سایه و روشن هلدینگ صنایع‌دستی

نادر نینوایی- مدتی است که موضوع ایجاد هلدینگ صنایع‌دستی از سوی معاونت صنایع‌دستی پیگیری می‌شود.
خردادماه امسال معاون صنایع‌دستی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی از راه‌اندازی هلدینگ صنایع‌دستی خبر داد و گفت: تصمیم داریم با راه‌اندازی این هلدینگ به عنوان نهاد سیاستگذاری دولتی به بخش خصوصی اعتماد کنیم. در واقع به نظر می‌رسد تلاش بر این است که با ایجاد هلدینگ صنایع‌دستی، زمینه برای کمک به فروش و بازاریابی بهتر صنایع‌دستی در ابعاد داخلی و خارجی فراهم شود.
از سوی دیگر در صورت شکل‌گیری این هلدینگ، مسوولان حوزه صنایع‌دستی امیدوار هستند مشکل سنتی موجود در زمینه تامین مواد اولیه ارزان برای تولیدکنندگان خرد مرتفع شود.
با وجود تمام مزایایی که درخصوص ایجاد هلدینگ صنایع‌دستی از سوی بخش دولتی مطرح شده است، اما آن‌طور که یکی فعالان صنایع‌دستی به «جهان‌صنعت» گفته: «اگر نگاه غیرغرض‌ورزانه و استفاده از حداکثر مشارکت در ساختار هلدینگ دیده نشود، این موضوع نمی‌تواند به نتیجه اثربخشی برسد.»
لزوم شکل‌گیری نگاه بی‌طرفانه
برای آنکه هلدینگ صنایع‌دستی به ثمر بنشیند و با استقبال فعالان صنایع‌دستی و اتحادیه‌ها و انجمن‌های فعال در سراسر کشور مواجه شود، لازم است نگاهی بی‌طرفانه برای جذب همه فعالان و هنرمندان وجود داشته باشد.
خاطره استادرضایی- عضو هیات‌مدیره اتحادیه صنایع‌دستی استان تهران- در پاسخ به این پرسش که ایجاد هلدینگ صنایع‌دستی می‌تواند چه تاثیری بر حل مشکلات این حوزه داشته باشد، به «جهان‌صنعت» گفت: به نظرم هلدینگ صنایع‌دستی بدون در نظر گرفتن پیش‌نیازهایی نمی‌تواند مشکلات حوزه صنایع‌دستی را پوشش دهد. در مقطعی از سوی اتحادیه صنایع‌دستی استان تهران به وزارتخانه راهکار ارائه دادیم و گفتیم برای حل مشکل مواد اولیه باید از طریق تعاونی‌های تامین نیاز صنایع‌دستی اقدام کرد و به نظرم می‌شد از طریق تعاونی مساله مواد اولیه را پوشش داد.
وی ضمن اشاره به چالش‌هایی که منجر به انتخاب نام هلدینگ شده، گفت: مساله اینجاست که قرار بود یک جامعه صنایع‌دستی در کشور ایجاد کنند. کلمه هلدینگ بعد از آنکه جامعه صنایع‌دستی از نظر اساسنامه تشکیل شد با اعتراض بخش‌های دیگر مواجه گردید که مورد استفاده قرار گرفت. به نظرم قصد داشتند به صورت سریع‌السیر در زمان دولت سیزدهم قضیه را جمع کنند.
عضو هیات‌مدیره اتحادیه صنایع‌دستی استان تهران افزود: هلدینگ قاعده دارد. اگر ساختار دولتی و به صورت تحکمی بخواهد این موضوع را رقم بزند روال مثل قبل بوده و نتیجه‌بخش نخواهد بود. در سه دهه گذشته شرکت‌های بازرگانی صنایع‌دستی وجود داشتند که تجمیع شدند و قاعده فروش و بازرگانی و توسعه صنایع‌دستی از آن به بعد دچار اشکال شد.
استاد رضایی ادامه داد: اگر واقعا از تمام فعالان صنایع‌دستی در هلدینگ استفاده کنند و غرض‌ورزی خاصی وجود نداشته باشد، ایجاد هلدینگ می‌تواند نتیجه‌بخش باشد. مشکل اینجاست که دوستان از بعد و نگاه دولتی و به حالت فرمایشی به موضوع نگاه می‌کنند و سایر الگوها را زیر سوال می‌برند.
