سایه بی‌اعتمادی بر تجارت ال‌ان‌جی

چرا ایران در تولید ال‌ان‌جی عقب است؟ این یک سوژه نخ‌نماست. با این حال، وقتی خبرها نشان می‌دهد که همسایه‌ها با شتاب زیاد سرمایه خارجی جذب می‌کنند و با کار شبانه‌روزی حجم تولید خود را بالا می‌برند، یک افسوس بزرگ برجای می‌ماند که اگر در روزهای طلایی بازار گاز از این ذخایر استفاده نکردیم، آیا در آینده قادرخواهیم بود که این ذخایر را به دارایی تبدیل کنیم؟
حرف از استرالیا و آمریکا که جز بزرگ‌ترین صادرکنندگان ال‌ان‌جی در دنیا محسوب می‌شوند، نیست. همسایه جنوبی ما که در میدان مشترک گازی پارس‌جنوبی با ایران شریک است، حالا به بزرگ‌ترین صادرکننده ال‌ان‌جی تبدیل شده است. اگر تا قبل از تحولات سیاسی دنیا و جنگ روسیه با اوکراین قطر، ال‌ان‌جی خود را به کشورهای کره‌‌جنوبی، چین و هند صادر می‌کرد، حالا دیگر اروپا خواهان این محصول شده و شرکت‌های بزرگ اروپایی هم برای سرمایه‌گذاری در این کشور به صف شده‌اند.
شرکت قطر پترولیوم که بزرگ‌ترین شرکت تولیدکننده ال‌ان‌جی محسوب می‌شود هدف خود را در سال ۲۰۲۶، تولید سالانه ۱۱۰ میلیون تن ال‌ان‌جی اعلام کرده‌اند که رقمی بسیار بالا محسوب می‌شود. صنعت ال‌ان‌جی دارای مزایای بسیاری از جمله قیمت مناسب و کمترین آلایندگی است. از سویی مهم‌ترین بازار جدید ال‌ان‌جی استفاده از آن به عنوان سوخت وسایل حمل‌ونقل است. هرچند در این قطار ال‌ان‌جی که کشورها سوار بر آن می‌شوند، ایران جا مانده اما سوال این است که آیا هیچ راه‌حل دیگری وجود ندارد؟
کارشناسان می‌گویند، از آنجا که روابط سیاسی ایران با قطر و عمان مطلوب ارزیابی می‌شود و این کشورها در تلاش برای ایفای نقش میانجیگری بین ایران و آمریکا برای احیای برجام هستند، امکان استفاده از ظرفیت‌های آنها برای انتقال تکنولوژی صنعت ال‌ان‌جی وجود دارد.
هرچند تا صحبت از توسعه صنعت ال‌ان‌جی می‌شود، نخستین مانع نداشتن تکنولوژی ناشی از تحریم‌ها مطرح است، با این حال کارشناسان می‌گویند، اگر بتوان از کشورهای ثالث مثل قطر، عمان یا روسیه تکنولوژی توسعه ال‌ان‌جی را وارد کشور کرد، می‌توان آن را بومی‌سازی می‌کرد به شرط آنکه در اولویت سیاستگذاری توسعه صنعت نفت قرار بگیرد.
روی روسیه نمی‌توان حساب باز کرد
مرتضی بهروزی‌فر کارشناس انرژی درباره مهم‌ترین موانع توسعه صنعت ال‌ان‌جی در ایران به «جهان‌صنعت» می‌گوید: از مهم‌ترین مشکلات توسعه صنعت ال‌ان‌جی در ایران می‌توان به نبود تکنولوژی مناسب و روز اشاره کرد. حتی اگر سرمایه لازم و امکان اجرا را داشته باشیم ولی تا زمانی که تحت تحریم باشیم و شرکت‌های غربی نتوانند وارد پروژه بشوند عملا امکان برگزاری نیست زیرا قسمت عمده این تکنولوژی به لایسنس‌هایی نیاز دارد که در این زمینه وجود دارد که یا آمریکایی هستند یا اروپایی.
او اضافه می‌کند: در نهایت این لایسنس‌ها به آمریکا وصل است. اگر تحریم‌ها ادامه داشته باشد، امکان احداث واحد‌های ال‌ان‌جی وجود ندارد.
این کارشناس انرژی با اشاره به روابط ایران و روسیه و تحولات جدید بین‌المللی در حوزه انرژی می‌گوید: روسیه کشوری که تولید‌کننده ال‌ان‌جی است و به دنبال توسعه ال‌ان‌جی خود است، اگر تحریم‌های روسیه صفر شود، این کشور هم امکان توسعه این صنعت را نخواهد داشت، یعنی این تکنولوژی حتی در اختیار روسیه هم نیست. بنابراین نمی‌توان روی روسیه برای انتقال تکنولوژی ال‌ان‌جی حساب باز کرد.
