی در اقتصاد کشور ایفا می‌کند. واقعیت این است که مزیت نسبی ایران در صنعت نفت و گاز باعث شده صنعت پتروشیمی نیز در کشور ما جایگاه و اهمیت ویژه‌ای داشته باشد اما متاسفانه با وجود اینکه این صنعت می‌تواند در حوزه صادرات ارزش‌افزوده بالایی را برای کشور به دنبال داشته باشد، این روزها با چالش‌هایی مواجه است که بیشتر از جانب تحریم‌های بین‌المللی آب می‌خورد.
بر اساس آنچه کارشناسان می‌گویند، چالش‌هایی از جمله تنگناهای لجستیکی، مستهلک بودن پالایشگاه‌ها، استفاده از فناوری‌های قدیمی، مشکلات نقل‌وانتقالات ارزی و … موضوعاتی هستند که باعث شده با وجود افزایش تولید در صنعت پتروشیمی، صادرات به راحتی انجام نشود. به گفته عضو هیات نمایندگان اتاق تهران، پتروشیمی‌ها با وجود همه چالش‌های کنونی به رشد بیش از ۱۰۰ درصد در تولید رسیده‌اند اما با مشکلات ساختاری، مسائل تحریم و محدودیت‌های لجستیکی روبه‌رو هستند که منجر به کند شدن صادرات پتروشیمی طی روزهای اخیر شده است. مهدی شریفی‌نیک‌نفس معتقد است که تنگنای لجستیکی صادرات پتروشیمی‌ها را کند کرده است در حالی که پتروشیمی در اقتصاد ایران نقش حیاتی دارد و بیشترین ارز صادراتی را به کشور برگردانده است.این در حالی است که به باور برخی دیگر از کارشناسان اگرچه مشکلاتی نظیر ضعف زیرساخت‌ها و تحریم موجب تحمیل هزینه زیاد به فعالان اقتصادی شده است اما در حال حاضر نمی‌توان گفت که صادرات پتروشیمی با کندی مواجه شده است. نکته قابل تامل اینکه پتروشیمی صنعتی نیست که از تحریم خارج شده باشد. بنابراین مشکلاتی نظیر مشکلات لجستیک و حمل‌و‌نقل و همچنین هزینه‌های مربوط به نقل و انتقالات پولی از گذشته وجود داشته بنابراین اتفاق جدیدی در این زمینه نیفتاده است. از این رو از دولت و حاکمیت انتظار می‌رود در جهت توسعه روابط بین‌المللی گام بردارند.
سایه تحریم بر سر صنعت
به باور برخی از فعالان بخش خصوصی، صنعت پتروشیمی ایران هیچ‌وقت از تحریم‌ها خلاصی نداشته است اما همیشه توانسته‌ایم صادرات داشته باشیم و ظرفیت تولید و صادرات خود را افزایش دهیم به طوری که سال گذشته پتروشیمی کشور عملکرد قابل دفاعی داشته است. با این حال در نهایت باید این واقعیت را پذیرفت که مسائل تحریمی کار صادرات را برای تجار سخت‌تر کرده و هزینه‌های زیادی را آنها تحمیل کرده است. به این ترتیب دست کم در مورد صنعت پتروشیمی می‌توان گفت که ما نتوانستیم جایگاه این صنعت را در دنیا تثبیت کنیم. بر این اساس باید برای حل مشکلات در بخش صادرات گام‌های اساسی برداریم. این در حالی است که تداوم فعالیت برخی صنایع از جمله پتروشیمی نیازمند تسهیل شرایط صادرات است.
دردسر تجار
در همین خصوص سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی ایران با بیان اینکه محدودیت‌های لجستیکی در حوزه صادرات موضوع جدیدی نیست، به «جهان‌صنعت» گفت: چالش‌های صادراتی و مشکلات مربوط به لجستیک و حمل‌و‌نقل دردسرهای زیادی را برای شرکت‌های ایرانی به وجود آورده است اما به هر حال ما ناچار بودیم طی این سال‌ها خودمان را به گونه‌ای با این مسائل وفق دهیم.
به گفته سیدحمید حسینی، در شرایط فعلی متانول که یکی از ارقام اصلی صادراتی کشور است، به صورت سی‌اند‌اف (ارزش کالا به اضافه کرایه) تحویل مشتری می‌شود. در رابطه با دیگر فرآورده‌های نفتی نیز وضعیت به همین شکل است بنابراین ترم‌های فروش در حوزه پتروشیمی قابل توجه بوده است.
حسینی اظهار کرد: علاوه بر مشکلات موجود در زیرساخت‌های کشور، آنچه در حوزه قیمت و لجستیک تاثیرگذار بوده به تحریم‌های آمریکا برمی‌گردد. اگرچه باید به این نکته توجه داشت که تغییر جدیدی ایجاد نشده و صنعت پتروشیمی هیچ‌گاه از تحریم‌ها خارج نشده است.
به گفته وی، این صنعت به همان روال که پیش از این فعالیت می‌کرد به کار خود ادامه می‌دهد و چندان تحت تاثیر قرار نگرفته چراکه تحریم برای صنعت پتروشیمی مساله جدیدی نیست.
