سایه سنگین نا امنی بر سر نشر

ثمین مهاجرانی – یک روز خبر لغو امتیاز نشر چشمه، روز دیگر خبر بررسی صلاحیت دوباره تمام مدیران انتشاراتی‌ها و ردصلاحیت آنها؛ خبرهای این روزهای دنیای ادبیات و ناشران حول این موضوعات می‌چرخد‌. خبرهایی که برای اهالی ادبیات و مخاطبان آنها خبرهای خوبی نیست و هر روز نگرانی‌ها و دغدغه‌های تازه‌ای را برای آنها به وجود می‌آورد‌. بعد از لغو امتیاز نشر چشمه خبر رسید که مسوولان وزارت ارشاد می‌خواهند یک‌بار دیگر صلاحیت مدیران انتشاراتی‌ها را بررسی کنند؛ اتفاقی که برای انتشاراتی‌ها عجیب بود چون خیلی از آنها چند ماه پیش مجوزشان را تمدید کرده بودند و فکر نمی‌کردند با بررسی مجدد و زودتر از موعد روبه‌رو شوند اما این ماجرا برای یکی از انتشاراتی‌های باسابقه پیش آمد و در حالی که پیش از این مجوز خود را تمدید کرده بود، صلاحیت مدیریت آن بعد از ۲۶ سال فعالیت رد شد تا انتشاراتی‌ها باور کنند قرار نیست بعد از تمدید مجوز هم نفس راحتی بکشند و به کارهای معمول خود برسند‌.
تمدید مجوز
شهبانو بیژن‌زاده، مدیر انتشارات علوم دانشگاهی که کتاب‌های فنی و مهندسی منتشر می‌کند، در حالی که ماه‌های آخر سال ۹۰ اقدام به تمدید مجوز این انتشارات کرده بود، با بررسی دوباره وزارت ارشاد ردصلاحیت شد و این به آن معناست که این انتشارات باید مدیر جدیدی برای خود تعیین کند‌.
اما بعد از اعلام این خبر مدیر اجرایی انتشارات علوم دانشگاهی گفت‌وگویی با فارس انجام داد و در آن یادآور شد که این حکم به‌طور شفاهی به آنها ابلاغ شده و توضیح داد: آنچه وزارت ارشاد اعلام کرده این است که طبق استعلام از مراجع ذی‌ربط، صلاحیت شهبانو بیژن‌زاده رد شده است‌ البته هنوز مدیر جدید برای انتشارات معرفی نکرده‌ایم اما درصدد این مهم هستیم و البته درخواست ملاقات با سیدمحمد حسینی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی داریم تا شاید گشایشی حاصل شود‌. بعد از ردصلاحیت بیژن‌زاده بود که مشاور اجرایی معاونت فرهنگی وزارت ارشاد گفت‌وگویی کرد و در آن خبر داد که در حال حاضر اعلام شده باید پرونده تمامی مسوولان انتشارات دارای استعلام باشد از این‌رو پس از استعلام ممکن است دستگاه‌های مربوطه برخی افراد را دارای صلاحیت ندانند‌ البته داریوش رضوانی اعلام نکرده این تصمیم به چه دلیلی گرفته شده، طبق کدام قانون و ماده‌ تازه اجرا می‌شود و دستگاه‌های مربوطه که باید درباره صلاحیت‌های یک ناشر اظهارنظر کنند دقیقا کدام دستگاه‌ها هستند‌. اما فردای این گفت‌وگوی کوتاه با فارس خبر ردصلاحیت مدیر انتشارات «کتاب روشن» هم رسید و موضوع را بیش از قبل برای اهالی نشر نگران‌کننده کرد‌.
معیار بررسی صلاحیت ناشران چیست؟
هرچند رضوانی در همان مصاحبه گفته بود که استعلام از مدیران نشر از سوی دستگاه‌های مرتبط انجام می‌شود و چنانچه مواردی وجود داشته باشد از سوی همان دستگاه‌ها به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام می‌شود‌ اما درباره «موارد» مورد اشاره در حرف‌هایش توضیح بیشتری نداد و موضوع را از ابهام خارج نکرد‌. یوسف علیخانی، مدیر نشر آموت به خبر ردصلاحیت مدیر کتاب روشن اشاره می‌کند؛ انتشاراتی که بعد از شش ماه انتظار برای تمدید مجوز و پاسخ نگرفتن با حکم رد صلاحیت مدیریت روبه‌رو شد‌. علیخانی می‌گوید: خبر ردصلاحیت مدیر کتاب روشن را شنیده‌ام‌. من حدود سه ماه پیش پروانه آموت را تا چهار سال آینده تمدید کردم برای همین گمان نکنم این اتفاق شامل حال ما شود‌.
هرچند هیچ اتفاقی در این اوضاع بعید نیست‌ اما فکر می‌کنم این اقدام از نظر قانونی مشکل داشته باشد چون ما وقتی برای تمدید مجوز اقدام می‌کنیم، پروسه‌ای طی می‌شود و بعد از تمدید مجوز، قانونا نباید امکان برگشتن و تجدیدنظر باشد‌ اما یکی دیگر از ناشران که نخواست نامی از او برده شود درباره این می‌گوید که بررسی صلاحیت‌ها بیشتر شامل حال انتشاراتی‌هایی می‌شود که مجوز موقت دارند و ادامه می‌دهد: ربطی به قدیمی یا جدید بودن انتشارات ندارد‌. این روزها به خیلی از انتشاراتی‌هایی که مجوز موقت دارند، سخت می‌گذرد و اتفاقاتی از این دست برایشان رخ می‌دهد اما باز هم با توجه به ناامنی حوزه نشر، بعید نیست سراغ ناشرهایی که مجوز دایم دارند هم بیایند‌. در واقع هیچ تضمینی برای امنیت ناشرها وجود ندارد و با توجه به اینکه کسی از آنها حمایت نمی‌کند، روزگار سختی را می‌گذرانند‌.
در این وضعیت که ناشرها با نگرانی به آینده فعالیت خود نگاه می‌کنند، مسوولان وزارت ارشاد از یک طرف درباره جزییات ماجرا حرفی نمی‌زنند و اتحادیه ناشران هم موضع‌گیری روشنی در برابر این اتفاقات نمی‌کند و باز هم تنها ناشران و مخاطبان نشر هستند که با نگرانی به آینده صنعت نشر نگاه می‌کنند‌.