ستارگان خاموش

گروه فرهنگ و هنر- سال۱۴۰۳ برای دنیای هنر، سالی تلخ و پر از وداع‌های ناگهانی بود. در گذر این سال، صحنه‌های سینما، تئاتر و موسیقی بارها در غم از دست دادن چهره‌های شاخص خود فرو رفتند. هنرمندانی که هر یک با آثاری ماندگار، سال‌ها در خاطره جمعی مردم جای داشتند، یکی پس از دیگری خاموش شدند و داغی بر دل دوستداران هنر گذاشتند. از ستاره‌هایی که بر پرده نقره‌ای درخشیدند تا صداهایی که در گوش نسل‌ها طنین‌انداز بودند، هر فقدان، بخشی از هویت فرهنگی این سرزمین را با خود برد. در ادامه، نام و یاد این هنرمندان را مرور می‌کنیم و از سهم ماندگارشان در هنر ایران می‌گوییم.
سعید راد بازیگری که فعالیت خود را پیش از انقلاب۱۳۵۷ آغاز کرد و در آن زمان برای بازی در صبح روز چهارم و تنگنا دو جایزه از جشنواره سینمایی سپاس گرفت. او پس از بازی در فیلم عقاب‌ها ممنوع‌التصویر شد و ایران را ترک کرد. راد در سال۱۳۷۸ پس از سال‌ها دوری از سینما به ایران بازگشت و حرفه بازیگری را ادامه داد. او برای بازی در فیلم گیرنده دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول مرد از جشنواره فیلم فجر را کسب کرد. فریدون شهبازیان، موسیقیدان، آهنگساز و رهبر ارکستر ۲۱خرداد۱۳۲۱ در تهران متولد شد. با تشویق و راهنمایی پدرش حسین شهبازیان، به موسیقی گرایش پیدا کرد و در هنرستان عالی موسیقی به تحصیل موسیقی و فراگیری ساز ویلن پرداخت. نخستین معلم ویلن او عطاالله خادم میثاق بود که پس از چندی او را به معلم روسی خود سرژ خوتسیف معرفی کرد.
او تا پایان دوره ابتدایی نزد خوتسیف آموزش دید. پس از آن فراگیری ویلن را تا اخذ دیپلم نوازندگی این ساز، در کلاس‌های شبانه «لوئیجی پاساناری» که در آن زمان کنسرت‌مایستر ارکستر سمفونیک تهران بود ادامه داد. وی در ۱۷سالگی به عضویت ارکستر سمفونیک تهران به رهبری حشمت سنجری درآمد، پس از آن همکاری خود را با ارکستر گل‌های رادیو آغاز کرد. در آن هنگام ارکستر گل‌ها به رهبری روح‌الله خالقی و پس از او جواد معروفی فعالیت می‌کرد. در سال۱۳۴۵رهبر گروه کر و ارکستر سمفونیک رادیو شد. رضا داوودنژاد بازیگر دیگری است که دیگر در بین ما نیست. او فرزند کارگردان علیرضا داوودنژاد و برادر بازیگر زهرا داوودنژاد بود. او کار بازیگری خود را از شش‌سالگی با حضور در فیلم بی‌پناه پدرش آغاز کرد و پس از وقفه‌ای دوازده‌ساله با مصائب شیرین به شکلی جدی‌تر به حرفه بازیگری پرداخت. رضا داوودنژاد در ۱۳فروردین ۱۴۰۳به علت عوارض ناشی از عفونت خونی پس از پیوند کبد درگذشت.
پری صابری کارگردان تئاتر، نمایشنامه‌نویس و نویسنده رمان هم از دیگر هنرمندانی است که در سال1403 از دنیا رفت. او گروه تئاتر پازارگاد را ایجاد و تالار مولوی را در تهران تاسیس کرد. پری صابری پس از پایان دوره متوسطه برای تحصیل در رشته سینما و تئاتر به پاریس رفت. در دوران دانشجویی فیلم کوتاهی درباره یکی از رباعیات خیام ساخت که به‌عنوان بهترین فیلم دانشجویی۱۹۵۴ در فرانسه برگزیده شد. اما چون در آن زمان فیلمسازی یک زن خارجی برای مردان فرانسوی برخورنده بود او به فراگیری تئاتر پرداخت. شوکت علو با نام هنری ژاله علو، بازیگر و صداپیشه از پیشکسوتان عرصه بازیگری و گویندگی و از برگزیدگان هشتمین همایش چهره‌های ماندگار در سال۱۳۸۹ بود. ماندگارترین اثر او ایفای نقش خاله لیلا در سریال روزی روزگاری بود. ژاله علو ۳دی۱۴۰۳ در ۹۷سالگی درگذشت.