مشکل نقل‌وانتقالات ارز
این فعال بخش خصوصی بیان کرد: به طور حتم به دلیل مشکلات مربوط به حمل‌و‌نقل و مبادلات بانکی هزینه‌های زیادی به صادرکنندگان تحمیل می‌شود اما در حال حاضر وضعیت پتروشیمی به نسبت سال‌های دیگر مناسب‌تر است چراکه دسترسی به خوراک در این حوزه بهتر شده و قیمت آن نیز تثبیت شده است.
وی با بیان اینکه بازارهای جهانی برای صادرات پتروشیمی تقریبا مناسب است، گفت: اخیرا کنفرانس ، نشست و سمینارهای زیادی برگزار شده است که با حضور شرکت‌های ایرانی در آنها شاهد عقد قراردادهای مختلف هستیم. از این رو امیدواری به این حوزه به نسبت قبل بیشتر شده است.
به گفته سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی ایران به هر حال مشکلات متعدد در این حوزه باید حل‌وفصل شود و شفاف‌سازی در این حوزه صورت بگیرد. این در حالی است که باید مشکلات مربوط به نقل‌وانتقالات ارز نیز حل شود.
حسینی افزود: در این راستا برخی فعالان اقتصادی در مورد بحث FATF نگرانی دارند و معتقدند که اگر به جایی نرسد، بحث مبادلات بانکی و عرضه در بورس دچار مشکل می‌شود.
به گفته وی، ایران تنها کشوری نیست که در پی ایجاد ارزش‌افزوده برای فرآورده‌های نفتی است. از این رو رقابت در این حوزه دشوار است. در این میان شاهد این هستیم که برخی از کشورها با وجود اینکه خواهان کالای ایرانی هستند اما علاقه‌ای ندارند که اثری از شناسه‌های محصولات ایرانی روی آنها وجود داشته باشد که همین مساله هزینه صادرات را به شدت افزایش می‌دهد.
دو چالش جدی
در این رابطه همچنین رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران با بیان اینکه صادرات پتروشیمی با دو چالش جدی مواجه است، به «جهان‌صنعت» گفت: تبعات تحریم‌های آمریکا در حوزه جابه‌جایی و حمل‌و‌نقل و همچنین نقل‌وانتقالات پولی به شدت تاثیرگذار بوده است.
رضا پدیدار اظهار کرد: به گفته فعالان حوزه پتروشیمی، این صنعت همان محدودیت‌هایی که صنعت نفت با آن روبه‌رو است را داراست.
این فعال بخش خصوصی بیان کرد: در حال حاضر شرکت‌های پتروشیمی مشکلی از جهت سفارش و ارائه محصول ندارند و مشکلات آنها بیشتر مربوط به چالش‌های بین‌المللی و تحریم می‌شود.
وی با بیان اینکه محدودیت‌هایی که تاکنون صادرات این صنعت با آن روبه‌رو بوده همچنان ادامه دارد، گفت: جابه‌جایی، حمل‌و‌نقل، بیمه حمل‌و‌نقل و مشکلات نقل‌وانتقالات ارز از جمله این چالش‌ها هستند.
پدیدار با اشاره به اینکه وضعیت تولید نسبت به گذشته با تغییر مواجه نشده است، افزود: صنایع پتروشیمی طبق برنامه‌ریزی سال ۹۸ پیش می‌روند و دقیقا مطابق با آن برنامه تولید خود را انجام می‌دهند.
دشواری صادرات
به گفته رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران، ۶۰ درصد تولید پتروشیمی‌ها در داخل کشور مصرف می‌شود و تنها ۴۰ درصد از آن صادر می‌شود که دشواری‌های خاص خود را دارد.
پدیدار اظهار کرد: با توجه به اینکه در شرایط تحریم قرار داریم، هیچ‌کس تمایل ندارد که در مورد مشکلات و مسائل این بخش اظهارنظر خاصی کند چراکه ناچار به ارائه راهکار است و بیان این مطالب در شرایط تحریم چندان جالب به نظر نمی‌رسد.
وی همچنین در رابطه با بازگشت ارز حاصل از صادرات در حوزه پتروشیمی گفت: همان‌طور که وزیر نفت اعلام کرده، ارز حاصل از صادرات پتروشیمی به چرخه اقتصادی کشور بازمی‌گردد.
رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران در رابطه با نگرانی برخی از فعالان اقتصادی در مورد بحث FATF نیز افزود: مانور دادن روی این موضوع زمانی کاربرد دارد که کشور ما در تحریم نباشد و قصد داشته باشد که مبادلات پولی خود را از طریق بانک‌های رسمی انجام دهد.
وی بیان کرد: این در حالی است که در شرایط فعلی مبادلات پولی پتروشیمی‌ها از طریق سیستم رسمی و بانکی انجام نمی‌شود و از طریق صرافی‌ها صورت می‌گیرد. بنابراین پرداختن به موضوع FATF چندان موضوعیت ندارد.
پدیدار ادامه داد: اما اگر کشور ما در شرایط تحریم قرار نداشت باید توجه ویژه‌ای به این قضیه داشت چرا که نظام پولی و بانکی کشور باید برای هماهنگ شدن با سیستم جهانی مطابق مقررات FATF پیش می‌رفت.