زنگ خطر مرگ بیماران

«جهان‌صنعت»- حذف ارز ۴۲۰۰‌تومانی و جایگزینی آن با نرخ ۲۸۵۰۰‌تومانی برای دارو و تجهیزات پزشکی، زنگ خطر افزایش سرسام‌آور هزینه‌های درمان و فشار بر بیماران را به صدا درآورده است. این تصمیم که به نظر می‌رسد از سال گذشته کلید خورده بود، حالا نظام سلامت کشور را در آستانه چالشی بزرگ قرار داده است. با این تغییر، کارشناسان هشدار می‌دهند که افزایش چند برابری هزینه‌ها و ناکارآمدی پوشش بیمه‌ای می‌تواند فشار سنگینی بر دوش مردم و نظام سلامت کشور تحمیل کند. در حالی که بودجه دارو و تجهیزات به جای تامین نیازهای بیماران، گاه در مسیرهای دیگری صرف شده، نگرانی‌ها از افزایش قیمت‌ها، کاهش کیفیت خدمات درمانی و دشواری تامین مواد اولیه تولید داخل رو به افزایش است. در این میان، واقعیت جاری در جامعه با آن چیزی که مسوولان ادعا می‌کنند تفاوت زیادی دارد. این روزها وزیر بهداشت بارها از تامین کمبود دارو در کشور خبر داده است. از سوی دیگر معاونت غذا و دارو وزارت بهداشت و درمان در گفت‌وگویی رادیویی به برداشت از صندوق ذخیره ارزی برای تامین کمبود دارو و ذخیره‌سازی شش‌ماهه خبر می‌دهد اما در نهایت این بیماران هستند که جان‌شان در گرو همین وعده‌ها و بدعهدی‌های مسوولان قرار دارد و معلوم نیست چه زمانی قرار است این مساله کمبود، نبود و گرانی دارو که به یک چالش اساسی در حوزه درمان تبدیل شده است، تمام شود. یکی از اصلی‌ترین مشکلات بیماران سرطانی، کمبود داروهای خارجی معتبر است. این داروها که اغلب برای درمان‌های تخصصی سرطان ضروری‌ هستند، در داروخانه‌های دولتی و خصوصی به‌ سختی یافت می‌شوند.
داروهای تولید داخل هنوز خلأ بازار را پر نکرده‌اند
کمبود دارو در کشور از زمانی شروع شد که مساله منع واردات داروهای خارجی که مشابه ایرانی آنها ساخته می‌شود، مطرح شد. از طرف دیگر حذف ارز ترجیحی دارو ضربه دیگری بر پیکر بیمارانی بود که نیازمند استفاده مداوم از داروهای خاص بودند. مساله اینجاست که حالا با وارد نشدن داروهای خارجی که مشابه ایرانی آنها تولید شده مشکلات بیماران دو برابر شده است. اولا تولید‌کننده داخلی به این دلیل که ارز مورد نیاز برای تهیه مواد اولیه را به موقع دریافت نمی‌کند اغلب نمی‌تواند به اندازه میزان مورد نیاز بازار، دارو تولید کند. از سوی دیگر بارها مردم و حتی پزشکان از بی‌کیفیت بودن و اثربخشی کمتر داروهای ایرانی گلایه کرده‌اند اما نکته اینجاست که نه مسوولان بهداشت و درمان، نه سازمان غذا و دارو و نه حتی تولیدکنندگان زیر بار این مساله نمی‌روند و به طور کل آن را انکار می‌کنند. زنجیره تامین و توزیع دارو در ایران با اختلالات جدی مواجه است. بیماران از نبود الگوی مشخص برای دسترسی به داروهای مورد نیاز شکایت دارند. برخی معتقدند که سهمیه‌بندی داروها به ‌صورت انحصاری انجام می‌شود و شایعاتی درباره رانت و مافیا در توزیع دارو وجود دارد.