کامران کاتوزیان نقاش و طراح گرافیک در سال۱۳۲۰ در تهران به دنیا آمد. او در کارنامه خود کارشناسی هنرهای زیبا (نقاشی و مجسمه‌سازی) از دانشگاه ویندهام، ورمونت آمریکا را دارد. کامران کاتوزیان از همان کودکی علاقه خودش را به نقاشی نشان داد و به‌تدریج نیز به سرگرمی او بدل شد و در این کار نسبت به سنی که داشت، مهارت خوبی یافت. سیکل اول دبیرستان را که تمام کرد، پدرش تصمیم گرفت او را برای تحصیل به آمریکا بفرستد. کاتوزیان عصر شنبه ۲۵ اسفند۱۴۰۳ پس از تحمل یک دوره طولانی بیماری درگذشت. منوچهر والی‌زاده یکی از پیشکسوتان خوش‌صدای هنر دوبله‌ی ایران، با بیش از شش‌دهه فعالیت هنری، به‌ عنوان یکی از ماندگارترین چهره‌های این عرصه شناخته می‌شود. او بیشتر به خاطر صداپیشگی به‌جای شخصیت کارتونی لوک خوش‌شانس و مایکل اسکافیلد در مجموعه تلویزیونی فرار از زندان، همچنین بازیگران تام هنکس، جان تراولتا، تام کروز، هریسون فورد، نیکلاس کیج، جیسون استاتهام، جیم کری، ویل اسمیت، ادی مورفی، رابرت واگنر و الویس پرسلی شناخته می‌شود.
منوچهر والی‌زاده پس از دو هفته بستری شدن در بیمارستان به دلیل مشکلات تنفسی و ریوی در تاریخ ۱ اسفند۱۴۰۳ در سن ۸۴ سالگی درگذشت. مسعود اسکویی پیشکسوت گویندگی در رادیو بود که شاید اکثر ما با صدای او آشنا باشیم، او از سال۱۳۴۵ به استخدام سازمان رادیو، تلویزیون ملی ایران درآمد و با گزارش بازی دوستانه فوتبال سال۱۳۵۰ بین تیم‌های پرسپولیس و کویت (در کویت) وارد عرصه گزارشگری شد. سپس به همکاری با برنامه ورزش از نگاه دو پرداخت. او در سال۱۳۶۰ به رادیو رفت و با تاسیس رادیو ورزش گزارش مسابقات و برنامه‌های ورزشی را ادامه داد.
صادق بریرانی هنرمند پیشکسوت نقاش و طراح گرافیک در ۱۰۱سالگی بر اثر کهولت سن درگذشت. او از پیشکسوتان هنر گرافیک ایران بود که در کنار ارائه آثار گرافیکی به نقاشی نیز می‌پرداخت.
صادق بریرانی در سال۱۹۲۳ میلادی برابر با ۱۳۰۲خورشیدی در روستای بریران گیلان که در آن زمان از توابع صومعه‌سرا بود، زاده شد. در ۱۶سالگی نقاشی را از درویشی به نام «زرین‌کلک» آموخت که از شاگردان کمال‌الملک بود. در ۱۳۲۶ برای تحصیل در رشته نقاشی وارد دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد. سپس به آمریکا رفت و در دانشگاه ایندیانا تحصیل کرد. صدرالدین حجازی بازیگر نقش خولی در سریال مختارنامه در تاریخ 16مرداد سال1327 در شهرضای اصفهان متولد شد. از برجسته‌ترین نقش‌های وی بازی در مجموعه‌های تلویزیونی روزی روزگاری، نابرده رنج و زیرزمین بوده است. او در سال۱۳۴۲ به دانشگاه هنر راه یافت. در طول دوران دانشجویی نمایشنامه‌هایی مانند تله و صیادان را کارگردانی و نیز در نمایشنامه‌های منطقه جنگی و آموزگاران ایفای نقش کرد. او در آثار سینمایی مانند ناخدا خورشید، تردید شاخه‌های بید و سنتوری بازی کرده است. از سایر آثار مهم او در تلویزیون نیز می‌توان به مجموعه‌های تلویزیونی کوچک جنگلی، مختارنامه، تنهاترین سردار و تفنگ سرپر اشاره کرد. زهره حمیدی بازیگری است که دیگر در میان ما نیست. اولین اثر او در سینما از سال۱۳۷۱ با فیلم دلاوران کوچه دلگشا به کارگردانی حسن هدایت رقم خورد و فعالیت او با پیشنهادهای بسیار در آثار سینمایی و سریال‌های تلویزیونی تا زمان ابتلا به بیماری ادامه داشت.
زری خوشکام که با نام زهرا حاتمی نیز در محافل سینمایی شناخته می‌شد. او همسر فیلمساز علی حاتمی و مادر لیلا حاتمی بود. کاراکتر سینمایی او پس از ازدواج با حاتمی دگرگون و از آن پس حضور او در سینما کمرنگ شد. پس از انقلاب۱۳۵۷ او ۳۰سال ممنوع‌‌الکار شد.
افراد هنرمند دیگری نیز در این سال از میان ما رفتند و هنر و فرهنگ ایران را در سوگ خود نشاندند. مرتضی اردستانی، بهزاد اشتیاقی، ذوالفقار بیتانه، بهروز پیروزیان، هوشنگ حریرچیان، حسین خانی‌بیک، آروین، امین‌الله رشیدی، ایرج رضایی، شهراب میراب‌اقدم، فتح‌الله طاهری، عبدالرضا فریدزاده، آرشاک قوکاسیان، جلال متینی، پرویز مسجدی، مهدی مسعودشاهی، سیراک ملکنیان، ابراهیم نبوی، هومن آذرکلاه و منصور یاقوتی؛ نام‌هایی که دیگر در میان ما نیستند، اما آثار و خاطراتشان تا همیشه در قلب دوستداران هنر و فرهنگ زنده خواهد ماند.