سایه‌روشن افشای نامحدود عمق مظنه

بنابر مصوبه هیات‌مدیره سازمان بورس در اسفندماه سال گذشته، معامله‌گران آنلاین از پانزدهم فروردین‌ماه امسال به تمام مظنه‌های خرید و فروش در سامانه‌های معاملاتی برخط کارگزاران دسترسی پیدا کردند. به گفته مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس، اعمال افشای مظنه‌ها در سامانه tsetmc اما منوط به تصمیم سازمان است. نمایش عمق مظنه‌ها برای تمامی معامله‌گران برخط به عنوان گامی در راستای ایجاد عدالت اطلاعاتی و حذف رانت ارزیابی شده است اما با این حال کارشناسان در رابطه با نحوه اجرای آن و نتایج احتمالی آرای متفاوتی را ابراز می‌کنند.
در باب فواید افشای عمق مظنه گفته می‌شود با نامحدود شدن نمایش مظنه، تبعیض چندین ساله میان سهامداران خرد و کارگزاری‌ها و بازارگردانان از بین رفته و معاملات با شفافیت و آگاهی بیشتری انجام می‌شود. همچنین با اطلاع از عمق مظنه‌ها سفارش‌گذاری سرمایه‌گذاران با آگاهی از میزان عرضه و تقاضا صورت می‌گیرد و تا حدی جلوی دستکاری قیمت توسط حقوقی‌ها و بازیگران سهام گرفته خواهد شد. در همین حال گفته می‌شود این اقدام در تایم‌فریم‌های پایین، تابلوخوانی را کاراتر و قیمت‌های سهم را تحلیل‌پذیرتر می‌کند. در همین حال افشای نامحدود عمق مظنه تحلیل عمق بازار که یکی از روش‌های تحلیل بازار است را ممکن می‌سازد. در همین باره سیدمهدی پارچینی، مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار در گفت‌وگو با پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا)، به تشریح فواید افزایش عمق مظنه پرداخت و اظهار داشت: پیش از این عمق مظنه را صرفا کارگزاری‌ها و بازارگردانان می‌توانستند ببینند اما با تصمیم هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار در جهت رفع تبعیض و منصفانه شدن شرایط بازار این امکان برای تمام سهامداران ایجاد شده است. وی افزود: این موضوع را باید سهامداران در نظر داشته باشند که مظنه‌ ملاکی برای ارزشگذاری دارایی نیست و صرفا نباید به واسطه آن تصمیم به خرید و فروش بگیرند؛ بلکه باید با تحلیل و ارزیابی شرکت‌ها در بازار فعالیت کنند. پارچینی با بیان اینکه پیش از این سهامداران تنها می‌توانستند پنج مظنه برتر را مشاهده کنند، افزود: اصلی‌ترین فایده این تصمیم منصفانه‌تر شدن شرایط بازار است؛ البته نباید فراموش کرد که همان پنج مظنه برتر می‌توانند بیشترین تاثیر را روی رفتار سهامداران داشته باشند. مدیر نظارت بر بورس‎های سازمان بورس و اوراق بهادار در بخش دیگری از اظهارات خود به خبر معافیت بازار پایه فرابورس از تعدیل دامنه نوسان پرداخت و در این باره توضیح داد: بازار پایه به دلیل ویژگی‌های ذاتی و محدودیت‌هایی که دارد طبیعی است که دامنه نوسان آن محدود باشد؛ این رویکرد در تمام کشورها مرسوم است که در بورس‌های غیرشفاف دامنه نوسان برای حفاظت از سرمایه‌گذاران خرد از رفتارهای هیجانی و رانت‌های اطلاعاتی محدودتر باشد. وی گفت: البته ممکن است در روند بررسی هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار تصمیمی در رابطه با تغییر دامنه نوسان بازار پایه فرابورس گرفته شود اما به طور حتم این اصلاحات نسبت به دیگر بورس‌ها کمتر خواهد بود. اما آرای کارشناسان بازار سرمایه در این باره متفاوت است.
احتمال ثبت سفارش کاذب
امیر سیدی کارشناس بازار سرمایه در این خصوص بیان کرد: بازار سرمایه در یک سال گذشته آنقدر وضعیت بدی داشت که به انواع مختلف، ناظر بازار تحت فشار قرار داشت تا فکری به حال بهبود وضعیت بازار سرمایه کند و بسیاری از طرح‌هایی که در این مدت به مرحله اجرا رسیده، از جمله افزایش عمق مظنه‌ها، از همین وضعیت نشأت می‌گیرد. وی افزود: در بورس سایر کشورهای دنیا، معامله‌گران عادی به اطلاعات مظنه به این شکل دسترسی ندارند؛ مگر آنکه برای دریافت اطلاعات، حق اشتراک پرداخت کنند. این فعال صنعت کارگزاری در گفت‌وگو با بورس‌نیوز تاکید کرد: به هرحال این امکان برای معامله‌گران در بازار سرمایه ما اتفاق خوبی است و البته افزایش عمق مظنه‌ها، امکانی فراتر از امکاناتی است که در بورس‌های دنیا به صورت رایگان در اختیار تمام معامله‌گران قرار می‌گیرد. سیدی افزود: قطعا با افزایش عمق مظنه‌ها، امکان ثبت سفارشات کاذب هم وجود دارد تا معامله‌گران بازار تحت تاثیر قرار گرفته و تحریک به خرید یا فروش شوند اما نکته اینجاست که در بازار سرمایه، «قیمت» متغیری است که در طول زمان به سمت ارزش همگرا می‌شود. این کارشناس بازار سرمایه اضافه کرد: بنابراین معتقدم برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای، دامنه مظنه موضوع بااهمیتی نخواهد بود؛ چرا که سرمایه‌گذارانی که بر مبنای تحلیل بنیادی اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند، معامله‌گر روزانه نیستند و دامنه مظنه مساله اصلی آنان نیست.