قیمت‌های سرسام‌آور و مشکلات بیمه
قیمت داروهای سرطانی، به ‌ویژه در بازار آزاد، به یکی از بزرگ‌ترین موانع دسترسی بیماران تبدیل شده است. هزینه‌های سرسام‌آور، حتی برای بیمارانی که تحت پوشش بیمه هستند، کمرشکن است. یکی از بیماران در این باره گفت: پیش از عید، هر نسخه دارویی‌اش حدود ۱۲‌میلیون تومان هزینه داشته اما پس از عید این مبلغ افزایش یافته و نزدیک به 17‌میلیون تومان شده است. در برخی موارد، داروخانه‌ها حتی با وجود بیمه، دارو را به ‌صورت آزاد عرضه می‌کنند.
بیمار دیگری گفت: دفترچه بیمه دارم اما می‌گویند باید هزینه دارو را آزاد پرداخت کنی، قبلا با بیمه 32‌میلیون تومان هزینه دارو می‌شد، الان باید 90‌میلیون بابت سه قلم دارو بپردازم.
این افزایش قیمت‌ها در حالی رخ می‌دهد که بیماران چاره‌ای جز پرداخت ندارند زیرا نبود دارو در داروخانه‌های دولتی آنها را به سمت بازار آزاد سوق می‌دهد. یکی از بیماران با ناامیدی گفت: مهم پول دارو نیست، هر چقدر باشد تلاش می‌کنیم و پرداخت می‌کنیم اما مساله این است که دارو به موقع به دست‌مان برسد. مشکلی که تمام این سه سال گذشته با آن دست به گریبان بوده‌ایم نبود داروی خارجی و عدم دسترسی به موقع به دارو است.
حساسیت زمان در درمان سرطان
زمان در درمان سرطان نقشی مهم دارد اما بیماران از نبود الگوی مشخص برای دسترسی به دارو شکایت دارند. یکی از بیماران گفت: اغلب زمان دسترسی به دارو برای بیماران سرطانی بسیار اهمیت دارد اما متاسفانه این مساله هر بار هم بیماران را دچار فشارهای روانی می‌کند و هم خانواده آنها را چراکه هیچ زمان‌بندی مشخصی برای دسترسی به موقع به دارو وجود ندارد.
کدام نهادها مسوول رسیدگی به وضع کنونی هستند؟
یکی دیگر از مراجعان گفت: هر چه فریاد می‌زنیم و می‌گوییم تامین به موقع دارو برای حفظ جان بیماران ضروری است اما هیچ‌کس اهمیتی به این موضوع نمی‌دهد. تنها حسی که وزارت بهداشت و درمان به بیماران القا می‌کند بی‌پناهی در برابر سیستمی ناکارآمد و غیر‌شفاف است.
بحران دارو، بحرانی اجتماعی ا‌ست
کمبود داروهای سرطانی در ایران به بحرانی اجتماعی و انسانی تبدیل شده که مستقیما با جان بیماران گره خورده است. توزیع نامنظم، قیمت‌های بالا، نبود شفافیت، مشکلات بیمه‌ای و نبود نظارت کافی، دسترسی به داروهای حیاتی را به چالشی بزرگ تبدیل کرده است. بیماران خواستار رسیدگی فوری و ایجاد سازوکاری شفاف برای تامین و توزیع دارو هستند.
وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو باید وضعیت توزیع دارو را به‌ طور شفاف بررسی و مشکلات موجود را شناسایی کنند. جلوگیری از عرضه غیرقانونی دارو و نظارت بر عملکرد داروخانه‌های دولتی و خصوصی ضروری است. سرمایه‌گذاری در تولید داروهای ایرانی با کیفیت بالا و جلب اعتماد عمومی می‌تواند وابستگی به داروهای خارجی را کاهش دهد. باید بازنگری در سیاست‌های بیمه‌ای به‌گونه‌ای باشد که هزینه‌های بیماران مبتلا به سرطان را به‌درستی پوشش دهد و از عرضه آزاد دارو جلوگیری شود. باید سامانه‌ای شفاف و قابل ‌اتکا برای اطلاع‌رسانی درباره موجودی داروها و توزیع آنها در داروخانه‌ها وجود داشته باشد.
