سایه‌روشن سهام جایزه

در فصل مجامع بحث سود تقسیمی سهام به صورت نقدی و به صورت سهام (سهام جایزه) داغ می‌شود. شاید لغت جایزه کمی تا قسمتی اغوا‌کننده باشد اما به هر حال «سهام جایزه»(Bonus Shares) سهامی هستند که شرکت‌ها به جای پرداخت سود تقسیمی نقدی آنها را منتشر می‌کنند. مثل سایر اشکال و روش‌های انتقال ثروت، این سیاست پرداخت سود تقسیمی مزایا و معایبی دارد. احمد یزدان‌پناه اقتصاددان در این یادداشت سعی کرده است نظرات شرکت‌های بورسی ناشر و سهامداران یا سرمایه‌گذاران را درباره موضوع بحث به طور کوتاه و گویا مطرح کند.
نقطه‌نظر سرمایه‌گذاران
چرا یک فرد به جای پولدار بودن به سرمایه‌دار شدن علاقه و رغبت نشان می‌دهد و به خرید و سرمایه‌گذاری در «سهام» یک شرکت در بورس اقدام می‌کند؟ می‌تواند دو دلیل داشته باشد؛ نخست اینکه سرمایه‌گذاری اغلب برای بلندمدت انجام می‌شود و لذا در کشور‌های صنعتی بیشتر برای ایام بازنشستگی‌ که فرد مصرف دارد، ولی توان درآمدزایی ندارد به کار می‌رود (درک پیام فردوسی بزرگ: مصیبت بود پیری و نیستی). دوم برای تولید درآمد سالیانه از طریق افزایش قیمت آن سهام (عایدی سرمایه) و دریافت سود تقسیمی به صورت نقدی و سهام. اولین هدف وقتی تحقق می‌یابد که شرکت از مدیریتی مناسب و متخصص و کارا بهره‌مند بوده و به خلق ارزش افزوده اقتصادی بپردازد. دومین هدف با توجه به محور بحث ما بستگی به سیاست‌های پرداخت سود تقسیمی شرکت دارد. یک شرکت که در مرحله رشد و توسعه خود است ممکن است از پرداخت سود تقسیمی نقدی خودداری کند و سود‌های فعالیت شرکت را برای سرمایه‌گذاری مجدد به کار گیرد. البته یک شرکت که از مرحله بلوغ سازمانی خود گذشته، همزمان می‌تواند سود نقدی منظم سالانه نیز پرداخت کند. ولی این دو نوع شرکت با «سیاست سود تقسیمی» متفاوت، یکی پرداخت‌کننده سود تقسیمی و دیگری که سود تقسیمی نمی‌پردازد، می‌توانند از طریق انتشار سهام جایزه سود تقسیمی خود را به صورت سهام بپردازند.
مزایای سهام جایزه از دیدگاه سرمایه‌گذاران
به گزارش ایبنا این اقتصاددان در ادامه یادداشت خود افزوده است: از مزایای سهام جایزه برای سرمایه‌گذاران می‌توان مواردی را برشمرد. به عنوان مثال سرمایه‌گذار نیازی نیست برای دریافت سهام جایزه مالیاتی بپردازد. این سهام به‌خصوص برای سرمایه‌گذارانی که به سرمایه‌گذاری بلندمدت در آن شرکت ایمان و باور دارند نافع و سودمند است.
نشر سهام اضافی و بیشتر و به‌کارگیری پول و وجوه نقد شرکت برای رشد کسب و کار آن باعث افزایش باور و اعتماد به کم و کیف فعالیت‌ها و عملیات آن شرکت می‌شود. اگر در آینده آن شرکت شروع به پرداخت سود تقسیمی نقدی کند، دریافتی سرمایه‌گذاران از آن محل بیشتر خواهد بود، چرا که با توزیع سهام جایزه طبق سیاست سود تقسیمی گذشته شرکت تعداد سهام در دست سهامداران شرکت مزبور بیشتر شده است.
عدم مزیت‌های سهام جایزه از دیدگاه سرمایه‌گذاران
این امکان وجود دارد که تمامی سرمایه‌گذاران و سهامداران برای دریافت سود تقسیمی خود به صورت سهم علاقه‌ای نشان ندهند، برخی از آنها می‌خواهند با پول نقد سود تقسیمی اهداف دیگری را محقق سازند و یا برای رفع نیاز‌هایی «پول لازم» باشند.
