سجامی شدن؛ شرط دریافت خدمات بازار سرمایه

معاون حقوقی شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه اعلام کرد: بهره‌مندی سهامداران و فعالان بازار سرمایه از عمده خدمات قابل ارائه در این بازار، منوط به ثبت نام در سامانه سجام است. فرزانه یاری با بیان اینکه سامانه جامع اطلاعات مشتریان (سجام) به عنوان زیرساخت شناسایی فعالان بازار سرمایه ایران مطابق قوانین و مقررات مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم ایجاد شده و در حال حاضر بستر و درگاه ورودی ارائه بسیاری از خدمات بازار سرمایه است، اظهار داشت: بهره‌مندی سهامداران و دیگر فعالان بازار نظیر ناشران و شرکت‌های کارگزاری از عمده خدمات قابل ارائه در این بازار، منوط به ثبت نام در سامانه سجام است و از سوی دیگر امروزه با توجه به اهمیت سامانه سجام، قانون‌گذار نیز نسبت به وضع قوانین و مقررات در این خصوص و همچنین مقرر کردن تکالیفی برای ناشران اقدام کرده که به تبع آن، سهامداران نیز مشمول این تکالیف می‌شوند. وی افزود: مطابق بند ۲ پانصد و نهمین صورتجلسه هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار ۲۲ فروردین ۹۷، کلیه متقاضیان دریافت خدمات پایه (نظیر کد معاملاتی) در بازار سرمایه کشور، مکلفند نسبت به ثبت اطلاعات خود در سامانه سجام اقدام کنند و ارائه خدمات پایه به مشتریان جدید توسط ارکان بازار سرمایه پس از تاریخ راه‌اندازی سامانه مذکور امکان‌پذیر نیست. یاری در گفت‌و‌گو با سنا تصریح کرد: تمامی اشخاصی که متقاضی ورود به بازار سرمایه و اخذ کد سهامداری و متعاقبا دریافت خدمات ارزش‌افزوده نظیر مشاهده دارایی خود (پرتفوی)، دریافت سود، شرکت در مجامع عمومی به صورت الکترونیک و… هستند، باید در سامانه سجام ثبت نام و احراز هویت شوند. معاون حقوقی سمات گفت: وفق ماده ۳ آیین نامه اجرایی قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب هیات وزیران، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی از مصادیق تشکل‌های خود انتظام محسوب می‌شود و از سوی دیگر مطابق بند ۶ ماده یک قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران، تشکل خودانتظام، تشکلی است که برای حسن انجام وظایفی که به موجب این قانون بر عهده دارد و همچنین برای تنظیم فعالیت‌های حرفه‌ای خود و انتظام بخشیدن به روابط بین اعضا، مجاز است ضوابط و استانداردهای حرفه‌ای و انضباطی را که لازم می‌داند، با رعایت این قانون، وضع و اجرا کند. وی افزود: به استناد مصوبه هیات‌مدیره شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، ارائه هرگونه خدمات به اشخاص صرفاً پس از ثبت نام در سامانه جامع اطلاعات مشتریان صورت می‌پذیرد که بر این اساس دریافت هر نوع خدمات از این شرکت نظیر توثیق اوراق بهادار، فروش وکالتی اوراق بهادار، دریافت لیست سهامداران و… منوط به سجامی شدن اشخاص بوده و در صورت عدم ثبت نام، خدمت مورد درخواست توسط این شرکت ارائه نمی‌شود.
امکان توثیق مکانیزه سهام برای سجامی‌ها
یاری در ادامه این گفت‌و‌گو به توثیق مکانیزه سهام اشاره کرد و گفت: به استناد بند ۳ ششصد و نود و پنجمین صورتجلسه هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار ۱۰ اسفند ۹۹ امکان توثیق مکانیزه سهام عدالت به نفع بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری به منظور صدور کارت اعتباری خرید به صاحبان سهام فراهم شد و بر این اساس به منظور اخذ خدماتی نظیر توثیق مکانیزه، ضروری است اشخاص نسبت به ثبت‌نام در سجام اقدام نمایند تا قادر به بهره‌مندی از خدماتی نظیر توثیق الکترونیک اوراق بهادار خود شوند. از سوی دیگر سهامداران برای اعمال حقوق سهامداری نظیر شرکت در مجامع عمومی به صورت الکترونیک و متعاقبا اعمال رای، دریافت سود و… نیز مکلف به ثبت نام در سجام هستند؛ همان‌گونه که مطابق بند یک صورتجلسه شورای عالی بورس ۱۷ فروردین ۱۴۰۰ تصریح شده است که احراز هویت سهامداران به منظور حضور در مجمع الکترونیک و نیز اعمال حق رای، صرفا پس از ثبت نام در سامانه جامع اطلاعات مشتریان (سجام) و از طریق آن امکان‌پذیر است.