اهمیت افشای مظنه برای حرفه‌ای‌ها
وی تصریح کرد: دامنه مظنه برای معامله‌گران حرفه‌ای و پرریسک کاربرد دارند که از نوسان قیمت‌ها استفاده کرده و به صورت روزانه و کوتاه‌مدت اقدام به خرید و فروش و نوسان‌گیری می‌کنند. معتقدم ارائه این امکان به معامله‌گران، اشکالی برای بازار سرمایه ما ندارد و به هر حال با افزایش معاملات کوتاه‌مدت و هیجانی بازار سرمایه هم جذاب‌تر خواهد شد اما در مجموع افزایش عمق مظنه‌ها، اتفاق خیلی اثرگذاری نبوده و این موضوع در حدی که از آن صحبت می‌شود، حائز اهمیت نیست!
این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این سوال که «آیا با افزایش عمق مظنه‌ها، نیاز به افزایش حساسیت ناظران بازار هست یا نه؟» گفت: اگر قصد اجرای طرحی را در بازار سرمایه داریم، باید تبعات اجرای آن طرح را هم بپذیریم.
اگر قرار است اطلاعات بیشتری در اختیار فعالان بازار سرمایه قرار گرفته تا معاملات هیجانی آزادانه‌تری داشته باشند، محدودکردن معامله‌گران به سبب افزایش نظارت‌ها توجیه ندارد. سیدی اظهار کرد: به هرحال عارضه ثانویه افزایش عمق مظنه‌ها، احتمالا افزایش ثبت سفارش‌های کاذب خواهد بود؛ ولی تشدید نظارت‌ها راهکار مناسبی نیست و بهتر است یا اصلا چنین طرحی اجرا نشود و یا آنکه در صورت اجرای این طرح، اجازه دهیم بازار مسیر خود را طی کند. افزایش حجم معاملات کوتاه مدت نباید موجب ترس و نگرانی در بازار سرمایه شود و این اتفاق در بلندمدت تعیین‌کننده سمت و سوی قیمتی سهام نخواهد بود.
حذف رانت، عدالت و شفافیت معاملاتی
سیاوش وکیلی دیگر کارشناس بازار سرمایه نیز با اشاره به اینکه ارزیابی‌های صورت گرفته از مزایا ومعایب این اقدام حاکی از آن است که این اقدام بسیار مهم و حتی بی‌اغراق تصمیمی شجاعانه و انقلابی است، تاکید کرد: در دنیا بورس‌ها از طریق ارائه این اطلاعات درآمدزایی می‌کنند به این نحو که افراد برای دسترسی به این آمار و اطلاعات بایستی وجه پرداخت کنند. بنابراین عملا سازمان بورس به نوعی از این درآمد چشم‌پوشی کرده و آن را در اختیار عموم قرار داده است. وکیلی افزود: علاوه بر این سازمان بورس با این اقدام خود عدالت و شفافیت معاملاتی را فراهم کرده و بحث عدم تقارن اطلاعاتی بین معامله‌گر ایستگاه نامک، برخط گروهی و معامله‌گر عادی از بین رفته است. در چنین شرایطی انتظار بر این است که اعتماد سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه بیش از گذشته باشد و معاملات آنها نیز در مسیر درست‌تری قرار گیرد. وی در گفت‌و‌گو با تسنیم اظهار کرد: دسترسی کلیه معامله‌گران به عمق سفارشات باعث می‌شود که روند قیمتی و حجمی معاملات به طور شفاف برای همگان قابل رویت و پیش‌بینی باشد و در این شرایط سهامداران به آسانی قادر به تشخیص شرایط روانی بازار خواهند بود و در کل این اقدام باعث حذف تبعیض و رانت اطلاعاتی می‌شود و با دسترسی سهامداران حقیقی رانت اطلاعاتی بی‌معنی خواهد بود.
این کارشناس ارشد بازار سرمایه ادامه داد: البته بایستی متذکر شد که ممکن است برخی افراد فکر کنند که با ثبت سفارشات غیرواقعی بتوانند سایر سهامداران را ترغیب به خرید و فروش در نمادی بکنند، در حالی که به قول معاون محترم نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس آن چیزی که باید در خرید وفروش سهام مدنظر قرار گیرد بحث ارزندگی سهام شرکت‌هاست و بنابراین سهامداران باید از تصمیم‌های هیجانی و لحظه‌ای خودداری کنند. وی افزود: باید اذعان کرد در کنار اقدام قبلی صورت‌گرفته توسط سازمان بورس در خصوص تقویت نظارت هوشمند و سیستماتیک معاملات، افزایش عمق مظنه‌های معاملاتی منجر به تقویت سطح تحلیلگری و استفاده از روش‌های تحلیل بازار مانند تحلیل عمق بازار (market depth analysis) می‌شود و بازار به سمت کارایی بیشترحرکت می‌کند.