سراب مذاکره

گروه سیاسی- یکی از برنامه‌های مهم دیپلماسی ایران پیدا کردن کانالی برای برقراری ارتباط با اروپا و ملزم کردن آنان برای اجرایی شدن اینستکس و نهایتا فراهم کردن شرایطی برای عدم کاهش تعهدات هسته‌ای و خروج از برجام است. لذا حضور اخیر ظریف در کشورهای اروپایی و آسیایی‌، مذاکره با مقامات بلندپایه آنها و حضور مجدد او در فرانسه نشان از تلاش ایران برای حل بحران هسته‌ای و نجات برجام است. اما آنچه در این میان و در زمان حضور ظریف در محل نشست گروه ۷ داغ شد بحث مذاکره با آمریکا بود درست مانند زمانی که ظریف در نیویورک بود و سیگنال‌هایی از جانب واشنگتن برای مذاکره با رییس دستگاه دیپلماسی ایران مطرح شد که در نهایت با مخالفت ایران همراه بود. این بار هم تلاش‌هایی از جانب ماکرون برای برقراری مذاکره ایران و آمریکا صورت گرفت. رییس‌جمهور فرانسه در نشست خبری خود با ترامپ از ایران و آمریکا خواست دیداری با حضور فرانسه داشته باشند. اما عدم استقبال ایران با وجود اظهارات تمایل‌جویانه از جانب ترامپ دست ردی دیگر بر تلاش‌های دیپلماتیک فرانسه بود. در این رابطه ظریف در فرانسه اعلام کرده بود که تا زمان بازگشت ‎آمریکا به ۱+۵ و اجرای ‎برجام، دیدار روحانی و ‎ترامپ قابل تصور نیست و پس از آن هم دیدار دوجانبه نخواهیم داشت. با این وجود بعید است که تلاش‌های رییس‌جمهور فرانسه برای جلب رضایت واشنگتن در مورد ایران جواب دهد همان‌گونه که تلاش‌های ماکرون برای منصرف کردن آمریکا از برجام بیهوده بود.
البته روحانی این روزها حمایت همه‌جانبه خود را از دستگاه دیپلماسی کشور اعلام می‌کند که با شرایط سخت به دنبال یارگیری برای نجات برجام در مقابل آمریکاست. رییس‌جمهور ایران در عین حال بر تعامل و مذاکره با دنیا تاکید می‌کند اما تعاملی که در گرو منافع ملی کشور باشد. طی روزهای اخیر روحانی در راستای به کارگیری راه‌حل دیپلماسی سخنانی از این دست بر زبان می‌آورد؛ اینکه حاضر است به خاطر مردم با هر کسی صحبت کند یا اینکه بزرگان ایران باید با دنیا حرف بزنند و تعامل داشته باشند. باید اذعان داشت که تبادل نظر مقامات کشورها به تقویت تعامل و همکاری کمک شایانی می‌کند، اما حاکمیت ایران معتقد است که اگر قرار به حصول توافقی است باید از جنس برد- برد باشد. واقعیت آن است که ایران در خصوص بحث هسته‌ای حاضر به مذاکره مجدد نیست مگر آنکه تحریم‌ها برداشته شود. البته وفاقی ملی در ایران نسبت به مذاکره با آمریکا وجود دارد. دولت، حاکمیت و همه ارکان نظام موافق بحث مذاکره با آمریکا نیستند مگر آنکه شروط آنها از جانب این کشور پذیرفته شود؛ شروطی که برای آمریکا غیرقابل اجراست. از این جهت بعید است آمریکا به برجام برگردد یا تحریم‌ها را به‌طور کامل بردارد.شاید در راستای نیل به حل بحران و کاهش تنش در منطقه‌، کشورهایی چون فرانسه میانجیگری کنند و دست به سمت واشنگتن دراز کنند تا شاید رییس‌جمهور این کشور را مجاب کند که به خواسته ایران تن دهد چرا که اروپا به‌درستی به نقش تاثیرگذار ایران در منطقه پی برده و از تنش و درگیری در منطقه هراس دارد اما پذیرش شروط برای آمریکا غیرقابل باور است.گواه این مدعا صحبت‌های اخیر بولتون است. مشاور امنیت ملی آمریکا می‌گوید خواست دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری ایالات متحده، برای گفت‌‌وگو با حسن روحانی، همتای ایرانی‌اش، درباره برنامه هسته‌ای تهران «به معنای نرم شدن سیاست سختگیرانه واشنگتن علیه جمهوری اسلامی نیست. وی همچنین تاکید کرده که این ایده که ایران یکسری مزایای اقتصادی ملموس دریافت کند صرفا برای اینکه کارهایی انجام ندهد که اساسا نباید انجام بدهد، در گام نخست یک اقدام کارساز نیست. وی افزود: «اگر بعدا یک توافق جامع به دست آید البته در نتیجه آن همه تحریم‌های ایران لغو خواهد شد.» مشاور امنیت ملی آمریکا تصریح کرد: «هر زمان که ایران برای چنین گفت‌وگویی آماده باشد، در نتیجه ملاقاتی صورت خواهد گرفت.»
