سایه فشار سیاسی بر بازارهای جهانی

گروه بورس- فروردین ۱۴۰۴ برای اقتصاد جهانی ماهی پرتنش و سرنوشت‌ساز بود. از بازگشت سیاست‌های حمایتی تهاجمی در آمریکا تا تشدید مجدد جنگ تجاری با چین، همه ‌چیز حکایت از ورود اقتصاد جهان به مرحله‌ای تازه از بی‌ثباتی داشت. بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، تنها چند روز پس از آغاز رسمی فعالیت دولت جدید، با اعمال تعرفه‌های سنگین و تاریخی بر واردات، نقطه شروعی برای تغییر معادلات جهانی بود. او دوم آوریل را «روز آزادی» نامید و در همان روز اعلام تعرفه‌های بی‌سابقه، موجب سقوط ناگهانی ۱۰‌درصدی شاخص 500 S&P شد؛ رخدادی که به‌ سرعت اثر خود را بر بازارهای جهانی نشان داد. در ادامه، افزایش تعرفه‌های وارداتی آمریکا تا سطح ۱۴۵‌درصد بر کالاهای چینی و واکنش متقابل پکن با اعمال تعرفه‌های ۱۲۵درصدی، زمینه‌ساز بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران و افزایش ریسک رکود جهانی شد. در این فضای پرتنش، فدرال‌رزرو آمریکا با اعلام حفظ نرخ بهره در ۲۷فروردین، ترجیح داد در برابر فشارهای سیاسی و نوسانات تورمی موضعی محتاطانه اتخاذ کند؛ تصمیمی که بر بازار اوراق بدهی و انتظارات نرخ بهره تاثیر محسوسی گذاشت. در سوی دیگر، اقتصاد چین با رشد 4/‏5‌درصدی در تولید ناخالص داخلی سه‌ماهه اول سال ۲۰۲۵، از پیش‌بینی‌ها فراتر رفت؛ هرچند آینده این روند به‌ دلیل کاهش سفارش‌های خارجی و تداوم تنش‌های تجاری همچنان مبهم باقی مانده است. هشدارهای صندوق بین‌المللی پول و شاخص‌های پیش‌نگر آمریکا نیز نشانه‌هایی از سایه سنگین رکود بر اقتصاد جهانی را منعکس کردند.
رکوردشکنی تاریخی طلا در پی تشدید ریسک‌های جهانی
در ادامه روند صعودی طلا که از سال ۲۰۲۴ میلادی آغاز شده بود، قیمت این فلز گرانبها در ابتدای سال ۲۰۲۵ نیز با قدرت به رشد خود ادامه داد و فروردین ۱۴۰۴ یکی از درخشان‌ترین ماه‌ها برای این بازار محسوب شد. عوامل اقتصادی، سیاسی و ژئوپلیتیکی همچنان محرک‌های اصلی این روند بودند و توجه سرمایه‌گذاران جهانی را بیش از گذشته به سوی طلا جلب کردند. در فروردین ماه، قیمت هر اونس طلا با عبور از مرز 3300دلار، به رکورد تاریخی 3328دلار رسید. این در حالی بود که در پایان اسفند سال گذشته، قیمت هر اونس طلا 3045دلار بود، بنابراین طلا در این مدت رشد قابل ‌توجه 3/‏9‌درصدی را تجربه کرد. نگاهی به روند شش‌ماهه اخیر نیز از افزایش بیش از ۲۲‌درصدی قیمت حکایت دارد و در مقایسه با فروردین ۱۴۰۳، بهای طلا بیش از ۳۹‌درصد رشد کرده است. این جهش قیمتی در درجه اول تحت ‌تاثیر چند عامل کلیدی رخ داده است؛ تداوم خریدهای سنگین بانک‌های مرکزی جهان، کاهش ارزش شاخص دلار آمریکا، نگرانی‌ها از رکود در اقتصادهای بزرگ و استمرار سیاست‌های پولی انبساطی در بسیاری از کشورها. طبق آخرین گزارش شورای جهانی طلا، تقاضای جهانی برای طلا در سال ۲۰۲۴ به رکورد تاریخی 4974تن رسیده و این روند در سه‌ماهه نخست سال ۲۰۲۵ نیز ادامه داشته است. بانک‌های مرکزی برای سومین سال پیاپی بیش از 1000تن طلا خریداری کرده‌اند؛ کشورهایی چون چین، ترکیه و لهستان در صف اول این خریدها قرار داشتند. در سطح ژئوپلیتیکی نیز افزایش تنش میان آمریکا و چین، به‌ویژه پس از اعمال تعرفه‌های جدید واشنگتن بر واردات فناوری‌های پیشرفته چینی، بر نااطمینانی‌ها افزوده و بازار را به سمت دارایی‌های امن مانند طلا سوق داده است. در همین حال، فدرال‌رزرو با اجرای سومین مرحله کاهش نرخ بهره در ابتدای سال ۲۰۲۵، به کاهش هزینه فرصت نگهداری طلا دامن زد؛ همزمان با تضعیف ارزش دلار، این اقدام بستر رشد بیشتر قیمت طلا را فراهم کرد. براساس دیدگاه غالب تحلیلگران، با توجه به تداوم شرایط بنیادی مساعد، روند صعودی قیمت طلا در سال جاری نیز ادامه خواهد داشت، مگر آنکه شوک‌های پیش‌بینی‌نشده اقتصادی یا سیاسی به‌طور بنیادین چشم‌انداز بازار را تغییر دهد.