این کارشناس حوزه انرژی درباره ورود ایران به بازار ال‌ان‌جی در صورت توافق برجام می‌گوید: ۴ تا ۵ سال طول می‌کشد تا ایران وارد این فضای تجاری شود و تا آن زمان در مورد بازارها نمی‌توان پیش‌بینی کرد، در نظر داشته باشیم اکنون بازار اروپا یک بازار خوب برای ایران چه از مسیر خط لوله و چه ال‌ان‌جی است زیرا اروپا در شرایط کنونی جنگ اوکراین نیاز دارد که با ایران روابط تجاری بیشتری داشته باشد.
وی تاکید کرد: وقتی گاز تبدیل به ال‌ان‌جی شود تمام بازار دنیا در اختیار ما خواهد بود، ولی خط لوله تنها محدود به مقصدی می‌شود که خط لوله احداث شده است، در این راستا یکی از بازارهای مهم ایران اروپا است که هم با خط لوله و هم ال‌ان‌جی امکان ورود داریم، به شرط اینکه مشکل تحریم‌ها حل شود، افزایش تولید داشته باشیم
به گفته بهروزی‌فر، اگر این مشکلات حل شود بازار اروپا یکی از بهترین بازارهای ایران است که می‌توانیم در نظر بگیریم چون هم بزرگ و هم پرقدرت است و هم از نظر امنیتی به نفع ایران است.
این کارشناس انرژی با تاکید بر اینکه قطر صاحب تکنولوژی نیست و شرکت‌های آمریکایی برای کشور قطر احداث کرده‌اند، می‌گوید: حتی اگر ما به قطر گاز بدهیم که تبدیل به ال‌ان‌جی کند در این صورت قطر برای خود رقیب به وجود می‌آورد. ما یک انتخابی به اسم عمان داشتیم. عمان از ظرفیت خود با توجه به اینکه حجم تولید گازش کم شده است، می‌توانیم از عمان برای حق‌العمل‌کاری استفاده کنیم. به این صورت که گاز را به عمان بدهیم که این کشور تبدیل به ال‌ان‌جی کند و ال‌ان‌جی تولید شده را به ما بدهد تا ما در بازار بفروشیم.
او با بیان اینکه برای ارتباط با عمان دو راه وجود دارد، تصریح کرد: یا از طریق آب‌های کم‌عمق که تکنولوژی آب‌های کم‌عمق را در اختیار داریم. که باید از آب‌های سرزمین امارات عبور کند. البته این راه به دلیل مشکلات موجود با امارات تقریبا بسیار سخت است و مسیر بعدی از آب‌های عمیق است که حدود ۹۰۰ متر عمق دارد.
بهروزی‌فر خاطرنشان کرد: در دنیا تعداد شرکت‌هایی که این راهکار را عملی کرده‌اند، بسیار محدود است. این شرکت‌ها عمدتا اروپایی یا آمریکایی هستند و تا زمانی که تحریم باشیم امکان احداث این خط لوله نیست. حتی در رابطه با عمان که یکسری تفاهم‌هایی اتفاق افتاد، تا زمانی که تحریم وجود داشته باشد امکان هیچ اقدامی وجود ندارد.
سرمایه‌گذاری واجب
محمدعلی خطیبی نماینده اسبق ایران در اوپک و کارشناس انرژی هم در این رابطه به «جهان‌صنعت» می‌گوید: با توجه به منابع غنی گازی که در ایران وجود دارد، عقل سالم می‌گوید باید صادرات گاز را جدی بگیریم. حتی در حال حاضر هم صادرکنندگان گاز به فعالیت خود ادامه می‌دهند. البته نباید به این نوع از صادرات فقط به صورت خط لوله فکر کرد ما باید به ال‌ان‌جی فکر کنیم، بلکه در حال حاضر تکنولوژی وجود دارد که می‌توان گاز را به صورت فرآورده صادر کرد.
او اضافه کرد: بدیهی است که به دلیل بلند‌مدت بودن قراردادهای گازی و همچنین ساخت هزاران کیلومتر خط لوله و زیرساخت، امکان تحریم آن وجود ندارد.
خطیبی با بیان اینکه صادرات گاز به اندازه‌ای مهم است که باید وزارت‌ گاز داشته ‌باشیم، تصریح کرد: ما اولین کشور دارنده ذخایر گازی جهان هستیم، حال آنکه متاسفانه سال‌ها در این مورد بی‌توجهی صورت گرفته است، حتی یک شرکت صادرات گاز هم که داشتیم اخیرا منحل شد. از سویی نمی‌توان منتظر سرمایه‌گذاری کشورهای خارجی ماند. باید از توان و منابع داخلی استفاده کرد و سرمایه‌گذاری‌ها را به ترتیب اولویت انجام داد.
این کارشناس انرژی خاطرنشان کرد: معتقدم اکنون که سرمایه‌گذار خارجی وجود ندارد، باید سرمایه‌گذار داخلی پروژه‌های نفتی را انجام دهد زیرا اگر بخواهیم در زمینه نفت در سطح بین‌المللی جایگاه خود را حفظ کنیم، باید صنعت نفت و گاز خود را به روز کرده و سرمایه‌گذاری‌های لازم را انجام بدهیم. در غیراین صورت جایگاه خود را از دست می‌دهیم.