سایه تهدید بر سر قلعه تاریخی الله‌وردی‌خان

جعفر رضایی- اخیرا کارزاری در فضای مجازی با عنوان «‌درخواست حفظ آثار تاریخی شهرستان بشاگرد» ایجاد شده است. این کارزار که تاکنون صدهانفر آن را امضا کرده‌اند، خواستار رسیدگی به وضعیت قلعه تاریخی و ثبت‌ملی‌شده الله‌وردی‌خان شده است. نویسنده کارزار مذکور در گفت‌و‌گو با «جهان‌صنعت» چالش‌های مرمتی و البته دست‌درازی‌های حفاران غیرمجاز را مهم‌ترین تهدیدات علیه بنای تاریخی و ثبت‌ملی‌شده قلعه بشاگرد عنوان کرده است.
نگاهی به اخبار منتشرشده در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که مشکل این قلعه تاریخی از سالیان قبل وجود داشته است و حتی دوسال قبل یکی از رسانه‌های محلی استان هرمزگان خبر از احتمال تخریب کامل این بنای تاریخی داده است؛ در این مقطع تامین نشدن اعتبار، علت مرمت نشدن این اثر تاریخی عنوان شده بود.
به تازگی اما رد پای سارقان میراث فرهنگی هم در قلعه الله‌وردی‌خان بشاگرد هرمزگان مشاهده شده است و آن‌طورکه در خبرها آمده است، عده‌ای سودجو با حفاری غیرمجاز به جان این بنای تاریخی باقیمانده از دوره قاجاریه افتاده‌اند و در نتیجه قلعه الله‌وردی‌خان با شرایط پرمخاطره‌ای مواجه شده و مشخص است که نیاز به تامین بودجه، مرمت و حفاظت موثرتری دارد.
حفاری غیرمجاز در قلعه
یکی از چالش‌های همیشگی آثار تاریخی از جمله قلعه‌ها، حفاظت از آنها در برابر حفاران غیرمجاز و سوداگران گنج و دفینه است. به هر روی ایران سرزمینی پهناور و با ریشه‌های تاریخی و تمدنی عمیق است و در هر گوشه کشور اثری تاریخی باقی مانده و همین امر تامین هزینه‌های حفاظت از تمام آثار را مشکل می‌کند. طبیعی است که قلعه بشاگرد هم به عنوان اثری تاریخی همواره با خطر دست‌درازی گنج‌یابان و سوداگران گنج مواجه باشد و در همین راستا اخیرا هم شاهد حفاری غیرمجاز در این قلعه بوده‌ایم.
حسن باقری، رییس شورای اسلامی بشاگرد، درخصوص ارزیابی از خسارات واردشده به قلعه الله‌وردی‌خان به سبب حفاری غیر‌مجاز، گفت: به‌علت نبود اداره یا نمایندگی میراث فرهنگی در شهرستان بشاگرد و همچنین گشت حفاظت از آثار تاریخی هنوز ابعاد دستبرد و خسارات به این قلعه تاریخی ارزیابی نشده است.
وی اظهار کرد: سارقانِ آثار تاریخی در نبود مرکزی برای حفاظت از این آثار هر از چندی اقدام به حفاری و تخریب قبرستان‌های قدیمی در این شهرستان می‌کنند. رییس شورای اسلامی بشاگرد گفت: قلعه الله‌وردی‌خان سال‌۱۳۸۶ در فهرست آثار ملی ثبت شد و اکنون به علت مرمت‌نشدن، در خطر تخریب است. در این رابطه سپهر زارعی، معاون میراث‌ فرهنگی اداره‌کل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی هرمزگان نیز ضمن تایید حفاری غیرمجاز قلعه الله‌وردی‌خان بشاگرد، گفت: در پی انجام اقدامات تامینی و بازدید میدانی، یک مورد حفاری غیرمجاز پیرامون قلعه گوهران بشاگرد شناسایی شد که هم‌اکنون برای حفاران غیرمجاز این اثر تاریخی پرونده قضایی تشکیل‌ شده است.
وی با اشاره به اینکه طبق بررسی‌های انجام‌شده در این حفاری غیرمجاز، آسیبی به قلعه وارد نشده است، اظهار کرد: حفاری در محوطه باستانی انجام‌ نشده و لایه‌های فرهنگی نیز آسیب‌ ندیده است و خوشبختانه عاملان حفاری به اشیای فرهنگی نیز دست نیافته‌اند.
