سازگاری توریسم با تغییر

گروه فرهنگ و گردشگری- صنعت جهانی سفر و گردشگری از طیف گسترده‌ای از مشاغل، از جمله هتل‌ها و مسافرخانه‌ها، استراحتگاه‌ها، قطار، اتوبوس، هواپیما، کشتی‌های کروز، اپراتورهای تور و رزروکنندگان سفر، چه آنلاین و چه فیزیکی، تشکیل شده است که مجموعه‌ای عظیم و پردرآمد را در سطح جهانی شکل داده‌اند. شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC) اخیرا اعلام کرده که صنعت جهانی سفر و گردشگری در طول سال ۲۰۲۲ از ۲۹۵ میلیون شغل به‌طور مستقیم حمایت کرده و همین امر به خوبی گویای اهمیت و جایگاه توریسم است.
صنعت گردشگری در سطح جهانی یک صنعت خلاق به‌شمار می‌رود و همواره توانسته در مواجهه با تغییرات چشمگیری که اغلب ناشی از فناوری‌های نوین، تغییر ذائقه مصرف‌کننده، تحولات سیاسی، رونق و رکود اقتصادی و اخیرا شیوع جهانی بیماری‌ها بوده، موفق عمل کند.
در واقع مواجهات اخیر گردشگری با همه‌گیری کرونا، بحران‌های جهانی و جنگ‌ها نشان داده که این صنعت این امکان را دارد که پس از پایان بحران‌ها به سرعت سرپای خود ایستاده و جایگاه گذشته خود را بازیابد.
از سوی دیگر، روند سال‌های گذشته صنعت گردشگری در سطح جهانی گویای فرصت ویژه برای درآمدزایی بالا در مدت کوتاه از محل این صنعت است که اهمیت آن را در اقتصاد جهانی و نیز در اقتصاد کشورها دوچندان کرده است.
تاثیر فناوری‌های جدید
فناوری‌های جدید گاه با پس زدن فناوری‌های قدیمی‌تر موجب از بین رفتن رونق صنایع قدیمی و شکل‌دهی و رونق صنایع جدید می‌شوند، نمونه این مساله در صنعت گردشگری نیز به خوبی قابل مشاهده است.
پرتاب هواپیمای مسافربری ۷۰۷ جت در سال ۱۹۵۸ میلادی که تنها در چند ساعت از اقیانوس اطلس عبور کرد، به تسلط کشتی‌های اقیانوس اطلس بر بازار بین‌قاره‌ای برای همیشه پایان داد.
به همین ترتیب، راه‌اندازی هواپیماهای ۷۴۷ در سال۱۹۷۰میلادی که قادر به حمل صدها مسافر با کارایی عملیاتی جدید بود، سفرهای بین‌المللی را تا حدی که پیش از این تصور نمی‌شد محبوب کرد. پرتاب هواپیمای ۷۳۷ تک‌راهرو در سال ۱۹۶۷ که قادر بود حدود ۱۸۵ مسافر را به سرعت و کارآمد حمل کند، پیشرفت‌های بعدی را سخت کرد. اندکی پس از آن در سال۱۹۷۱، یک کارآفرین از توانایی‌های فوق‌العاده ۷۳۷ استفاده کرد که اولین شرکت هواپیمایی با تخفیف قابل‌توجه (Southwest) را با پروازهای بین دالاس و هیوستون و تگزاس با کرایه‌های پایین راه‌اندازی کند و به این ترتیب کل صنعت تخفیف در سراسر جهان شکوفا شد.
اینترنت جهش بزرگ بعدی رو به جلو بود (Travelocity.com) در سال ۱۹۹۶ راه‌اندازی شد، که آژانس‌های مسافرتی آنلاین و خدمات رزرو را قادر ساخت تا به دوران اوج خود برسند. نمونه‌های این سایت در سال‌های اخیر در ایران نیز رشد قارچ‌گونه‌ای داشته است و البته بعضی از آنها به موفقیت‌هایی هم دست یافته‌اند.
در ابتدای آغاز به فعالیت سایت‌های آژانس‌های مسافرتی و خدمات رزرو آنلاین مصرف‌کنندگان ذی‌نفع بودند، در حالی که آژانس‌های مسافرتی سنتی بسیار متضرر شدند، زیرا مسافران می‌توانستند به صورت آنلاین پروازها، هتل‌ها و قیمت‌ها را مقایسه و سپس هر زمان که آماده بودند با خرید اینترنتی پروازی با بهترین قیمت را رزرو کنند.
اندکی بعد همچنین پلتفرم‌های
Airbnb و Vrbo روی اینترنت فعال شدند و این امکان را برای گردشگران و مسافران تجاری فراهم کردند که خانه‌‌آپارتمان‌ها و بومگردی‌ها را به عنوان جایگزین هتل‌ها اجاره کنند.
نمونه‌های داخلی و بومی این پلتفرم‌ها در ایران نیز با تاخیری چندساله نسبت به جهان ایجاد شد و علی‌رغم ضعف‌های موجود توانستند تا حدود زیادی امکان رزرو اقامتگاه و خانه‌مسافرها را در کشور تسهیل کنند.
باید توجه داشت که با وجود تمام فواید فناوری‌های نوین، گاه آنها در عین حال می‌توانند حوزه سفر را تضعیف کنند. اخیرا، قابلیت‌های رو به رشد کنفرانس از راه دور در سیستم‌هایی مانند Zoom،Webex و Teams باعث شده است سفر تجاری از اهمیت کمتری برخوردار باشد. سفر به کنفرانس‌ها، همایش‌ها و جلسات هم پرهزینه و هم زمانبر است و بودجه‌های چنین سفرهایی با دقت توسط مدیریت شرکت‌ها بررسی می‌شود.