خارج از این اظهارنظر بعد از سفر غیرمنتظره ظریف وزیر امور خارجه کشورمان به فرانسه و حضور در حاشیه اجلاس گروه ۷ حالا برخی خبرها از تلاش عجیب نتانیاهو برای جلوگیری از ملاقات احتمالی ترامپ و ظریف در این سفر خبر می‌دهند. در همین زمینه خبرگزاری آکسیوس به نقل از مقام‌های آمریکایی و اسراییلی نوشت: وقتی محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران برای حضور غافلگیرکننده در نشست سران گروه ۷ راهی بیاریتس فرانسه شد، بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسراییل و تیمش تقلاهای فراوانی کردند تا اطمینان پیدا کنند که دیداری میان ظریف و دونالد ترامپ رییس‌جمهوری آمریکا انجام نشود. نگرانی مقام‌های اسراییلی از این بود که ترامپ که علاقه زیادی به دیدارهای غیرمتعارف دارد این بار امانوئل ماکرون رییس‌جمهوری فرانسه ترامپ را راضی کند که دیداری برنامه‌ریزی نشده با ظریف داشته باشد. نگرانی دیگر اسراییلی‌ها این بوده است که ملاقات ظریف و ترامپ باعث شود که ترامپ برای ملاقات در آینده نزدیک با حسن روحانی متقاعد شود؛ ملاقاتی که به ادعای این سایت می‌تواند منتهی به یک فرآیند دیپلماتیک طولانی شود و فشار از روی ایران برداشته شود.با وجود اظهاراتی از این دست از جانب مقامات کاخ سفید به نظر می‌رسد نباید به نتیجه‌بخش بودن مذاکره با آمریکا خوش‌بین بود. در رابطه با حل بحران هسته‌ای نیز اروپا باید خودش عزمش را جزم کند و در مورد ایران به وفاق برسد و سازوکار مالی با ایران را تکمیل کند.اما ظریف در مالزی در رابطه با بحث مذاکره با آمریکا و در خصوص گفت‌وگو درباره برجام گفت: «ما آماده گفت‌وگو و رایزنی با دیگر طرف‌ها در خصوص بهترین شیوه اجرای این توافق هستیم. ما با اروپا برای یافتن راهی برای عمل به تعهدات‌شان ذیل برجام گفت‌وگو می‌کنیم.»رییس دستگاه دیپلماسی ایران حین سفر یک روزه خود به مالزی بر عدم مذاکره مجدد ایران درباره برجام توضیح داد: «اگر آنها (۱+۴) برای پایبندی به تعهدات‌شان، نیاز به تعامل با آمریکا دارند، مساله‌ای است که به آنها مربوط می‌شود و ایران هیچ نقشی در آن ندارد.»
وی ادامه داد: «ما برای بیش از دو سال گفت‌وگوهای مفصلی با آمریکا داشتیم و به نتیجه رسیدیم….که (این نتیجه) ۱۵۹ صفحه بود….(برجام) یک توافق جدی است، (که شامل) تمامی جنبه‌های موضوع هسته‌ای و همچنین تمامی جنبه‌های تحریم‌های آمریکا علیه ایران می‌شود.»ظریف تصریح کرد که با وجود پایبندی ایران، روسیه و چین به برجام، پایبندی دیگر طرف‌های این توافق هسته‌ای (انگلیس، فرانسه، آلمان) قابل مشاهده نیست یا اینکه آنها پس از خروج یکجانبه سال گذشته آمریکا از برجام، «اراده سیاسی برای پایبندی» به این توافق هسته‌ای ندارند.
وزیر امور خارجه درباره بهانه خروج آمریکا از برجام که مساله موشکی ایران بود، گفت: «این موضوعات بخشی از توافق نیست. ما در زمینه موضوع هسته‌ای به توافق رسیدیم. ما ‌باید برنامه هسته‌ای خود را محدود می‌کردیم و همچنین موافقت کردیم که اگر به پیشرفت‌هایی در زمینه اجرای توافق هسته‌ای دست پیدا کنیم، اعتماد برای حرکت به سوی موضوعات دیگر به وجود خواهد آمد.»ظریف ادامه داد:‌ «اما آمریکا شکست خورد و نمی‌تواند تعهد و پایبندی به توافق هسته‌ای را به موضوعات دیگری مشروط کند که در توافق وجود ندارد.»رییس دستگاه دیپلماسی ایران خروج آمریکا از برجام را به واسطه دلایل شخصی ترامپ دانست و گفت: «وی (ترامپ)، میراث اوباما (رییس‌جمهور سابق آمریکا) را دوست ندارد. او فقط به واسطه دلایل شخصی و نه به دلایل مهم، خواستار خروج از توافق هسته‌ای است.»
آمریکا یک سال پیش با وجود مخالفت‌های کشورهای امضاکننده برجام و پایبندی ایران به تعهداتش ذیل برجام، به صورت یکجانبه از توافق هسته‌ای خارج شد و اعمال فشار به تهران را به امید وادار کردن ایران به مذاکره مجدد درباره یک توافق جدید در پیش گرفت.لازم به ذکر است وزیر امور خارجه کشورمان پس از دیدار و گفت‌وگو با مقام‌های چین، ژاپن و مالزی، به تهران برگشت. ظریف در گزارش توئیتری خود درباره این سفر نوشت در آخرین بخش دیدار از کشورهای آسیایی، در پوتراجایا با ماهاتیر محمد نخست‌وزیر و سیف‌الدین عبدالله وزیر خارجه مالزی دیدار کردم. همچنین در موسسه مطالعات راهبردی و بین‌المللی مالزی، مباحثه هیجان‌انگیزی داشتیم. تمرکز بر تقویت وحدت اسلامی و گسترش همکاری اقتصادی، اجتماعی و سیاسی بود. اخبار بیشتر، به زودی!