کارکرد قانونی سجام در روابط سرمایه‌گذاران و ناشران
معاون حقوقی سمات گفت: علاوه بر بعد خدماتی سامانه سجام برای کلیه ذی‌نفعان بازار سرمایه، این سامانه از منظر تکالیف قانونی مقرر برای بازیگران بازار سرمایه علی‌الخصوص ناشران نیز حائز اهمیت و قابل بررسی است و برای مثال در خصوص سهام عدالت، مطابق بند ۳ صورتجلسه شورای عالی بورس ۱۲ اسفند ۹۹، بند یک صورتجلسه شورای عالی بورس ۱۷ فروردین ۱۴۰۰ و بند ۲ صورتجلسه شورای عالی بورس ۱۵ تیر ۱۴۰۰، شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی مکلف به برگزاری مجامع عمومی خود از طریق شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و زیرساخت الکترونیک فراهم شده از سوی آن شرکت است. همچنین به استناد بند ۴ صورتجلسه شورای عالی بورس ۱۲ اسفند ۹۹و بند ۲ صورتجلسه شورای عالی بورس۱۳ بهمن ۱۴۰۰، برای تسریع در تقسیم سود سهام عدالت متعلق به مشمولین سهام عدالت اعم از روش مستقیم و غیرمستقیم، سود تعلق گرفته توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی بین سهامداران، توزیع می‌شود. یاری تصریح کرد‌: در صورت تخلف ناشرین از مصوبات بالا، مطابق قوانین و مقررات مربوطه نظیر دستورالعمل انضباطی ناشران پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، دستورالعمل انضباطی ناشران پذیرفته شده در فرابورس ایران و… با ناشر متخلف برخورد و ضمانت اجراهای مقرر در دستورالعمل‌های مذکور اعمال می‌شود همچنین از آنجا که ذینفع تکالیف مقرر برای ناشران، سهامداران آن شرکت هستند، کلیه سهامداران اعم از حقیقی و حقوقی باید متقابلا جهت استفاده از امکان فراهم‌شده به منظور تسهیل امور سهامداران و تحقق اصل شفافیت امور مرتبط با شرکت‌های ناشر، در سجام ثبت‌نام کنند و در غیر این صورت از بهره‌مندی از امکان پیش‌بینی شده و حقوق سهامداری خویش محروم می‌شوند. معاون حقوقی سمات اظهار کرد: مطابق بند م تبصره ۵ قانون بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور، کلیه ناشرین ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار موظفند جهت تسهیل امور سهامداران، سود تقسیمی مصوب مجمع عمومی با همکاری شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه از طریق سامانه جامع اطلاعات مشتریان (سجام) به سهامداران پرداخت کنند و مدیران متخلف از اجرای این حکم با شکایت سازمان بورس و اوراق بهادار به انفصال از خدمت در دستگاه‌های اجرایی و شرکت‌های سهامی عام به مدت ۶ ماه تا ۲ سال محکوم می‌شوند. سازمان بورس و اوراق بهادار نیز موظف است بر اجرای این بند نظارت کند و در نهایت وزارت امور اقتصادی و دارایی نیز مکلف است گزارش عملکرد این بند را هر سه ماه یک بار به کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی ارائه کند. وی اضافه کرد‌: با توجه به اهمیت و ضرورت اجرای قانون بودجه سالانه کشور و با توجه به نظارت‌های پیش‌بینی شده توسط سازمان بورس و اوراق بهادار به عنوان نهاد ناظر بازار سرمایه و همچنین وزارت امور اقتصادی و دارایی، ناشرینی که از تکلیف قانونی مذکور تخلف کنند، ضمانت اجرای مقرر که از بعد اقتصادی و کسب‌و‌کار برای شرکت‌های ناشر بسیار خطیر و تعیین‌کننده است، اعمال می‌شود. افزون بر این مطابق ماده ۱۴ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید به منظور تسهیل اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی مصوب ۲۵ آذر ۹۸ مجلس شورای اسلامی، ناشران اوراق بهادار، نهادهای مالی و تشکل‌های خودانتظام و نیز اشخاصی که به عنوان مدیران آنها انتخاب می‌شوند، در صورت نقض قوانین و مقررات مربوط به فعالیت هر یک از آنها متخلف محسوب شده و سازمان علاوه بر اقدامات انضباطی مندرج در مواد (۷) و (۳۵) قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران می‌تواند نسبت به اخذ جریمه نقدی مقرر در این قانون اقدام کند و بر این اساس در صورت تخلف ناشرین از بند (م) تبصره ۵ قانون بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور، حسب صلاحدید سازمان بورس و اوراق بهادار علاوه بر اعمال ضمانت اجرای مذکور، جریمه نقدی نیز از شرکت‌های ناشر اخذ می‌شود.
روان‌سازی توزیع سود
معاون حقوقی سمات اظهار کرد: از زاویه دیگر نیز چنانچه سهامداران نسبت به ثبت‌نام در سجام اقدام نکنند، توزیع و واریز سود توسط این شرکت به دلیل عدم دسترسی به اطلاعات سهامداران امکان‌پذیر نیست و عملا دارنده سهام از حقوق سهامداری خویش محروم می‌شود یا سود متعلقه را با تاخیر دریافت می‌کند که براین اساس، به منظور التزام به قوانین و مقررات و احتراز از اعمال ضمانت اجراهای مقرر که برای متخلفین از قوانین وضع شده، کلیه اقدامات مقتضی جهت ثبت‌نام در سامانه سجام از سوی ناشران و سهامداران صورت پذیرد.