افت قیمت نفت در سایه عرضه بالا و تقاضای ضعیف
بازار جهانی نفت در فروردین‌ماه ۱۴۰۴ همچنان تحت تاثیر مجموعه‌ای از عوامل ژئوپلیتیکی، تغییرات سمت عرضه و تقاضا و تحولات کلان اقتصادی قرار داشت. با این حال، روند کلی بازار از تداوم فشارهای نزولی بر قیمت‌ها حکایت دارد. در پایان این ماه، قیمت نفت خام سبد اوپک به 1/‏68دلار در هر بشکه رسید که نسبت به قیمت 1/‏73دلاری پایان اسفندماه، کاهشی معادل 9/‏6 درصد را نشان می‌دهد. نفت خام برنت نیز با افت 9/‏5درصدی، به ۶۸دلار رسید و نفت خام وست تگزاس اینترمدیت با ثبت کاهش سنگین‌تر 6/‏9درصدی، به ۶۲دلار در هر بشکه معامله شد. بررسی روندهای میان‌مدت نیز کاهش قابل‌ توجه قیمت‌ها را تایید می‌کند. در شش‌ماهه گذشته، بهای نفت اوپک حدود ۷درصد، نفت برنت 2/‏8‌درصد و نفت خام وست تگزاس بیش از ۱۳‌درصد افت داشته‌اند. در مقایسه با فروردین سال ۱۴۰۳، این کاهش‌ها شدیدتر نیز بوده و در محدوده‌ای بین ۲۲ تا ۲۶‌درصد برای انواع شاخص‌های نفتی ثبت شده است. عوامل متعددی در این افت نقش داشته‌اند. رشد مداوم تولید نفت شیل در آمریکا، افزایش عرضه از سوی تولیدکنندگان جدیدی چون برزیل و گویان و همچنین کاهش محسوس تقاضا در اقتصادهای بزرگی مانند چین، از دلایل اصلی فشار نزولی بر قیمت‌ها محسوب می‌شوند. فضای متشنج تجاری میان ایالات متحده و چین نیز بر این فشارها افزوده است؛ به‌ویژه با افزایش احتمال اعمال تعرفه‌های جدید بر کالاهای مرتبط با انرژی که بر چشم‌انداز بازار سایه افکنده است. تحلیلگران بر این باورند تا زمانی که عرضه بالا و ضعف تقاضا ادامه داشته باشد، فشار بر قیمت‌ها در ماه‌های پیش‌رو نیز پابرجا خواهد ماند. تنها سناریوهایی نظیر تصمیمات غیرمنتظره برای کاهش تولید از سوی ائتلاف اوپک پلاس یا وقوع بحران‌های ژئوپلیتیکی جدید می‌توانند به‌عنوان شوک مثبت، مانع ادامه این روند شوند. با توجه به نقش تعیین‌کننده نفت در اقتصاد جهانی، تغییرات قیمت آن نه‌تنها بازارهای مالی، بلکه نرخ ارز و بسیاری از متغیرهای کلان اقتصادی را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. از این ‌رو تحلیلگران و سرمایه‌گذاران جهانی به‌صورت مداوم روند قیمتی نفت را رصد می‌کنند تا تاثیر آن را بر صنایع مختلف و تصمیمات سرمایه‌گذاری خود درک و پیش‌بینی کنند.
ثبات نسبی در بازار جهانی گاز پس از نوسانات شدید زمستانی
قیمت گاز طبیعی در فروردین‌ماه ۱۴۰۴ در حالی با ثبات نسبی همراه شد که بازار این حامل انرژی تحت تاثیر مجموعه‌ای از عوامل اقلیمی، تولیدی و اقتصادی قرار داشت. اگرچه شوک‌های شدید قیمتی ماه‌های قبل به‌ویژه در اسفند، ناشی از موج سرمای بی‌سابقه در آمریکا، نوسانات بالایی را به بازار تحمیل کرده بود اما با شروع بهار و بازگشت شرایط آب‌و‌هوایی به وضعیت معتدل، فاز جدیدی از آرامش در بازار گاز شکل گرفت.