بیمه‌ها مردم را تنها گذاشته‌اند
هادی احمدی، عضو هیات‌مدیره انجمن داروسازان ایران درخصوص چرایی افزایش سرسام‌آور قیمت دارو به «جهان‌صنعت» گفت: سرکوب قیمت دارو، زنگ خطری برای تولید و تامین دارو محسوب می‌شود که متاسفانه در چند سال گذشته شاهد چنین سیاست نادرستی بودیم. ارز ۴۲۰۰‌تومانی تقریبا از سال گذشته حذف شد و دیگر با این نرخ سروکار نداشتیم و با ارز ۲۸۵۰۰‌تومانی کار را پیش می‌بردیم. در حوزه دارو که مدت‌ها پیش- سال‌۱۴۰۱- همزمان با طرح دارویار این اتفاق افتاد و در حوزه تجهیزات پزشکی هم از نیمه دوم سال‌۱۴۰۳، با حذف ارز ۴۲۰۰‌تومانی، نرخ ارز ترجیحی با افزایش تقریبا هفت برابری، به ۲۸۵۰۰‌تومان رسیده بود. به تناسب این اتفاق، انتظار می‌رود قیمت تجهیزات نیز هفت برابر بیشتر شود، کمااینکه طی چند ماه گذشته، قیمت کیت‌های آزمایشگاهی، دستگاه‌های پاراکلینیکی و متعلقات آنها نیز به شدت افزایش پیدا کرده‌ است. «اگرچه این مصوبه هنوز ابلاغ نشده و تخصیص ارز برای دارو، تجهیزات و کالاهای اساسی طی هفته جاری از طرف بانک مرکزی شروع خواهد شد اما امیدواریم ارز ترجیحی در محدوده ۲۸۵۰۰‌تومان باقی بماند. اگر بنا باشد که وارد تالار بعدی (۳۸۵۰۰تومان) شود، شاهد جهش قیمت قابل ‌توجهی خواهیم بود چراکه برابر قانون، قیمت کالا، تجهیزات و به تناسب آن خدمات نیز مطابق با بالا رفتن میزان تورم افزایش پیدا می‌کند.
وی با اشاره به هزینه‌های جانبی تولید دارو در کشور افزود: پوکه آمپول دگزامتازون، 4500تومان قیمت داشت و خود آمپول در حدود ۵ تا ۶‌هزار تومان قیمت‌گذاری می‌شد. در این شرایط، تولید برای تولید‌کننده مقرون به صرفه نبوده و در نتیجه سراغ واردات فوریتی می‌رویم که به هیچ وجه پاسخگو نبوده زیرا قیمت واردات فوریتی آمپول دگزامتازون، ۲۹۰‌هزار تومان بوده است.
احمدی با عنوان این مطلب که صنعت داروسازی اصرار بر واقعی شدن قیمت‌ها دارد، گفت: اصلاح قیمت‌ها، یعنی بهای تمام شده یک دارو به همراه یک سود معقول و مناسب که بتواند نیازهای صنعت را پاسخگو باشد.عضو هیات‌مدیره انجمن داروسازان ایران با انتقاد از عملکرد بیمه‌ها که باعث گرانی دارو برای مردم می‌شوند، اظهار داشت: متاسفانه بیمه‌های پایه در کشور ما ناکارآمد هستند و همین موضوع باعث می‌شود قیمت دارو برای مردم و بیماران گران شود.
وی با انتقاد از تاخیر بیمه‌ها در به‌روزرسانی سامانه‌های دارویی گفت: وقتی چنین اتفاقی می‌افتد، بیمار مجبور است پول بیشتری بابت دارو بدهد. بیمه‌ها بسته‌های خدمتی خود را کوچک کرده‌اند و همین موضوع باعث شده حدود ۵۰ تا ۶۰‌درصد هزینه‌های دارو از جیب بیمار پرداخت شود.
وی از مجلس خواست به موضوع پوشش 100‌درصدی بیمه‌ها ورود کند تا هزینه‌های پرداختی از جیب مردم کاهش یابد. اگر بیمه‌های پایه در کشور به درستی به وظایف خودشان عمل کنند، اصلاح قیمت دارو هیچ هزینه‌ای را متوجه مردم نخواهد کرد و شرکت‌های داروسازی نیز از وضعیت بحرانی خارج می‌شوند.