سایه بحران جاسوسی بر روابط آمریکا و اتحادیه اروپا

سمیه حاتمی امین – همچنان در ترانزیت فرودگاه مسکو به سر می‌برد. ادوارد اسنودن از ۲۱ کشور جهان درخواست پناهندگی کرده تا از تعقیب قضایی در آمریکا بگریزد. در میان این ۲۱ کشور نام روسیه نیز به چشم می‌خورد اما به محض اینکه پوتین شرط ماندن اسنودن را عدم انجام فعالیت‌هایی که باعث ضربه زدن به منافع آمریکا می‌شود عنوان کرد، وی از درخواست پناهندگی در این کشور صرف نظر کرد. اسنودن، همکار پیشین سازمان آژانس امنیت ملی آمریکا و افشاگر شنودهای محرمانه این سازمان سکوت خود را شکسته و با انتشار بیانیه‌ای از طریق سایت افشاگر ویکی‌لیکس دست به دفاع از خود زده و همچنین از حامیان خود قدردانی کرده است.
وی بیش از همه آمریکا را به نقض حقوق بشر و بلوکه کردن تلاش‌هایش برای دریافت پناهندگی در کشوری ثالث متهم کرده است. اسنودن در بیانیه‌ خود همچنین باراک اوباما، رییس‌جمهور آمریکا را متهم کرد که با اعمال فشار بر کشورها مانع پذیرفته شدن درخواست پناهندگی وی می‌شود. وی در انتقاد خود تلویحا به تماس تلفنی اخیر جو بایدن، معاون ریاست‌جمهوری آمریکا با رافائل کورئا، رییس‌جمهور اکوادر اشاره می‌کند. اسنودن در بیانیه‌ای که از طریق ویکی‌لیکس منتشر کرده «از ابزار بد و کهنه تهاجمات سیاسی» سخن گفته است. اطلاعاتی که از جاسوسی دولت آمریکا از دفتر اتحادیه اروپا در این کشور نیز پرده برداشته و باعث تیره شدن روابط این اتحادیه و آمریکا طی چند روز اخیر شده است. این افشاگری‌ها در شرایطی باعث تیرگی روابط آمریکا و اتحادیه اروپا شده که دو طرف در آستانه مذاکره درخصوص «مشارکت تجارت و سرمایه گذاری فراآتلانتیک» هستند. این مذاکرات براساس برنامه باید هشتم ژوئن برگزار شوند و برای دو طرف از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند اما افشاگری‌های اخیر شرایط را به کل تغییر داده است.
ال پاییس، روزنامه اصلی سراسری اسپانیا نقل قول‌های چند نفر از مقامات دفاتر اتحادیه اروپا و خشم آنها از آنچه اخیرا رخ داده را منتشر کرد. ویویان ردینگ، کمیسر اروپایی برای «حقوق اساسی، عدالت و شهروندی» گفت: «شرکا جاسوسی هم را نمی‌کنند. اگر کوچک‌ترین تردیدی در مورد اینکه شرکای ما در حال جاسوسی از دفاتر مذاکره‌کنندگان ما هستند، وجود داشته باشد، نمی‌توانیم در مورد یک بازار بزرگ فراآتلانتیکی مذاکره کنیم». المار بروک، رییس کمیته خارجی پارلمان اروپا با تصریح این دیدگاه گفت: «این جاسوسی ابعادی به خود گرفته که من هرگز فکر نمی‌کردم در یک کشور دموکراتیک ممکن باشد. چطور می‌توانیم با ترس از اینکه مذاکراتمان از سوی دیگر افراد شنود می‌شود، باز هم این مذاکرات را آغاز کنیم؟» خشمی که ایجاد شده نه تنها این مذاکرات را تهدید می‌کند بلکه ابری تیره را بر فراز تمام روابط فراآتلانتیکی به وجود می‌آورد. سابین لتوسر اشنارنبرگر، وزیر عدالت آلمان می‌گوید: این واقعیت که «دوستان ما در آمریکا، اروپاییان را به‌عنوان دشمنان خود می‌بینند، فراتر از حد تصور است. » مارتین شولز، رییس پارلمان اروپا گفت که «اگر این مساله حقیقت داشته باشد، رسوایی بزرگی خواهد بود که تاثیر شدیدی بر روابط میان اتحادیه اروپا و آمریکا خواهد گذاشت.»