پذیرایی از گروه‌های مختلف جمعیتی
افزایش طبقه متوسط در سطح جهانی در سال‌های اخیر صنعت گردشگری را بیشتر تقویت کرد. خطوط هوایی تخفیفی در بازارهای متنوعی مانند هند، اندونزی، آفریقا و اروپای شرقی پیشی گرفته و گردشگران مقرون‌به‌صرفه را قادر ساختند تا به رونق صنعت گردشگری کمک کنند. به عنوان مثال، مسافران چینی سالانه صدها میلیون پرواز انجام دادند تا زمانی که بیماری‌های همه‌گیر برنامه‌های آنها را قطع کرد. اپیدمی ویروس کرونا که در سال ۲۰۲۰ آغاز شد تاثیر مخربی بر صنعت سفر و گردشگری داشت و ترافیک مسافران هوایی و مهمانان هتل را برای چندین ماه تقریبا متوقف کرد و چین هم به عنوان خاستگاه این ویروس از رکود ناشی از گردشگری مستثنا نبود.
در همین حال، تعداد فزاینده‌ای از مسافران بسیار ثروتمند به‌طور آزادانه برای هتل‌ها، استراحتگاه‌ها و تجربیات لوکس هزینه می‌کنند. بخش لوکس از اجاره هواپیماهای خصوصی (مانند نت‌جت) گرفته تا هتل‌های فوق لوکس و هتل‌های زنجیره‌ای (مانند املاک «رزرو» ریتز کارلتون)، تا خطوط تفریحی لوکس مانند وایکینگ و ریجنت روز به روز در حال رونق گرفتن هستند.
تجارت خطوط کشتی‌های تفریحی کروز نیز قبل از همه‌گیری ویروس کرونا از رشد قابل توجهی برخوردار بود. برخی از جدیدترین کشتی‌ها، مانند Royal Caribbean’s Icon of the Seas در بین بزرگ‌ترین کشتی‌های مسافربری ساخته‌شده قرار دارند. با وجود این، صنعت کشتیرانی مبتنی بر سفر و گردشگری هنوز نتوانسته به‌طور کامل از دوران کرونا خارج شود. بسیاری از خطوط کشتیرانی برای ادامه فعالیت خود مقادیر زیادی بدهی در دوران کرونا داشته‌اند که باید این بدهی‌ها را بپردازند. با وجود این، واضح است که تقاضای بالقوه قابل‌توجهی برای سفرهای دریایی وجود دارد و هر ساله میلیون‌ها مشتری وفادار به برندها به مرور سفرهای دریایی خود را پی می‌گیرند.
در این خصوص اما باید در نظر داشت که پیگیری نشدن یک برنامه مشخص و مدون برای راه‌اندازی سفرهای دریایی در شمال و جنوب کشور و موانع موجود برای ورود و فعالیت موثر کشتی‌های کروز مانع شکل‌گیری گردشگری دریایی درآمدزا در کشور شده است.
تغییر در استراتژی خطوط هوایی
دلایل زیادی وجود دارد که باور کنیم صنعت سفر و گردشگری همچنان دیگ جوشان تغییر خواهد بود. به عنوان مثال، صنعت هواپیمایی به سرعت در حال پیشرفت است. خطوط هوایی هواپیماهایی را به پرواز در می‌آورند که نسبت به هواپیماهای چندسال پیش بسیار کم‌مصرف‌تر هستند. توجه به یک تغییر عمده در استراتژی خطوط هوایی نیز حیاتی به نظر می‌رسد و آن اینکه امروزه خطوط هوایی به شدت به دریافت سود ناشی از ارائه خدماتی مانند تحویل چمدان، صندلی‌هایی با فضای پای اضافی و غذای داخل هواپیما متکی هستند و این موارد به میزان قابل‌توجهی به سودآوری آنها کمک کرده است.
یک پرواز ۷۸۷ بسیار پیشرفته بوئینگ به خطوط هوایی این امکان را می‌دهد تا با برد بین‌قاره‌ای بسیار طولانی، پیشرفت‌های بزرگی را برای راحتی مسافران ارائه دهند، در حالی که خطوط هوایی از افزایش بهره‌وری سوخت در حدود ۲۰ درصد سود می‌برند.
ایرباس اما با هواپیماهای مشابه کارآمد و دوربرد رقابت می‌کند. خطوط هوایی تخفیفی همچنان بازیگران بسیار مهمی در ایالات‌متحده و همچنین سایر نقاط جهان هستند. در همین حال، خطوط هوایی قدیمی (به عنوان مثال، امریکن ایرلاینز و بریتیش ایرویز) اکنون در بسیاری از موارد، به‌طور معمول برای کمترین صندلی در کلاس اقتصادی، روی قیمت با خطوط هوایی تخفیف رقابت می‌کنند.
باوجود دستاوردهای اخیر صنعت هوایی در جهان، ایران به سبب وجود تحریم‌ها امکان خرید هواپیماهای جدید را ندارد و مخالفت‌ها درخصوص سپردن جابه‌جایی‌های هوایی داخلی به کشورهای دیگر نیز در عمل کمبود پرواز و کیفیت پایین آنها را به مردم و صنعت گردشگری ایران تحمیل کرده است.