وقتی چنین سرمایه‌گذارانی سهام جایزه خود را به خاطر نیاز به وجه نقد می‌فروشند، سهام شرکت مزبور با افت و کاهش روبه‌رو می‌شود. (اینجا یکی از مصادیق کاربردی سیاست وثیقه‌گذاری سهام نزد بانک‌ها و دریافت وام از آن‌ها است که می‌تواند از مشکل گفته شده بکاهد یا آن را رفع کند.) سود تقسیمی به صورت سهم هیچ ثروت اضافی برای سهامداران در بر ندارد، زیرا قیمت آن سهم به طور نسبی به گونه‌ای به میزانی افت می‌کند تا ارزش سرمایه آن شرکت در بازار سهام در سطح همان اندازه قبلی آن حفظ و نگه داشته شود.
نقطه نظر شرکت‌ها
در طول عمر شرکت‌ها، سرمایه شرکت نیاز به تغییر پیدا می‌کند. در مرحله اولیه رشد، حفظ و نگهداری وجوه نقد بیشترین اولویت را برای شرکت دارد، در حالی که وقتی شرکت به بلوغ می‌رسد، جلب رضایت سهامداران در به دست آوردن سطح مطلوبی از بازده تقدم و اولویت شرکت می‌شود. یک شرکت برای دستیابی به اهداف خود وسایل و روش‌های گوناگونی روی میز دارد. یکی از آنها نوع پرداخت سود تقسیمی است. یک شرکت به اختیار خود یا تحت فشار‌های ناشی از محدودیت‌های وجه نقد سود تقسیمی خود را به صورت نقدی یا به صورت و بر پایه سهام می‌پردازد. هر کدام از این دو مزیت‌ها و معایبی دارند که در ادامه بدان‌ها اشاره می‌شود.
مزایای سهام جایزه از دیدگاه شرکت
نخست نشر سهام جایزه این امکان را برای شرکت مزبور فراهم می‌آورد تا پول نقد خود را برای سرمایه‌داری مجدد در کسب‌و‌کار خود حفظ و نگهداری کند. دوم این اقدام یک اثر سیگنالی و علامت‌دهی دارد و این پیام مثبت را به بازار مخابره می‌کند که شرکت به رشد بلندمدت خود اعتقاد و ایمان دارد. سوم برخی مواقع و موارد شرکت قادر نیست پول نقد برای توزیع سود تقسیمی خود بپردازد، و لذا نشر سهام جایزه تنها وسیله پاسخ‌دهی به خواسته‌های سهامداران در مورد سود تقسیمی است. چهارم اینکه افزایش تعداد سهام در دست مردم از انتشار سهام جایزه موجب افزایش مشارکت سرمایه‌گذاران کوچک‌تر در سهام آن شرکت می‌شود و این خود موجب بالا رفتن درجه نقدشوندگی سهام شرکت مزبور می‌شود. پنجم اینکه افزایش انتشار سهام تصور ذهنی سرمایه‌گذاران را نسبت به اندازه و وسعت شرکت بالا می‌برد که در ارزیابی آن‌ها نقش‌آفرین است.
معایب سهام جایزه از دیدگاه شرکت
انتشار سهام جایزه تعداد سهام در دست مردم شرکت را بالا می‌برد، و لذا موجب کاهش EPS یا «سود هر سهم» و «بازدهی سود تقسیمی نقدی» می‌شود. این امر می‌تواند بر تصور ذهنی از ارزش بازار آن شرکت اثر منفی بگذارد. شرکت ناشر هیچ وجه نقدی از نشر سهام جایزه دریافت نمی‌کند؛ بنابراین در نتیجه این هدیه از قدرت و توانایی شرکت در جمع‌آوری سرمایه برای خود از طریق انتشار سهام (رعایت اصل مالی، بین «بدهی» و «انتشار سهام») توسط سهام کاسته می‌شود. هزینه‌های اداری اجرای یک «طرح سهام جایزه» بیشتر از پرداخت سود تقسیمی به صورت نقد است. اگر شرکت به انتشار سهام جایزه ادامه دهد این هزینه در طول آن سال‌ها می‌تواند آهنگ رشد بیشتری به خود بگیرد.