این فعال حوزه صنایع‌دستی خاطرنشان کرد: هلدینگ تعریف مشخصی دارد و باید برای آن هم‌افزایی از سوی همه گروه‌ها انجام شود. به نظرم هلدینگ باید ساختار ملی و با قابلیت تعامل بین‌المللی داشته باشد. معتقدم اگر نگاه هم‌افزایی و روحیه مثبت جذب تمام فعالان صنایع‌دستی در میان نباشد هر عنوانی از هلدینگ تا هر عنوان حقوقی دیگری که رویش بگذارند، به مشکل می‌خورد. در نهایت باید بگویم تاکنون از سوی هلدینگ صنایع‌دستی با تعاونی‌های صنایع‌دستی هیچ‌گونه تعاملی اتفاق نیفتاده است.
صنایع‌دستی نیازمند ساختاری نیرومند و تعاملی
صنایع‌دستی ایران امروز با مشکلات عدیده‌ای در حوزه تامین مواد اولیه، عرضه، فروش و صادرات روبه‌رو است. برای حل این مشکلات بی‌شک ایجاد ساختاری نیرومند که بتواند مسائل و مشکلات حوزه را مرتفع کند، امری ضروری است. یکی از مشکلات ریشه‌دار صنایع‌دستی بحث تامین مواد اولیه ارزان و در دسترس است. برخی از مواد اولیه در یک سال اخیر به سبب جهش نرخ ارز با افزایش قیمت ناگهانی مواجه شده‌اند که مس یکی از آنهاست.
در حوزه مواد اولیه وارداتی نیز همواره چالش‌هایی وجود داشته است و برای مثال تامین پشم مرینوس برای فعالان صنایع‌دستی امری چالش‌برانگیز است.
افزون بر چالش‌های موجود در زمینه تامین مواد اولیه، عرضه و فروش صنایع‌دستی نیز با چالش‌هایی روبه‌رو است. اگرچه در گذشته دولت ساختاری یکپارچه برای فروش صنایع‌دستی هنرمندان داشت، اما امروز به دلیل ممانعت‌های قانونی و اصل خصوصی‌سازی امکان قانونی ورود به عرصه فروش برای دولت وجود ندارد و در این شرایط دولت فقط امکان بازی کردن نقش تسهیل‌گری را دارد و همه چیز را به بخش خصوصی واگذار کرده است.
در زمینه صادرات هم اگرچه وزارتخانه کمک‌هایی را به هنرمندان برای حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی می‌کند، اما انجام نگرفتن پژوهش و تحقیق پیش از اعزام هنرمندان به نمایشگاه‌های بین‌المللی موجب شده که حضور هنرمندان و تولیدکنندگان ایرانی در نمایشگاه‌های بین‌المللی آورده اثربخشی نداشته باشد.
برندسازی و بسته‌بندی مناسب هم از دیگر چالش‌های صنایع‌دستی کشور هستند که اگر دولت در قالب سازمان یا نهادی مشخص بتواند درخصوص آن برنامه‌ریزی داشته باشد، می‌تواند تا حدود زیادی به شناخته شدن و درآمدزایی در حوزه صنایع‌دستی کمک کند. باتوجه به مجموع مشکلات موجود، ایجاد هلدینگ در صورت رعایت الزامات قانونی و تحقق مشارکت و هم‌اندیشی با تمام بخش‌ها و فعالان صنایع‌دستی، می‌تواند امری مثبت باشد. روند فعلی و کم‌توجهی به اتحادیه‌های تخصصی حوزه صنایع‌دستی، اما نشان از آن دارد که لااقل تا این لحظه به تعامل مثبت با بخش خصوصی توجه کافی نشده است.
انتظار می‌رود مدیران معاونت صنایع‌دستی و دست‌اندرکاران هلدینگ، ضمن درک مشکلات هنرهای سنتی شرایطی مناسب برای استفاده حداکثری از مشورت‌های فعالان این هنر-صنعت ایجاد کنند. طبیعتا با یک هم‌افزایی و تعامل مثبت بین بخش دولتی و خصوصی زمینه برای بهره‌مندی هنرمندان و تولیدکنندگان از هلدینگ یا هر ساختار قانونی جامع دیگر فراهم خواهد شد.