زارعی با اشاره به اینکه براساس ماده‌ واحده ۵۶۲ قانون مجازات اسلامی هرگونه حفاری و کاوش به‌ قصد به دست آوردن اموال تاریخی و فرهنگی ممنوع بوده است، تصریح کرد: بر همین اساس، مرتکب به حبس ۶‌ماه تا سه سال و ضبط اموال و اشیای کشف‌‌شده و پرداخت خسارت وارد به آثار تاریخی محکوم خواهد شد.
معاون میراث‌فرهنگی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی هرمزگان عنوان کرد: به همین منظور پرونده قضایی تشکیل ‌شده و موضوع برای اقدامات بعدی قضایی در دست پیگیری است.
وضعیت مرمتی قلعه الله‌وردی‌خانه
آن‌طورکه از صحبت‌های رییس شورای اسلامی بشاگرد برمی‌آید این قلعه به علت مرمت نشدن، با خطر تخریب مواجه است.
زارعی، معاون میراث فرهنگی بشاگرد با بیان اینکه به‌دلیل کمبود اعتبارات در حوزه مرمت، این بنا در سال‌های اخیر مرمت نشده است، گفت: برای مرمت این بنای تاریخی از محل اعتبارات ملی و استانی درخواست تامین اعتبار شده که تاکنون اعتباری برای این بنا تخصیص داده نشده است و امیدواریم باتوجه به تشکیل انجمن خیران میراث‌ فرهنگی استان هرمزگان، بتوانیم برای مرمت این اثر تاریخی تامین منابع کنیم.
این مقام مسوول با اشاره به اینکه در استان هرمزگان بیش از یک‌هزار اثر تاریخی شناسایی‌شده وجود دارد که ۳۰۸ اثر غیرمنقول در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است، افزود: باتوجه به قرارگیری آثار در مکان‌های دورافتاده و سخت‌گذر و همچنین به علت کمبود نیروی انسانی، امکان نظارت بر همه آثار تاریخی نیست. زارعی افزود: در همین راستا با تشکیل انجمن‌های میراث‌فرهنگی در شهرستان‌ها به ریاست فرمانداران این موضوع در دست پیگیری است.
اهمیت قلعه الله‌وردی‌خان
قلعه الله‌وردی‌خان در شهر گوهران و در ۲۰کیلومتری مرکز شهرستان بشاگرد شهر سردشت قرار دارد؛ درواقع شهر گوهران دارای آثار تاریخی بسیاری است که قلعه الله‌وردی‌خان یکی از این بناهای فاخر تاریخی آن محسوب می‌شود.
قلعه تاریخی الله‌وردی‌خان به همراه سایر بناهای تاریخی شهر گوهران در سال‌۱۳۸۶ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است و این مساله به خوبی گواه اهمیت این اثر تاریخی است.
از سوی دیگر باتوجه به اینکه بشاگرد یکی از شهرهای شرقی و کمتر شناخته‌شده استان هرمزگان است، وجود این قلعه و در یک نگاه کلی‌تر شهر تاریخی گوهران، می‌تواند ظرفیتی بی‌بدیل جهت توسعه گردشگری و اقتصادی در این شهرستان باشد. باتوجه به اهمیت مضاعف جاذبه‌های تاریخی بشاگرد برای اقتصاد این شهرستان، انتظار می‌رود که زمینه لازم برای توسعه گردشگری شهرستان بشاگرد که بیش از ۲۸۶‌روستا را درخود جای داده است و پتانسیل بالایی برای ایجاد بومگردی دارد، فراهم شود.
جذب سرمایه‌گذار، ایجاد اقامتگاه‌های بومگردی، ساخت تاسیسات گردشگری و اقامتی و توسعه حمل‌ونقل می‌تواند از جمله دستاوردهایی باشد که در صورت مرمت و حفاظت موثر از آثار تاریخی شهرستان و معرفی این آثار در ابعاد داخلی و بین‌المللی شکل بگیرد.
به هر روی باید در نظر داشت که رونق گردشگری در منطقه‌ای محروم نظیر بشاگرد می‌تواند باعث توسعه و تحرک اقتصادی در این منطقه شود چرا که گردشگرانی که از آن بازدید می‌کنند، برای تامین اقامت، غذا و نوشیدنی، حمل‌ونقل، خرید سوغات و… هزینه کرده و در نتیجه بستر رونق اقتصادی، اشتغالزایی و سرزندگی اقتصادی و اجتماعی در این مقصد آتی گردشگری مهیا می‌شود.