وی در رادیو فرانسه اضافه کرد: «من همواره اطمینان داشتم که دیکتاتوری‌ها و برخی سیستم‌های استبدادی به دنبال شنود مکالمات ما هستند اما چنین اقدامی امروز از سوی یک متحد، یک دوست شوک‌آور است.» کورین لسنس در لوموند نوشت که «فاصله فراآتلانتیکی بار دیگر گسترش می‌یابد. این جاسوسی الکترونیکی از اتحادیه اروپا توسط آژانس امنیت ملی آمریکا خشم عظیمی در اروپا ایجاد کرده و این در حالی است که آمریکایی‌ها سعی می‌کنند این واقعیت را کوچک جلوه دهند در حالی که خشم اروپاییان را درک می‌کنند. » وی در ادامه نوشت: «اسنودن در باز کردن دوباره زخم فراآتلانتیکی موفق بوده است. »
به گزارش رویترز، اسنودن در حال حاضر در یک مخمصه قانونی در محوطه ترانزیت فرودگاه مسکو گرفتار شده و نسبت به اینکه هر کدام از کشورهایی که به عنوان مقصد خود انتخاب کرده، یعنی اکوادور، ونزوئلا و کوبا او را بپذیرند، تردید دارد. این موجب شده که اسنودن دستخوش نیروهای ژئوپلتیکی فراتر از نیروی خود شود. اسنودن از زمانی که چند روز پیش به مسکو وارد شد در انظار عمومی ظاهر نشده است و بسیاری از جزییات درباره پیشنهادهای اسنودن به کشورهای مختلف و چگونگی پاسخ آنها به این پیشنهادات در پشت صحنه نامعلوم است.
اگر آن گونه که گمان برده می‌شود تا به حال سازمان‌های اطلاعاتی روسیه از اسنودن درباره اسناد محرمانه آمریکا که وی اعتراف به دزدیدن آنها از سازمان امنیت ملی آمریکا کرده بازجویی کرده باشند روسیه دیگر دلیل کافی برای تداوم میزبانی از اسنودن نخواهد داشت. دولت چپگرای اکوادور که در حال حاضر به جولیان آسانژ، بنیان‌گذار وب‌سایت ویکی‌لیکس پناهندگی اعطا کرده در حال بررسی درخواست پناهندگی اسنودن است هرچند که مقامات آن پیام‌هایی مختلف را فرستاده‌اند که نشان‌دهنده این است این فرآیند ممکن است برای چند هفته طول بکشد. با وجود تاکید ولادیمیر پوتین مبنی بر اینکه سازمان‌های اطلاعاتی روسیه با اسنودن همکاری نکرده‌اند یک منبع خبری امنیتی در روسیه گفت که آنها مطمئنا از اسنودن بازجویی کرده‌اند. منابع خبری امنیتی در آمریکا نیز گفتند: مقامات آمریکا در حال در نظر گرفتن فرضیه‌ بدترین اتفاق ممکن هستند مبنی بر اینکه همه اسناد محرمانه تحت تملک اسنودن به دست یک یا چند سازمان اطلاعاتی کشورهای رقیب رسیده باشد.
بدون کمک یک دولت حامی توانایی اسنودن برای سفر محدود خواهد بود. این وضعیت ناگوار توضیح می‌دهد که چرا پدر اسنودن روز جمعه گفت که مطمئن است اگر برخی شرایط فراهم شود اسنودن به کشورش برمی‌گردد. براساس نامه‌ای که وکیل پدر اسنودن به دادستان کل آمریکا نوشته این شرایط شامل عدم بازداشت اسنودن پیش از محاکمه، عدم دستور به ممنوعیت گزارش درباره این پرونده و اجازه به وی برای انتخاب محل محاکمه‌اش هستند.